.: ARAŞTIRMA
Osmanlı Devleti'nin Son Dönemleri ile Cumhuriyet'in İlk Dönemlerinde İlk Kadın Hekimlerin Türk Sağlık Sistemine İştiraklarının Döneme Yansımalarının Değerlendirilmesi: Geleneksel Araştırma
Evaluation of the Period Reflections of the Participations of the First Women Physicians in the Last Period of the Ottoman State and the First Periods of the Republic: A Traditional Research
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2023;31(1):34-43
doi: 10.5336/mdethic.2022-92549
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Türkiye'de kadınların tıp eğitimine başlayabilmeleri uzun ve zor bir süreci içine almaktadır. Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde kurulan Modern Tıp okullarına kadınlar uzun süre hekim olarak kabul edilmemiş, kadınların tıp fakültesine hekim olarak girişleri 1909 yılında İstanbul Darülfünunun kuruluşunun sonraki yıllarında gerçekleşmiştir. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi, XX. yüzyılın başlarına değin kadın tıp talebesi kabul etmemiştir. Osmanlı Devleti'nde siyasi erki elinde bulunduran erkeklerin ve kamuoyunun bakış açısı değiştikçe, kadınların hekim olma süreçlerinde de değişiklikler yaşanmıştır. Kadın hekimlerin sağlık sistemi içerisinde yer alışlarının geçirdiği evreler, dönemin arşiv ve gazeteleri ışığında incelenmiş, kadın hekimlere bakış açısının değişimi kronolojik olarak ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışma, süreli yayın olarak adlandırılan dönemin gazete ve dergileri ile Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivleri ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak ve Zabıt Cerideleri göz önüne alınarak Ekim 2021-Haziran 2022 tarihleri arasında arşiv taramaları 1850 ve 1940 yıllarını kapsayacak şekilde sürmüştür. Osmanlı Türkçesi ile yazılmış belgeler yazarlar tarafından transkribe edilerek metin içerisinde kullanılmıştır. Çalışmada, dönemin önemli süreli yayınlarından olan Servet-i Fünun, Kadınlar Dünyası, Sebîlürreşâd, İkdam, Tanin, Akşam, Cumhuriyet ve Milliyet gibi önemli gazetelerde ilk kadın hekimlerinin sağlık sistemine iştirakleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Kadın hekimlerin sağlık alanına iştirakleri, ülkemizde Dr. Zaruhi ile başlayan ve hâlâ devam eden bir süreçtir. Kadınların hekim olma süreçleri, dönemin önemli bazı hekimleri-siyaset ehli ve süreli yayınlarınca desteklenmiş, Ekim 1922 yılında ülkemizde kadın hekimler tıp eğitimine başlayabilmiş, 1928 yılında ise mezun olan kadın hekimler stajlarını tamamlayarak diplomalarını almışlardır.
Anahtar Kelimeler: Darülfünun Tıp Fakültesinde ilk kadın hekimler; ilk kadın doktorlar; tıp tarihi
Türkiye'de kadınların tıp eğitimine başlayabilmeleri uzun ve zor bir süreci içine almaktadır. Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde kurulan Modern Tıp okullarına kadınlar uzun süre hekim olarak kabul edilmemiş, kadınların tıp fakültesine hekim olarak girişleri 1909 yılında İstanbul Darülfünunun kuruluşunun sonraki yıllarında gerçekleşmiştir. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi, XX. yüzyılın başlarına değin kadın tıp talebesi kabul etmemiştir. Osmanlı Devleti'nde siyasi erki elinde bulunduran erkeklerin ve kamuoyunun bakış açısı değiştikçe, kadınların hekim olma süreçlerinde de değişiklikler yaşanmıştır. Kadın hekimlerin sağlık sistemi içerisinde yer alışlarının geçirdiği evreler, dönemin arşiv ve gazeteleri ışığında incelenmiş, kadın hekimlere bakış açısının değişimi kronolojik olarak ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışma, süreli yayın olarak adlandırılan dönemin gazete ve dergileri ile Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivleri ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak ve Zabıt Cerideleri göz önüne alınarak Ekim 2021-Haziran 2022 tarihleri arasında arşiv taramaları 1850 ve 1940 yıllarını kapsayacak şekilde sürmüştür. Osmanlı Türkçesi ile yazılmış belgeler yazarlar tarafından transkribe edilerek metin içerisinde kullanılmıştır. Çalışmada, dönemin önemli süreli yayınlarından olan Servet-i Fünun, Kadınlar Dünyası, Sebîlürreşâd, İkdam, Tanin, Akşam, Cumhuriyet ve Milliyet gibi önemli gazetelerde ilk kadın hekimlerinin sağlık sistemine iştirakleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Kadın hekimlerin sağlık alanına iştirakleri, ülkemizde Dr. Zaruhi ile başlayan ve hâlâ devam eden bir süreçtir. Kadınların hekim olma süreçleri, dönemin önemli bazı hekimleri-siyaset ehli ve süreli yayınlarınca desteklenmiş, Ekim 1922 yılında ülkemizde kadın hekimler tıp eğitimine başlayabilmiş, 1928 yılında ise mezun olan kadın hekimler stajlarını tamamlayarak diplomalarını almışlardır.
