Tüm dünyada beklenen yaşam süresinin uzaması ile birlikte yaşlı sayısındaki artış dikkat çekici bir hâle gelmiştir. Yaşlanmayla beraber kronik hastalıklar, kullanılan ilaçların yan etkileri, hastalıklarla baş edememe ve hastalıkların sonucunda ortaya çıkan semptomlar gibi pek çok olumsuz durum ortaya çıkmaktadır. Yaşlılar, ortaya çıkan bu olumsuz durumları azaltmak için pek çok yöntem denemektedirler. Bu yöntemlerden biri de geleneksel ve tamamlayıcı tıp (GTT) uygulamalarıdır. Yaşlılarda özellikle bağışıklık sistemini kuvvetlendirme, ilaçların yan etkilerini azaltma, ağrı yönetimi, kronik hastalıklarda semptom yönetimini sağlama ve yaşam kalitesini artırma gibi istekler, modern tedavi yöntemlerinden beklentinin karşılanmaması, ruhsal ve fiziksel olarak daha iyi hissetme gibi pek çok sebep GTT uygulamalarına olan ilgiyi de artırmıştır. Ancak yaşlıların var olan kronik hastalıkları, kullandıkları çoklu ilaçlar nedeni ile özellikle bu yöntemleri kullanmaları ayrıca risk oluşturmaktadır. Literatürde görüldüğü üzere özellikle yaşlıların GTT yöntemlerinden bitkisel ürünleri tercih etmeleri, bilgi kaynağı olarak arkadaş ve çevrelerinden yararlanmaları durumu daha da riskli hâle getirmektedir. Bu doğrultuda yaşlıları mevcut risklerden korumak için bakımları esnasında GTT uygulamaları konusunda onlardan bilgi alınması, doğru yöntem ve uygulama almaları için güvenli merkezlere yönlendirilmeleri oldukça önemlidir. Bu derleme ile yaşlı bireylerin GTT uygulamalarını kullanma durumları, kullanma nedenleri, bilgi kaynakları ve yaşlı bireylerde GTT uygulamalarının etkileri hakkında bir çerçeve oluşturulması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Yaşlı; tamamlayıcı terapiler; hemşirelik
With the prolongation of life expectancy all over the world, the increase in the number of the elderly has become remarkable. Along with aging, many negative conditions such as chronic diseases, the side effects of the drugs used, the inability to cope with the diseases and the symptoms that occur as a result of the diseases arise. The elderly try many methods to reduce these negative situations. One of these methods is traditional and complementary medicine (TCM) practices. Many reasons such as strengthening the immune system, reducing the side effects of drugs, pain management, symptom management in chronic diseases and increasing the quality of life in the elderly, not meeting expectations from modern treatment methods, feeling better mentally and physically, have led to the interest in TCM applications. However, the use of these methods in particular by the elderly, due to their existing chronic diseases and the multiple drugs they use, also poses a risk. As it is seen in the literature, especially the elderly prefer herbal products from TCM methods and benefit from their friends and circles as a source of information, making the situation even more risky. In this respect, it is very important to get information from them about TCM practices during their care in order to protect the elderly from existing risks, and to direct them to safe centers in order to get the right method and application. With this review, it is aimed to create a framework about the use of TCM practices by the elderly, the reasons for using them, information sources and the effects of TCM practices on the elderly.
