Türk Göz Hekimliğinin 15. Yüzyılda YazılmışTürkçe En Büyük Göz Kitabı
THE BIGGEST OPHTHALMOLOGIC BOOK OF THE TURKISH OPHTHALMOLOGY WRITTEN IN 15th CENTURY,
Turkiye Klinikleri J Ophthalmol. 2001;10(3):178-80
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Amaç: Türk Göz Hekimliği tarihinde bugüne kadar bilinmeyen, Türkçe yazılmış en büyük ve en eski Göz Hastalıkları kitabını Türk ve Dünya Göz Hekimlerine tanıtmak. Yer ve Zaman: 1438 yılında Mahmud Şirvanî (1375-1450) tarafından yazılmış, 670 sayfadan oluşan "Mürşid" adlı kitabın varlığı 1996 yılına kadar hiçbir göz hekimi ve tıp tarihçilerimizce bilinmiyor, bibliyografik kaynaklarda da yer almıyordu. Gereç veYöntem: Mürşidte bugünkü bilimsel anlayışa benzer bir uygulama ile, Hipokrattan İbn-i Sinaya kadar değişik kaynaklardan 34 hekime atıfta bulunulmaktadır. Grek, İskenderiye ve Ortaçağ Müslüman hekimlerinden oluşan bu kaynaklar, tek tek yazar ve eser isimleri zikredilerek alıntılar yapılmakta, yazar konu ile ilgili kendi görüş ve tecrübelerini de belirtmektedir. Bulgular: Eser üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm 74 sayfa olup, gözün anatomisi ayrıntılı olarak anlatılmakta, fizyolojisine de yer verilmektedir. İkinci bölüm, 392 sayfa olup, göz hastalıkları sırasıyla, kapak, konjonktiva, kornea, iris, sklera, lens, vitreus, retina, koroid ve göz kaslarıyla ilgili hastalıklar ele alınmakta, bunların tanımı, belirtileri ve tedavileri anlatılmaktadır. Üçüncü bölüm ise, 204 sayfadır. Bu bölümde, göz hastalıklarında kullanılan basit ve birleşik ilâçlara yer verilmektedir. Bunların etkili maddeleri, miktarları, yapılış şekilleri, etkileri, kullanım yerleri ve dozları ayrı ayrı gösterilmiştir. Toplam 80 sayfada 106 birleşik ilâç formülü yer almaktadır. Son kısım ise, ilâç hazırlama tekniklerine ayrılmıştır. Sonuç: Üzerinde daha birçok doktora çalışması yapılacağını düşündüğümüz 562 yıllık ve bu boyuttaki bilinmeyen bir Türkçe Göz Kitabından meslektaşlarımızı haberdar etmek istedik.
Anahtar Kelimeler: Göz hekimliği tarihi, Türk yazar, Mürşid, Mahmud Şirvani
Amaç: Türk Göz Hekimliği tarihinde bugüne kadar bilinmeyen, Türkçe yazılmış en büyük ve en eski Göz Hastalıkları kitabını Türk ve Dünya Göz Hekimlerine tanıtmak. Yer ve Zaman: 1438 yılında Mahmud Şirvanî (1375-1450) tarafından yazılmış, 670 sayfadan oluşan "Mürşid" adlı kitabın varlığı 1996 yılına kadar hiçbir göz hekimi ve tıp tarihçilerimizce bilinmiyor, bibliyografik kaynaklarda da yer almıyordu. Gereç veYöntem: Mürşidte bugünkü bilimsel anlayışa benzer bir uygulama ile, Hipokrattan İbn-i Sinaya kadar değişik kaynaklardan 34 hekime atıfta bulunulmaktadır. Grek, İskenderiye ve Ortaçağ Müslüman hekimlerinden oluşan bu kaynaklar, tek tek yazar ve eser isimleri zikredilerek alıntılar yapılmakta, yazar konu ile ilgili kendi görüş ve tecrübelerini de belirtmektedir. Bulgular: Eser üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm 74 sayfa olup, gözün anatomisi ayrıntılı olarak anlatılmakta, fizyolojisine de yer verilmektedir. İkinci bölüm, 392 sayfa olup, göz hastalıkları sırasıyla, kapak, konjonktiva, kornea, iris, sklera, lens, vitreus, retina, koroid ve göz kaslarıyla ilgili hastalıklar ele alınmakta, bunların tanımı, belirtileri ve tedavileri anlatılmaktadır. Üçüncü bölüm ise, 204 sayfadır. Bu bölümde, göz hastalıklarında kullanılan basit ve birleşik ilâçlara yer verilmektedir. Bunların etkili maddeleri, miktarları, yapılış şekilleri, etkileri, kullanım yerleri ve dozları ayrı ayrı gösterilmiştir. Toplam 80 sayfada 106 birleşik ilâç formülü yer almaktadır. Son kısım ise, ilâç hazırlama tekniklerine ayrılmıştır. Sonuç: Üzerinde daha birçok doktora çalışması yapılacağını düşündüğümüz 562 yıllık ve bu boyuttaki bilinmeyen bir Türkçe Göz Kitabından meslektaşlarımızı haberdar etmek istedik.