Anahtar Kelimeler: Darülfünun Tıp Fakültesinde ilk kadın hekimler; ilk kadın doktorlar; tıp tarihi
ABSTRACT
It takes a long and difficult process for women to start medical education in Türkiye. Women were not accepted as physicians for a long time in the Modern Medicine schools established in the last period of the Ottoman Empire, and women entered the medical faculty as physicians in 1909, in the later years of the establishment of the İstanbul Darülfünun. İstanbul University Faculty of Medicine did not accept female medical students until the beginning of the 20th century. In the Ottoman Empire, as the point of view of the men and the public, who held political power, changed, there were changes in the process of becoming a physician for women. The phases of female physicians' participation in the health system were examined in the light of archives and newspapers of the period, and the change in the perspective of female physicians was tried to be revealed chronologically. The archive scans continued between October 2021 and June 2022, covering the years 1850 and 1940, taking into account the newspapers and magazines of the period, which are called periodicals, as well as the Prime Ministry Ottoman Archives, the Prime Ministry Republican Archives, and the Turkish Grand National Assembly Minutes and Minutes. Documents written in Ottoman Turkish were transcribed by the authors and used in the text. In the study, it was tried to reveal the participation of the first female physicians in the health system in important newspapers such as Servet-i Fünun, Kadın Dünyası, Sebîlürreşâd, İkdam, Tanin, Akşam, Cumhuriyet and Milliyet, which were important periodicals of the period. Participation of female physicians in the field of health in our country, Dr. It is a process that started with Zaruhi and is still continuing. The process of women becoming a physician was supported by some important physicians, politicians and periodicals of the period. In October 1922, female physicians in our country were able to start their medical education, and in 1928, female physicians graduated from and received their diplomas by completing their internships.
Keywords: Female doctors in Darülfünun Medicine Faculty; first female doctors; history of medicine
It takes a long and difficult process for women to start medical education in Türkiye. Women were not accepted as physicians for a long time in the Modern Medicine schools established in the last period of the Ottoman Empire, and women entered the medical faculty as physicians in 1909, in the later years of the establishment of the İstanbul Darülfünun. İstanbul University Faculty of Medicine did not accept female medical students until the beginning of the 20th century. In the Ottoman Empire, as the point of view of the men and the public, who held political power, changed, there were changes in the process of becoming a physician for women. The phases of female physicians' participation in the health system were examined in the light of archives and newspapers of the period, and the change in the perspective of female physicians was tried to be revealed chronologically. The archive scans continued between October 2021 and June 2022, covering the years 1850 and 1940, taking into account the newspapers and magazines of the period, which are called periodicals, as well as the Prime Ministry Ottoman Archives, the Prime Ministry Republican Archives, and the Turkish Grand National Assembly Minutes and Minutes. Documents written in Ottoman Turkish were transcribed by the authors and used in the text. In the study, it was tried to reveal the participation of the first female physicians in the health system in important newspapers such as Servet-i Fünun, Kadın Dünyası, Sebîlürreşâd, İkdam, Tanin, Akşam, Cumhuriyet and Milliyet, which were important periodicals of the period. Participation of female physicians in the field of health in our country, Dr. It is a process that started with Zaruhi and is still continuing. The process of women becoming a physician was supported by some important physicians, politicians and periodicals of the period. In October 1922, female physicians in our country were able to start their medical education, and in 1928, female physicians graduated from and received their diplomas by completing their internships.
Keywords: Female doctors in Darülfünun Medicine Faculty; first female doctors; history of medicine
REFERANSLAR:
- Öztürk H. Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye ve onun kurucusu Charles Ambroisse Bernard. [Yüksek lisans tezi]. Eskişehir: Tarih Bölümü; 2009. (Erişim tarihi: 25.01.2023) [Link]
- Yıldırım N. Hekim kimliği ile Abdülhak Adnan Adıvar ve tıp tarihi ve deontoloji müderrisliği [Abdülhak Adnan Adıvar with his physician identity and the department of history of medicine and deontology]. Osmanlı Bilimi Araştırmaları. 2006;VII/2:55-86. [Link]
- Atıcı E. Erer S. Türk kadınlarının tıp eğitimine başlama süreci ve İstanbul Darülfünunu Tıp Fakültesi'nden mezun olan ilk kadın hekimler [Medical training process of Turkish women and first female physicians graduated from Istanbul Faculty of Medicine]. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2009;35(2):107-11. [Link]
- Etker Ş. Dr. Zaruhi S. Kavalcıyan, Türkiye'nin ilk kadın hekimi. İstanbul Tabip Odası. Temmuz-Ağustos 2021. [Link]
- Asbury Park Press. 27 Mart 1935. Aaka. (Erişim tarihi: 25.01.2023) [Link]
- Kadınlar Dünyası. 11 Kânunusani 1329. İBB Atatürk Kitaplığı. p.1.
