.: DERLEME
Türkiye'de Paramediklerin Profesyonelleşme ve Mesleki Etik Süreçlerinin Değerlendirilmesi: Geleneksel Derleme
Evaluation of Professionalization and Professional Ethics Processes of Paramedics in Türkiye: Traditional Compilation
Turkiye Klinikleri J Med Ethics.
doi: 10.5336/mdethic.2025-111172
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Paramedikler, hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde Türkiye'de 20, dünya genelinde ise 55 yılı geride bıraktılar. Bu alanda, insan sağlığına yönelik ileri seviye tıbbi uygulamaları, ilaç ve mayi uygulamalarını yapmaktadırlar. Çalışmamızda, ülkemizde paramediklerin, profesyonellik yetkinlikleri ve profesyonelleşmelerinin mesleki bilgi, otonomi, örgütlenme ve etik ilkeler açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Meslek, sadece teknik değil aynı zamanda ekonomik, sosyal ve kültürel yönleri olan özellikli işlerdir. Profesyonellik ise mesleği temellendiren ve şekillendiren nitelikler, davranışlar, değerler ve amaçlardır. Türkiye'de paramedik eğitimi, üniversitelerin ilk ve acil yardım programlarında ön lisans seviyesinde örgün olarak yapılmaktadır. Özellikle 2010 yılından itibaren program sayıları ve öğrenci kontenjanlarında yapılan plansız artışlar, paramedik eğitiminde standartların bozulmasına, yeterliliklerin tartışmalı hâle gelmesine neden olmuştur. Sağlık Bakanlığının paramedik istihdamında özel alan bilgisi sınavı yapmayıp genel kültür ve yetenek sınavını esas alması eğitimde kaliteyi düşürmekte, başarılı mezunların istihdam dışında kalmasına neden olmaktadır. Ayrıca tüm yükseköğretim alanlarıyla aynı eğitim şablonlarının uygulanması, paramedik eğitimini sınırlandırmakta özellikle alanda uygulama yapmayı zorlaştırmaktadır. Paramediklerin, görev ve yetkileri son olarak 2014 yılında çıkarılan yönetmelikle belirlenmiştir. 2025 yılında çıkarılan ambulans hizmetleri yönetmeliğiyle hastaya müdahaledeki sorumluluklarında sınırlamaya gidilmiştir. Mesleki örgütlenmeye 2000'li yıllarda başlayan paramedikler, günümüzde 5 meslek derneğine sahiptir. Ancak zamanla artan dernek ve mezun sayılarına rağmen profesyonelleşme konularında önemli adımlar atılamamıştır. Paramediklerin meslek etiği kodları, tıp etiği ilkelerinden yararlanılarak geliştirilmektedir. Türkiye'de, 2016 yılında meslek andı olarak kabul edilen ''Paramedik Andı'' ile etik kodlar belirlenmiştir. Ülkemizde, paramediklerin profesyonelleşmesi konusunda, öncelikle eğitimin lisans seviyesine çıkarılması, meslek örgütlerinin bu konularda daha güçlü roller üstlenmeleri gerekmektedir. Mesleki etik kodların, ''Paramedik Andı'' ile daha yaygınlaşması ve benimsenmesi oldukça önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Türkiye; paramedik; profesyonellik; mesleki etik ilkeler; etik kodlar
Paramedikler, hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde Türkiye'de 20, dünya genelinde ise 55 yılı geride bıraktılar. Bu alanda, insan sağlığına yönelik ileri seviye tıbbi uygulamaları, ilaç ve mayi uygulamalarını yapmaktadırlar. Çalışmamızda, ülkemizde paramediklerin, profesyonellik yetkinlikleri ve profesyonelleşmelerinin mesleki bilgi, otonomi, örgütlenme ve etik ilkeler açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Meslek, sadece teknik değil aynı zamanda ekonomik, sosyal ve kültürel yönleri olan özellikli işlerdir. Profesyonellik ise mesleği temellendiren ve şekillendiren nitelikler, davranışlar, değerler ve amaçlardır. Türkiye'de paramedik eğitimi, üniversitelerin ilk ve acil yardım programlarında ön lisans seviyesinde örgün olarak yapılmaktadır. Özellikle 2010 yılından itibaren program sayıları ve öğrenci kontenjanlarında yapılan plansız artışlar, paramedik eğitiminde standartların bozulmasına, yeterliliklerin tartışmalı hâle gelmesine neden olmuştur. Sağlık Bakanlığının paramedik istihdamında özel alan bilgisi sınavı yapmayıp genel kültür ve yetenek sınavını esas alması eğitimde kaliteyi düşürmekte, başarılı mezunların istihdam dışında kalmasına neden olmaktadır. Ayrıca tüm yükseköğretim alanlarıyla aynı eğitim şablonlarının uygulanması, paramedik eğitimini sınırlandırmakta özellikle alanda uygulama yapmayı zorlaştırmaktadır. Paramediklerin, görev ve yetkileri son olarak 2014 yılında çıkarılan yönetmelikle belirlenmiştir. 2025 yılında çıkarılan ambulans hizmetleri yönetmeliğiyle hastaya müdahaledeki sorumluluklarında sınırlamaya gidilmiştir. Mesleki örgütlenmeye 2000'li yıllarda başlayan paramedikler, günümüzde 5 meslek derneğine sahiptir. Ancak zamanla artan dernek ve mezun sayılarına rağmen profesyonelleşme konularında önemli adımlar atılamamıştır. Paramediklerin meslek etiği kodları, tıp etiği ilkelerinden yararlanılarak geliştirilmektedir. Türkiye'de, 2016 yılında meslek andı olarak kabul edilen ''Paramedik Andı'' ile etik kodlar belirlenmiştir. Ülkemizde, paramediklerin profesyonelleşmesi konusunda, öncelikle eğitimin lisans seviyesine çıkarılması, meslek örgütlerinin bu konularda daha güçlü roller üstlenmeleri gerekmektedir. Mesleki etik kodların, ''Paramedik Andı'' ile daha yaygınlaşması ve benimsenmesi oldukça önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Türkiye; paramedik; profesyonellik; mesleki etik ilkeler; etik kodlar