Keywords: Elderly; complementary therapies; nursing
- Arpacı F, Bakır B. Yaşlı istismarı ve ihmali [Elder abuse and neglect]. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2017;21(3):691-703. [Link]
- Türkiye İstatistik Kurumu [İnternet]. İstatistiklerle Yaşlılar, Ankara, 2020. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). [Erişim tarihi: 08 Aralık 2022]. [Link]
- Yang M, Jiang L, Wang Q, Chen H, Xu G. Traditional Chinese medicine for knee osteoarthritis: an overview of systematic review. PLoS One. 2017;12(12):e0189884. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Özbek Yazıcı S, Kalaycı I. Yaşlı hastaların günlük yaşam aktivitelerinin değerlendirilmesi [Evaluation of activities of daily living in elderly patients]. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi. 2015;3(3):385-90. [Link]
- Ayele AA, Tegegn HG, Haile KT, Belachew SA, Mersha AG, Erku DA. Complementary and alternative medicine use among elderly patients living with chronic diseases in a teaching hospital in Ethiopia. Complement Ther Med. 2017;35:115-9. [Crossref] [PubMed]
- Erdoğan Z, Çil Akıncı A, Emre Yavuz D, Kurtuluş Tosun Z, Atik D. Use of complementary and alternative medicine methods among elderly people living in nursing homes. Kafkas J Med Sci. 2017;7(1):60-6. [Crossref]
- Nural N, Çakmak S. Kronik hastalığı olan bireylerin tamamlayıcı ve alternatif tedavileri kullanma durumu [Status of using complementary and alternative treatments of individuals with chronic disease]. Journal of Traditional Medical Complementary Therapies. 2018;1(1):1-9. [Crossref]
- Ünal M, Dağdeviren HN. Geleneksel ve tamamlayıcı tıp yöntemleri [Traditional and complementary medicine methods]. Eurasian Journal of Family Medicine. 2019;8(1):1-9. [Link]
- Yeşilada E. Fitoterapi. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp YÜGETAT Bülteni. 2019;1:5-6. [Link]
- Subramani R, Lakshmanaswamy R. Complementary and alternative medicine and breast cancer. Progress in Molecular Biology and Translational Science. 2017;151:231-74. [Crossref] [PubMed]
- Mattioli AV, Farinetti A, Gelmini R. Polyphenols, mediterranean diet, and colon cancer. Support Care Cancer. 2019;27(11):4035-6. [Crossref] [PubMed]
- Aydın T. Sporcularda osteopatik tıp uygulamaları [Osteopathic medicine applications in athletes]. Spor Hekimliği Dergisi. 2015;50(3):91-100. [Link]
- Bradt J, Dileo C, Magill L, Teague A. Music interventions for improving psychological and physical outcomes in cancer patients. Cochrane Database Syst Rev. 2016;(8):CD006911. Update in: Cochrane Database Syst Rev. 2021;10:CD006911. [Crossref] [PubMed]
- Sezer Ö. Türkiye'de yeni parlayan bir integratif tıp yöntemi: homeopati [Homeopathy: A New Shining Integrative Medicine Method in Turkey]. Eurasian Journal of Family Medicine. 2015;4(1):1-6. [Link]
- National Center for Complementary and Integrative Health [Internet]. [Cited: September 13, 2022]. Complementary, Alternative, or Integrative Health: What's in a Name? Available from: [Link]
- Eisenberg DM, Davis RB, Ettner SL, Appel S, Wilkey S, Van Rompay M, Kessler RC. Trends in alternative medicine use in the United States, 1990-1997: results of a follow-up national survey. JAMA. 1998;280(18):1569-75. [Crossref] [PubMed]
- Biçer İ, Yalçın Balçık P. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp : Türkiye ve seçilen ülkelerin incelenmesi [Traditional and complementary medicine: investigation of Turkey and the selected countries]. Hacettepe Sağlık İdaresi Derg. 2019; 22(1):245-57. [Link]
- Eardley S, Bishop FL, Prescott P, Cardini F, Brinkhaus B, Santos-Rey K, et al. A systematic literature review of complementary and alternative medicine prevalence in EU. Forsch Komplementmed. 2012;19 Suppl 2:18-28. [Crossref] [PubMed]
- Kav S, Hanoğlu Z, Algıer L. Türkiye'de kanserli hastalarda tamamlayıcı ve alternatif tedavi yöntemlerinin kullanımı: literatür taraması [Use of complementary and alternative medicine by cancer patients in Turkey: a literature review]. Uluslararası Hematoloji-Onkoloji Dergisi. 2008;18(1):32-8. [Link]
- Şimşek B, Aksoy DY, Basaran NC, Taş D, Albasan D, Kalaycı M. Mapping traditional and complementary medicine in Turkey. Eur J Integr Med. 2017;15:68-72. [Crossref]
- Dedeli Ö, Karadakovan A. Yaşlı bireylerde ilaç kullanımı, tamamlayıcı ve alternatif tedavi uygulamalarının incelenmesi [Investigation of complementary and alternative medicine practice and drug use in the elderly]. Spatula DD. 2011;1(1):23-32. [Crossref]
