.: DERLEME
Tıp Tarihinde Aşılamayla İlgili Yaşanan Trajedilere Etik Açıdan Bakış ve Bu Trajedilerin Sonuçları: Geleneksel Derleme
An Ethical Perspective on the Experienced Tragedies of Vaccination in the History of Medicine and the Consequences of These Tragedies: Traditional Review
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2022;30(3):306-17
doi: 10.5336/mdethic.2021-87439
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Nice hayatların yok olmasına sebep olmuş salgınların önünü kesen, tıp tarihinin en büyük gelişmelerinden biri olan aşının tarihi modern anlamda XVIII. yy'da Edward Jenner'a dayanmaktadır. İlk modern aşı da çiçek hastalığına karşı geliştirilmiş ve çiçek hastalığı aşı sayesinde dünyadan eradike edilmiştir. Aşıların gelişimi, sürekliliğini devam ettirmiş ve aşı ile bağışıklama sonucu hastalıkların birçoğu artık çocukluk çağı hastalığı hâline gelmiştir. Ancak geçmişte aşının ehil ellerde olmayışı bazı bedeller ödetmiştir. 1929-1933 tarihleri arasında Almanya'nın Lübeck şehrinde, 1928 yılında Avustralya'nın Bundaberg şehirlerinde yaşanan aşı kazaları ile Nazi Almanya'sındaki toplama kamplarında yapılan tifüs aşısı deneyleri ve 1954 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) meydana gelen Cutter kazası bunlara örnektir. Bu tip hataların faturası aşıya kesilmiş, güven sarsıldığı için aşılama kampanyaları sekteye uğramış, sonucunda da salgınlar tekrar ortaya çıkmıştır. Ancak bu yaşananlardan ders çıkarılıp aşı güvenliği ile ilgili prosedürlerin geliştirilmesine rağmen yakın zamanda ABD'de, Kanada'da, Suriye'de ve Almanya'da benzer olaylar yaşanmıştır. Hayat kurtarıcı rolü olan aşıların üretimi, saklanması, uygulanması oldukça titiz olmayı gerektiren süreçlerdir. Geçmişte yaşanan bu kazalar geleceğe aşının bilimsel ve biyomedikal etik bakımından ne kadar hassas ve önemli olduğuna dair ışık tutsa da dünyada yakın zamanda hâlâ aşılarla ilgili tıbbi ve etik olarak sorunlu davranışların varlığı dikkat çekmektedir. Bu çalışmada, yaşanan aşı trajedileri önlem adına ne gibi sonuçlar doğurmuş ve hangi etik ihlallerde bulunulmuş olduğu belirtilecektir.
Anahtar Kelimeler: Aşı kazaları; aşı trajedisi; aşı tarihi; biyomedikal etik; tıp tarihi
Nice hayatların yok olmasına sebep olmuş salgınların önünü kesen, tıp tarihinin en büyük gelişmelerinden biri olan aşının tarihi modern anlamda XVIII. yy'da Edward Jenner'a dayanmaktadır. İlk modern aşı da çiçek hastalığına karşı geliştirilmiş ve çiçek hastalığı aşı sayesinde dünyadan eradike edilmiştir. Aşıların gelişimi, sürekliliğini devam ettirmiş ve aşı ile bağışıklama sonucu hastalıkların birçoğu artık çocukluk çağı hastalığı hâline gelmiştir. Ancak geçmişte aşının ehil ellerde olmayışı bazı bedeller ödetmiştir. 1929-1933 tarihleri arasında Almanya'nın Lübeck şehrinde, 1928 yılında Avustralya'nın Bundaberg şehirlerinde yaşanan aşı kazaları ile Nazi Almanya'sındaki toplama kamplarında yapılan tifüs aşısı deneyleri ve 1954 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) meydana gelen Cutter kazası bunlara örnektir. Bu tip hataların faturası aşıya kesilmiş, güven sarsıldığı için aşılama kampanyaları sekteye uğramış, sonucunda da salgınlar tekrar ortaya çıkmıştır. Ancak bu yaşananlardan ders çıkarılıp aşı güvenliği ile ilgili prosedürlerin geliştirilmesine rağmen yakın zamanda ABD'de, Kanada'da, Suriye'de ve Almanya'da benzer olaylar yaşanmıştır. Hayat kurtarıcı rolü olan aşıların üretimi, saklanması, uygulanması oldukça titiz olmayı gerektiren süreçlerdir. Geçmişte yaşanan bu kazalar geleceğe aşının bilimsel ve biyomedikal etik bakımından ne kadar hassas ve önemli olduğuna dair ışık tutsa da dünyada yakın zamanda hâlâ aşılarla ilgili tıbbi ve etik olarak sorunlu davranışların varlığı dikkat çekmektedir. Bu çalışmada, yaşanan aşı trajedileri önlem adına ne gibi sonuçlar doğurmuş ve hangi etik ihlallerde bulunulmuş olduğu belirtilecektir.