ABSTRACT
Paramedics have left behind 20 years in Türkiye and 55 years worldwide in pre-hospital emergency health services. In this field, they perform advanced medical applications, drug and fluid applications for human health. In our study, we aimed to evaluate the professional competencies and professionalization of paramedics in our country in terms of professional knowledge, autonomy, organization and ethical principles. Profession is not only technical but also characterized by economic, social and cultural aspects. Professionalism is the qualities, behaviors, values and goals that ground and shape the profession. In Türkiye, paramedic education is carried out at the associate degree level in the first and emergency aid programs of universities. Unplanned increases in the number of programs and student quotas, especially since 2010, have led to the deterioration of standards in paramedic education and made qualifications controversial. The fact that the Ministry of Health does not conduct a special field knowledge exam in the employment of paramedics, but takes the general culture and ability exam as a basis, reduces the quality of education and causes successful graduates to be out of employment. In addition, the application of the same education templates with all higher education fields limits paramedic education and makes it difficult to practice in the field. The duties and authorities of paramedics were last determined by the regulation issued in 2014. With the 2025 ambulance services regulation, their responsibilities in patient intervention were limited. Paramedics, who started professional organization in the 2000s, now have 5 professional associations. However, despite the increasing number of associations and graduates over time, important steps could not be taken in terms of professionalization. Codes of professional ethics for paramedics are developed by utilizing the principles of medical ethics. In Türkiye, ethical codes were determined with the ''Paramedic Oath'', which was accepted as a professional oath in 2016. For the professionalization of paramedics in our country, first of all, education should be raised to bachelor's degree level and professional organizations should assume stronger roles in these issues. It is very important that professional ethical codes become more widespread and adopted with the ''Paramedic Oath''.
Keywords: Türkiye; paramedic; professionalism; professional ethical principles; ethical codes
Paramedics have left behind 20 years in Türkiye and 55 years worldwide in pre-hospital emergency health services. In this field, they perform advanced medical applications, drug and fluid applications for human health. In our study, we aimed to evaluate the professional competencies and professionalization of paramedics in our country in terms of professional knowledge, autonomy, organization and ethical principles. Profession is not only technical but also characterized by economic, social and cultural aspects. Professionalism is the qualities, behaviors, values and goals that ground and shape the profession. In Türkiye, paramedic education is carried out at the associate degree level in the first and emergency aid programs of universities. Unplanned increases in the number of programs and student quotas, especially since 2010, have led to the deterioration of standards in paramedic education and made qualifications controversial. The fact that the Ministry of Health does not conduct a special field knowledge exam in the employment of paramedics, but takes the general culture and ability exam as a basis, reduces the quality of education and causes successful graduates to be out of employment. In addition, the application of the same education templates with all higher education fields limits paramedic education and makes it difficult to practice in the field. The duties and authorities of paramedics were last determined by the regulation issued in 2014. With the 2025 ambulance services regulation, their responsibilities in patient intervention were limited. Paramedics, who started professional organization in the 2000s, now have 5 professional associations. However, despite the increasing number of associations and graduates over time, important steps could not be taken in terms of professionalization. Codes of professional ethics for paramedics are developed by utilizing the principles of medical ethics. In Türkiye, ethical codes were determined with the ''Paramedic Oath'', which was accepted as a professional oath in 2016. For the professionalization of paramedics in our country, first of all, education should be raised to bachelor's degree level and professional organizations should assume stronger roles in these issues. It is very important that professional ethical codes become more widespread and adopted with the ''Paramedic Oath''.
Keywords: Türkiye; paramedic; professionalism; professional ethical principles; ethical codes
.: İşlem Listesi