- Sağkal T, Demireal S, Odabaş H, Altunok E. Kırsal kesimde yaşayan yaşlı bireylerin tamamlayıcı ve alternatif tedavi yöntemlerini kullanma durumları [Complementary and alternative treatment methods among elderly individuals in living rural setting]. F.Ü.Sağ. Bil. Tıp Derg. 2013;27(1):19-26. [Link]
- Sayın Kasar K, Ünal E, Çapacı S, Kütmeç Yılmaz C, Duru Aşiret G. Yaşlı bireylerin ağrıya yönelik tamamlayıcı ve alternatif tedavi kullanım durumu ve tutumu [Complementary and alternative medicine use for pain among elderly persons and their attitudes]. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2020;7(3):271-7. [Crossref]
- Özsürekci C, İleri İ, Çalışkan H, Yıldırım F, Candemir B, Çavuşoğlu Ç, et al. Kırılganlığın yaşlı bireylerde tamamlayıcı-alternatif tıp uygulamaları hakkındaki görüş, tutum ve uygulamalar üstüne etkisi [Opinions, acceptance and use about complementary-alternative medicine among elderly individuals and effect of frailty]. Ankara Eğt. Arş. Hast. Derg. 2020;53(3):177-82. [Crossref]
- Korkmaz M, Tavsanli NG, Ozcelik H. Use of complementary and alternative medicine and quality of life of cancer patients: Turkish samples. Holist Nurs Pract. 2016;30(2):88-95. [Crossref] [PubMed]
- Yarney J, Donkor A, Opoku SY, Yarney L, Agyeman-Duah I, Abakah AC, et al. Characteristics of users and implications for the use of complementary and alternative medicine in Ghanaian cancer patients undergoing radiotherapy and chemotherapy: a cross- sectional study. BMC Complement Altern Med. 2013;13:16. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Berretta M, Della Pepa C, Tralongo P, Fulvi A, Martellotta F, Lleshi A, et al. Use of Complementary and Alternative Medicine (CAM) in cancer patients: An Italian multicenter survey. Oncotarget. 2017;8(15):24401-14. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Yavuz M, İlçe AÖ, Kaymakçı Ş, Bildik G, Dıramalı A. Meme kanserli hastaların tamamlayıcı ve alternatif tedavi yöntemlerini kullanma durumlarının incelenmesi [Examination of the complementary and alternative treatment use with breast cancer patients]. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences. 2007;27(5):680-6. [Link]
- Kara MA. Ayrık otuna yer açmak: geleneksel tıp ve hasta hekim ilişkisi [Allowing the weed in: traditional medicine and the patient-doctor relationship]. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi. 2019;24(1):32-7. [Crossref]
- İstanbulluoğlu S, Çeliker A. İlaç bitkisel ürün etkileşimlerinin önlenmesinde eczacının rolü [The role of pharmacist in prevention of drug-herbal product interactions]. FABAD J. Pharm. Sci. 2018;43(3):291-305. [Link]
- Çorum D, Üney K. İlaçların beslenme ve besin öğeleri üzerine etkileri [Effects of drugs on nutrition and nutritional ingredients]. Dicle Ünv. ve. Fak. Dergisi. 2016;2(8):96-105. [Link]
- Ortaç M. Erektil disfonksiyon tedavisinde fitoterapi [Phytotherapy in the treatment of erectile dysfunction]. Androloji Bülteni. 2016;18(64):20-3. [Link]
- Başer G, Hisar F. Yaşlı bireylerde uyku sorunlarını gidermeye yönelik nonfarmakolojik müdahaleler: sistematik derleme [Nonpharmacological interventions towards the sleep problems in the elderly: a systematic review]. Huhemfad-Johufon. 2021;8(2):178-85. [Crossref]
- Lai FC, Chen IH, Chen PJ, Chen IJ, Chien HW, Yuan CF. Acupressure, sleep, and quality of life in ınstitutionalized older adults: a randomized controlled trial. J Am Geriatr Soc. 2017;65(5):e103-e8. [Crossref] [PubMed]
- Cuevas PEG, Davidson PM, Mejilla JL, Rodney TW. Reminiscence therapy for older adults with Alzheimer's disease: a literature review. Int J Ment Health Nurs. 2020;29(3):364-71. [Crossref] [PubMed]
- Lök N, Bademli K, Selçuk-Tosun A. The effect of reminiscence therapy on cognitive functions, depression, and quality of life in Alzheimer patients: Randomized controlled trial. Int J Geriatr Psychiatry. 2019;34(1):47-53. [Crossref] [PubMed]
- Ridder HM, Gummesen E. The use of extemporizing in music therapy to facilitate communication. Australian Journal of Music Therapy. 2015;26(3):148-73. [Link]
- Oken BS, Zajdel D, Kishiyama S, Flegal K, Dehen C, Haas M, et al. Randomized, controlled, six-month trial of yoga in healthy seniors: effects on cognition and quality of life. Altern Ther Health Med. 2006;12(1):40-7. [PubMed] [PMC]
- Nick N, Petramfar P, Ghodsbin F, Keshavarzi S, Jahanbin I. The effect of yoga on balance and fear of falling in older adults. PM R. 2016;8(2):145-51. [Crossref] [PubMed]
.: İşlem Listesi