Anahtar Kelimeler: Aşı kazaları; aşı trajedisi; aşı tarihi; biyomedikal etik; tıp tarihi
ABSTRACT
Being one of the biggest inventions of the history of medicine and halting endemics which cause numerous life losses, vaccine its modern manner dates back to Edward Jenner in the 18th century. The first modern vaccine was developed against smallpox, and smallpox was eradicated from the world through the vaccine. The development of vaccines has continued and many diseases have been turned into childhood diseases by vaccines. However, it is very costly if the vaccine is not in competent hands. The vaccine accidents which occurred in Lübeck, Germany between 1929-1933 years, Bundaberg, Australia in 1928 likewise the typhus trials in concentration camps in Nazi Germany and the Cutter accident which took place in the United States (USA) in 1954 are some examples of these. Since the trust was harmed, in the aftermath of these accidents, vaccine trials and campaigns were interrupted, therefore, epidemics re-occurred. Despite the learned lessons and improved procedures on vaccine safety, there have been similar incidents in USA and Canada, Syrian and Germany. Production, application, and storage of vaccines having a life-saving role are processes that require extreme caution. Although these former incidents put a light on the future of the importance of vaccines' scientific and biomedical ethics, there have been medical and ethical wrongdoings in the world. In this study, it will be stated what kind of results the vaccine tragedies caused in the name of prevention and which ethical violations were made
Keywords: Vaccine accidents; vaccine tragedy; vaccination history; biomedical ethics; history of medicine
Being one of the biggest inventions of the history of medicine and halting endemics which cause numerous life losses, vaccine its modern manner dates back to Edward Jenner in the 18th century. The first modern vaccine was developed against smallpox, and smallpox was eradicated from the world through the vaccine. The development of vaccines has continued and many diseases have been turned into childhood diseases by vaccines. However, it is very costly if the vaccine is not in competent hands. The vaccine accidents which occurred in Lübeck, Germany between 1929-1933 years, Bundaberg, Australia in 1928 likewise the typhus trials in concentration camps in Nazi Germany and the Cutter accident which took place in the United States (USA) in 1954 are some examples of these. Since the trust was harmed, in the aftermath of these accidents, vaccine trials and campaigns were interrupted, therefore, epidemics re-occurred. Despite the learned lessons and improved procedures on vaccine safety, there have been similar incidents in USA and Canada, Syrian and Germany. Production, application, and storage of vaccines having a life-saving role are processes that require extreme caution. Although these former incidents put a light on the future of the importance of vaccines' scientific and biomedical ethics, there have been medical and ethical wrongdoings in the world. In this study, it will be stated what kind of results the vaccine tragedies caused in the name of prevention and which ethical violations were made
Keywords: Vaccine accidents; vaccine tragedy; vaccination history; biomedical ethics; history of medicine
REFERANSLAR:
- Nikiforuk A, ed. Erkanlı S, Yener O, Gen Elçin, çeviri editörleri. Mahşerin Dördüncü Atlısı. 5. Baskı. İstanbul: İletişim Yayıncılık A.Ş.; 2000. p.97.
- World Health Organization [Internet]. ©2022 WHO [Cited: March 4, 2022]. Smallpox. Available from: [Link]
- Rodrigues CMC, Plotkin SA. Impact of vaccines; health, economic and social perspectives. Front Microbiol. 2020;11:1526. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Yıldırım N. İstanbul' un Sağlık Tarihi. 1. Baskı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi; 2021. p.93.