Anahtar Kelimeler: Göz hekimliği tarihi, Türk yazar, Mürşid, Mahmud Şirvani
ABSTRACT
Purpose: We would like to present the biggest and oldest Turkish Ophthalmic book that have not been known in Turkish and all World Ophthalmic Societies until now. Place and Time: It has been written by Mahmut Shirvani (1375-1450) in 1438. Murshid has 670 pages and was found in 1996. The existence of Murshid has not been known by ophthalmologists and medical historians until 1996 and was not included in the bibliographic references. Materials and Methods: Similar with those of todays scientific principles, written works of 34 physicians, from Hippocrates to Ibn-i Sina (Avicenna) have been cited in Murshid. References were taken from the studies of Greek, Iskenderiye (Alexandria) and the Middle age muslim physicians including the full name of the authors and the title of the studies. The book has three parts and also contains the experience and the opinions of its author about different subjects. Results: In the first section, which has 74 pages, anatomy of the human eye has been described in details with its physiology. The second section of the book has 392 pages. The definition, sign and treatment of the diseases of the eye lids, conjunctiva, cornea, iris, sclera, lens, vitreous, choroidea and muscles of the eye have been described in this section. The third section has 204 pages and contains knowledge about the simple and composed drugs used in ophthalmology. Topics of the simple drugs have occupied 58 pages in the book. Composed drugs with their doses, contents, methods of preparation and indications have also been documented separately. Formulations of the 106 composed drugs are present in a total of 80 pages. At the end part of the Murshid, topics such as preparation techniques of the ophthalmologic drugs, categories of the substances used in drugs, their collection, protection and expiration dates are present. Conclusion: We aim to inform all of our colleagues about this unknown book with a history 562 years, which we believe will be the subject of many new thesis in the future. Key Words: History of Ophthalmology, Turkish author, Murshid, Mahmud Shirvani
Keywords: History of Ophthalmology, Turkish author, Murshid, Mahmud Shirvani
Purpose: We would like to present the biggest and oldest Turkish Ophthalmic book that have not been known in Turkish and all World Ophthalmic Societies until now. Place and Time: It has been written by Mahmut Shirvani (1375-1450) in 1438. Murshid has 670 pages and was found in 1996. The existence of Murshid has not been known by ophthalmologists and medical historians until 1996 and was not included in the bibliographic references. Materials and Methods: Similar with those of todays scientific principles, written works of 34 physicians, from Hippocrates to Ibn-i Sina (Avicenna) have been cited in Murshid. References were taken from the studies of Greek, Iskenderiye (Alexandria) and the Middle age muslim physicians including the full name of the authors and the title of the studies. The book has three parts and also contains the experience and the opinions of its author about different subjects. Results: In the first section, which has 74 pages, anatomy of the human eye has been described in details with its physiology. The second section of the book has 392 pages. The definition, sign and treatment of the diseases of the eye lids, conjunctiva, cornea, iris, sclera, lens, vitreous, choroidea and muscles of the eye have been described in this section. The third section has 204 pages and contains knowledge about the simple and composed drugs used in ophthalmology. Topics of the simple drugs have occupied 58 pages in the book. Composed drugs with their doses, contents, methods of preparation and indications have also been documented separately. Formulations of the 106 composed drugs are present in a total of 80 pages. At the end part of the Murshid, topics such as preparation techniques of the ophthalmologic drugs, categories of the substances used in drugs, their collection, protection and expiration dates are present. Conclusion: We aim to inform all of our colleagues about this unknown book with a history 562 years, which we believe will be the subject of many new thesis in the future. Key Words: History of Ophthalmology, Turkish author, Murshid, Mahmud Shirvani
Keywords: History of Ophthalmology, Turkish author, Murshid, Mahmud Shirvani
.: İşlem Listesi