- Mülhakat Gazetesi. Türkiye'da Kadın Doktorlar (Hatice Binnaz). Nazilli. 2. No: 32-119 (3 Mart 1910):1-2.
- Kadınlar Dünyası Dergi Arşivi. Wikilala. Com; Milli Kütüphane Süreli Yayınlar Arşivi; İBB Atatürk Kitaplığı Koleksiyonu.
- İBB Atatürk Kitaplığı. Kadınların İçtimaları. İstanbul Tanin Matbaası; 1328.
- Kadınlar Dünyası. Kadın ve Tababet. 1. Sene. 1330;134.
- Servet-i Fünun. 1924;186-1660:55. Sayı 1477-9. 4 Aralık 1924 Sayı 1660-186 (7 Haziran 1928). [Crossref]
- Huriye Emen, Hatice Safiye Ali. Atatürk Ansiklopedisi. [Link]
- BOA. MV. Dosya No:151 Gömlek No:70 (12 Nisan 1327 [25 Nisan 1911] tarihli Meclis-i Vükela zabtı).
- Tanin Gazetesi. İnas Darülfünunu Mezuneleri. 15 Eylül 1333. Sayı: 3147. Sayfa 3. Maarif Nezaretinden. 25 Eylül 1333. Sayı: 3157. Sayfa 4.
- Servet-i Fünun. Kadınlar ve Tebabet. Cilt: 53. Sayı. 1359 (1).
- BOA. Sıhhiye İd/6. Yer Bilgisi: 4535-340083. Belge Tarihi: H-19-12-1336. Kurum: BEO.
- Büyük Mecmua, İBB Atatürk Kitaplığı, Kadınlar Dünyası. İBB Atatürk Kitaplığı-Wikilala.Com Pek Çok Sayısı.
- Sırât-ı Müstakîm. Müslüman Kadını. İstanbul; SM Kütüphanesi; 1325. Müslüman Kadını. I, 5, 1324(1908). p.76. Müslüman Kadını. I, 6, 1326(1908). p.92.
- Etker Ş, Dinç G. The first female surgeons of the republic. Yıldırım N, editör. Sağlık Alanında Türk Kadını. İstanbul: Novartis Yayınları; 1998.
- Zekeriya S. İfham. Muhtelı̇t Tedrı̇sat Meselesı̇; 1919. p.2. Nu. 44.
- Servet-i Fünun. Cilt: 57. Sayı: 1478. 11.12.1924. 11 Kanunuevvel; 1340 (Rumi).
- Darülfünun Tıp Fakültesi Mecmuası. 4. Cilt. Sayı 5. 07.07.1922; DTFM 4. Cilt. Sayı 8. 31.10.1923. p.33.
- Cumhuriyet Gazetesi. 14 Kasım 1927. p.3; 17 Mayıs 1927. p.6. [Crossref]
- Servet-i Fünun. Tıb fakültesinde muhtelif sınıflarda doktorluk tahsil iden hanımlar. 1378;4:57.
- Cumhuriyet Gazetesi. 12 Kânunusani 1929. p.1.
- Akşam Gazetesi. 25 Eylül 1930. p 5; 10 Kasım 1938; 12 Temmuz 1934; 19 Aralık 1934. p.6; 10 Haziran 1935. p.5.
- Akşam Gazetesi. 23 Nisan 1934; 3 Mayıs 1935. p.4; Vakit Gazetesi 18 Nisan 1934. p.10; Poliklinik. Aylık Tıp Mecmuası. İstanbul: İstanbul Akşam Matbaası.
- TBMM Zabıt Ceridesi. Devre 4. Cilt 8. İçtima 1. Elli Dördüncü İnikat. 29.05.1932. p.343.
- Hayat Dergisi. 13 Ağustos 1929. p.14 Vakit Gazetesi. 13 Kasım 1929. p.8.
- Milliyet. 27.11.1929. p.3; Cumhuriyet 25.02.1925. p.1; Milliyet. 25.07.1929. p.6. [Crossref]
- Vakit Gazetesi. 29 Mart 1930. p.4; 15 Ocak 1931. p.5; 8 Mayıs 1929. p.4.
- TBMM zabıt Ceridesi. Devre 3. içtima Senesi 1. Cilt 4. 3 Mayıs 1928. p.165-239; Devre 4. Cilt 5. içtima 1. On Altıncı inikat. 24.12.1931. p.80-90.
- Resmî Gazete (1932/2000) 2120 sayılı resmî gazete ile neşir ve ilanı; 1932. [Link]
- BCA. Yer Bilgisi: 143-24-16. Kurum: Muamelat Genel Müdürlüğü. Belge Tarihi: 31.10.1939.
- Öztürk H. Demirsoy N. Cumhuriyetin ilk yıllarında ulusallaşma çabaları ve sağlık alanında yapılan ulusallaşma çalışmalarının değerlendirilmesi [Nationalisation effort in the first years of Turkish Republic and evaluation of nationalizational studies in health]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2019;27(1):11-24. [Crossref]
.: İşlem Listesi