- Luca S, Mihaescu T. History of BCG vaccine. Maedica (Bucur). 2013;8(1):53-8. [PubMed] [PMC]
- Sakula A. BCG: who were Calmette and Guérin? Thorax. 1983;38(11):806-12. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Akgün B, Hot İ. Deycke paşa ve lübeck faciası [DEYCKE pasha and the lübeck disaster]. Y Tıp Tarihi Arştr. 2015;21:11-36. [Link]
- The lubeck catastrophe: a general review. Br Med J. 1931;1(3674):986-8. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Terzioğlu A. Türkiye'de görev yapmış olan Alman asıllı tıp ve deneysel bilim dallarındaki profesörlerin biyografileri. Türk-Alman Tıbbi İlişkileri Sempozyum Bildirileri. İstanbul. 18-19 Ekim 1976. 1981. p.133-4.
- Fox GJ, Orlova M, Schurr E. Tuberculosis in newborns: The lessons of the "lübeck disaster" (1929-1933). PLoS Pathog. 2016;12(1):e1005271. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Engelhardt DV, ed. Namal A, çeviri editörü. Tıbbın Gündelik Yaşamında Etik Araştırmadan Terapiye Disiplinler Yelpazesi. 3. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri; 2018. p.364-6.
- Comstock GW. The International Tuberculosis Campaign: a pioneering venture in mass vaccination and research. Clin Infect Dis. 1994;19(3):528-40. [Crossref] [PubMed]
- Akers HF, Porter S. Bundaberg' s Gethsemane: the tragedy of the inoculated children. Royal Historical Society of Queensland Journal. 2008;20(7):261-78. [Link]
- Hobbins P. Immunisation is a popular as a death adder: Bundaberg tragedy and the politics of medical science in interwar Australia. Social History of Medicine. 2010;24(2):426-44. [Crossref]
- Hooker C, Bashford A. Diphtheria and Australian public health: bacteriology and its complex applications, c. 1890-1930. Med Hist. 2002;46(1):41-64. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Coote W. 1928 Royal Commission "The fatalities at Bundaberg". Med J Aust. 2005;183(10):546-7. [Crossref] [PubMed]
- Mueller EA, Merriman JA, Schlievert PM. Toxic shock syndrome toxin-1, not α-toxin, mediated Bundaberg fatalities. Microbiology (Reading). 2015;161(12):2361-8. [Crossref] [PubMed]
- Australian Academy of Science [Internet]. ©2022 Australian Academy of Science [Cited: January 11, 2022]. Frank Macfarlane Burnet 1899-1985. Available from: [Link]
- The Nobel Prize [Internet]. © Nobel Prize Outreach AB 2022 [Cited: January 11, 2022]. Sir Frank Macfarlane Burnet Biographical. Available from: [Link]
- Britannica [Internet]. ©2022 [Cited: January 11, 2022]. Sir Frank Macfarlane Burnet Biographical. Available from: [Link]
- Buchenwald G. Buchenwald Concentrations Camp 1937-1945: A Guide to the Permanent Historical Exhibition. 1st ed. Göttingen: Wallstein; 2004.
- Siwecka S. Genesis and development of the "medical fact". thought style and scientific evidence in the epistemology of ludwick fleck. Dialogues in Philosophy, Mental and Neuro Sciences. 2011;4(2):37-9. [Link]
- Löwy I. Typhus in Buchenwald: Can The Story Be Told? Ethics in Progress. 2020;1(11):4-19. [Crossref]
- Werner S, Zittel C. Ludwik Fleck: Denkstile und Tatsachen. 1st ed. Berlin: Suhrkamp; 2011.
- Ertin H, Temel MK. İnsan üzerindeki deneyler ve ilgili etik-yasal metinler [Human experimentation and the relevant ethicolegal texts]. Anadolu Kliniği. 2016;21(3):223-34. [Crossref]
- The Stanford Encyclopedia of Philosophy Archieve [Internet]. © 2021 by The Metaphysics Research Lab [Cited: January 15, 2022]. Ludwik Fleck. Available from: [Link]
- Allen A. Vaccine: The Controversial Story of Medicine's Greatest Lifesaver. 1st ed. New York: W.W. Norton & Company; 2007. [Crossref]
- Macleans [Internet]. © Copyright 2022 St. Joseph Communications. The Tragic Story of Canadian Vaccine Trailblazer. Available from: [Link]
- Valiunas A. Jonas Salk, the people' s scientist. The New Atlantis. 2018;56:99-128. [Link]
- Fitzpatrick M. The cutter incident: how America' s first polio vaccine led to a growing vaccine crisis. JRSM. 2006;99(3):156. [Crossref] [PMC]
- Our World in Data [Internet]. Global Change Data Lab. Universty of Oxford ©2022. [Cited: January 15, 2022]. Reported paralytic polio cases and deaths, United States, 1910 to 2019. Available from: [Link]
- The Washington Post [Internet]. © 1996-2022 The Washington Post. The Tained Polio Vaccine that Sickened and Fatally Paralyzed Children in 1955. [Cited: January 15, 2022]. Available from: [Link]
- Die zeit [Internet]. Fluch und Segen Einer Impfung. [Cited: January 27, 2022]. Available from: [Link]
- Salk [Internet]. Copyright 2021 Salk Institute for Biological Studies [Cited: August 25, 2021]. Salk Institute for Biological Studies. Available from: [Link]
- Sherrow V, ed. Özbay F, çeviri editörü. Çocuk Felci'nin Muhteşem Yenilgisi. 1. Baskı. İstanbul: Evrim Yayınevi; 2000. p.104-11.
- BBC News [İnternet]. BBC ©2021 [Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021]. Sıtmadan çiçek hastalığına kitlesel aşılama kampanyaları dünyayı nasıl değiştirdi? Erişim linki: [Link]
- The Guardin [Internet]. © 2022 Guardian News & Media Limited or its affiliated companies. Measles Vaccination mix-up leaves 15 infants dead in northern Syria. [Cited: January 15, 2022]. Available from: [Link]
- BBC News [Internet]. BBC ©2021 [Cited: September 23, 2021]. Syrian children's deaths 'caused by vaccine mix-up'. Available from: [Link]
- Forbes [Internet]. Vaccine Mix-Up in Syria not Uncommon in US, Canada. [Cited: July 19, 2021]. Available from: [Link]
- BioEdge [Internet]. Copyright © 2021 BioEdge. [Cited: July 22, 2021]. Germans shocked by fake vaccinations. Available from: [Link]
- Beauchamps T, Childress JF, eds. Temel MK, Ertin H, İlkılıç İ, Brömer R, çeviri editörleri. Biyomedikal Etik Prensipleri. 1. Baskı. İstanbul: Pınarbaş Matbaacılık Ltd. Şti.; 2017. p.68, p.67-76, p.74-351, p.349.
- Civaner M. İlkecilik'e yöneltilen eleştiriler ve tıp etiğine yeni yaklaşımlar [Critiques of principalism and new approaches to medical ethics]. Türkiye Klinikleri J Med Ethics. 2005;13(1):58-63. [Link]
- Heimsoeth H, ed. Mengüşoğlu T, çeviri editörü. Kant'ın Felsefesi. 8. Baskı. Ankara: Doğu Batı Yayınları; 2018. p.124-8.
- Elkeles B. Meizinische Menschenversuche gegen Ende des 19. Jahrhunderts und der Fall Neisser. Rechtfertigung und Kritik einer wissenschaftlichen Methode. Medizinhistorisches Journal. 1985;20(1/2):135-48. [Link]
- Baranzke H, ed. Temel MK, çeviri editörü. Batı' daki Biyomedikal Etik Tartışmalarında Özerklik ve İnsanlık Onuru. 1. Baskı. İstanbul: Hayat Sağlık ve Sosyal Hizmetler Vakfı Beşikçizade tıp ve İnsani Bilimler Merkezi; 2018. p.124-6, p.7.
- Aristoteles, ed. Akderin F, çeviri editörü. Nikomakhos' a Etik. 4. Baskı. İstanbul: Say Yayınları; 2019. p.107.
- The Washington Post [Internet]. © 1996-2022 The Washington Post. A German Nurse Injected Patients with Saline Instead of Coronavirus Vaccines, Sparking Fury. Available from: [Link]
- Reuters [Internet]. © 2021 Reuters [Cited: September 27, 2021]. Suspected saline switch sparks vaccine stir in Germany. Available from: [Link]
.: İşlem Listesi