.: ORİJİNAL ARAŞTIRMA
Tip 2 Diyabetli Hastaların Roy Adaptasyon Modeli'ne Göre Hastalığa Uyumlarının ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: Tanımlayıcı Çalışma
Determination of Adaptation of Type 2 Diabetic Patients to the Disease and Affecting Factors According to Roy Adaptation Model: Descriptive Study
Turkiye Klinikleri J Nurs Sci. 2022;14(2):454-63
doi: 10.5336/nurses.2021-83249
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Amaç: Bu araştırma, Tip 2 diyabetli hastaların Roy Adaptasyon Modeli'ne göre hastalığa uyumlarının ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı türde yapılmıştır. Gereç ve Yöntemler: Araştırmanın örneklemini, Eylül-Kasım 2020 tarihleri arasında bir eğitim ve araştırma hastanesinin dâhiliye servisinde tedavi gören 360 Tip 2 diyabetli hasta oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak 'Hasta Tanıtım Formu' ile Tip 2 diyabetli hastaların, hastalığa uyumlarını değerlendirmek amacıyla 'Tip 2 Diyabet Hastalarında Roy Adaptasyon Modeli Temelli Uyum Ölçeği' kullanılmıştır. Veri analizinde ikili bağımsız ve normal dağılım gösteren grupların incelenmesinde t-testi, normal dağılım göstermeyen gruplarda MannWhitney U testi yapılmış; 2'den fazla bağımsız ve normal dağılan gruplarda tek yönlü Anova, 2'den fazla bağımsız ve normal dağılmayan gruplarda Kruskal-Wallis testi kullanılmıştır. Bulgular: Araştırmaya katılan Tip 2 diyabetli hastaların %51,7'sinin kadın, %37,8'inin 40-59 yaş aralığında, %31,4'ünün eğitim durumunun ortaokul, yarıya yakınının (%42,5) mesleğinin ev hanımı, büyük çoğunluğunun (%90,6) evli olduğu belirlenmiştir.Diyabetli hastaların 'Fizyolojik gereksinimler alanı' puan ortalaması 60,28±11,50, 'Benlik kavramı alanı' puan ortalaması 21,0±5,50, 'Rol fonksiyonu alanı' puan ortalaması 21,50±7,64 ve 'Karşılıklı bağlılık alanı' puan ortalaması 3,65±1,23 olarak bulunmuştur. Diyabetli hastaların ölçekten aldıkları toplam puan ortalaması 106,71±11,38'dir. Sonuç: Diyabetli hastaların eğitim durumları, meslekleri, diyabet dışında kronik hastalık varlıkları, diyabet süreleri, diyabetle ilgili eğitim alma durumları, ailedeki diyabetli hastaya yakınlık derecesi, evde diyabete uygun yemek pişirilmesi, diyabet komplikasyonu nedeniyle hastaneye yatma ve düzenli egzersiz yapma gibi faktörlerin hastaların, hastalığa uyumlarında etkili olduğu ve hastalığa uyumlarının orta düzeyde olduğu bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler: Tip 2 diyabet; Roy Adaptasyon Modeli; hastalığa uyum; hemşirelik
Amaç: Bu araştırma, Tip 2 diyabetli hastaların Roy Adaptasyon Modeli'ne göre hastalığa uyumlarının ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı türde yapılmıştır. Gereç ve Yöntemler: Araştırmanın örneklemini, Eylül-Kasım 2020 tarihleri arasında bir eğitim ve araştırma hastanesinin dâhiliye servisinde tedavi gören 360 Tip 2 diyabetli hasta oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak 'Hasta Tanıtım Formu' ile Tip 2 diyabetli hastaların, hastalığa uyumlarını değerlendirmek amacıyla 'Tip 2 Diyabet Hastalarında Roy Adaptasyon Modeli Temelli Uyum Ölçeği' kullanılmıştır. Veri analizinde ikili bağımsız ve normal dağılım gösteren grupların incelenmesinde t-testi, normal dağılım göstermeyen gruplarda MannWhitney U testi yapılmış; 2'den fazla bağımsız ve normal dağılan gruplarda tek yönlü Anova, 2'den fazla bağımsız ve normal dağılmayan gruplarda Kruskal-Wallis testi kullanılmıştır. Bulgular: Araştırmaya katılan Tip 2 diyabetli hastaların %51,7'sinin kadın, %37,8'inin 40-59 yaş aralığında, %31,4'ünün eğitim durumunun ortaokul, yarıya yakınının (%42,5) mesleğinin ev hanımı, büyük çoğunluğunun (%90,6) evli olduğu belirlenmiştir.Diyabetli hastaların 'Fizyolojik gereksinimler alanı' puan ortalaması 60,28±11,50, 'Benlik kavramı alanı' puan ortalaması 21,0±5,50, 'Rol fonksiyonu alanı' puan ortalaması 21,50±7,64 ve 'Karşılıklı bağlılık alanı' puan ortalaması 3,65±1,23 olarak bulunmuştur. Diyabetli hastaların ölçekten aldıkları toplam puan ortalaması 106,71±11,38'dir. Sonuç: Diyabetli hastaların eğitim durumları, meslekleri, diyabet dışında kronik hastalık varlıkları, diyabet süreleri, diyabetle ilgili eğitim alma durumları, ailedeki diyabetli hastaya yakınlık derecesi, evde diyabete uygun yemek pişirilmesi, diyabet komplikasyonu nedeniyle hastaneye yatma ve düzenli egzersiz yapma gibi faktörlerin hastaların, hastalığa uyumlarında etkili olduğu ve hastalığa uyumlarının orta düzeyde olduğu bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler: Tip 2 diyabet; Roy Adaptasyon Modeli; hastalığa uyum; hemşirelik
ABSTRACT
Objective: This study was conducted as a descriptive study in order to determine the adaptation of patients with Type 2 diabetes to the disease according to the Roy Adaptation Model and the affecting factors. Material and Methods: The sample of the study consisted of 360 patients with Type 2 diabetes who were treated in the internal medicine service of a training and research hospital between September and November 2020. 'Patient Information Form' was used as data collection tool and 'Roy Adaptation Model Based Adaptation Scale in Type 2 Diabetes Patients' was used to evaluate the adaptation of patients with Type 2 diabetes to the disease. In the data analysis, the t-test was used in the analysis of pairwise independent and normally distributed groups, and the Mann-Whitney U test was used in the groups that did not show normal distribution; One-way Anova test was used in groups with more than 2 independent and normally distributed, Kruskal-Wallis test was used in groups with more than 2 independent and normally distributed. Results: 51.7% of the patients with Type 2 diabetes who participated in the study were female, 37.8% were between the ages of 40-59, 31.4% had secondary school education, nearly half (42.5%) were housewives, most of them (90.6%) were married. The mean score of 'Physiological needs area' of diabetic patients was 60.28±11.50, 'Self-concept area' mean score was 21.0±5.50, 'Role function area' score the mean score of 21.50±7.64 and the mean score of 'mutual commitment area' was found to be 3.65±1.23. The total mean score of patients with diabetes from the scale is 106.71±11.38. Conclusion: Factors such as education status of patients with diabetes, occupation, presence of chronic diseases other than diabetes, duration of diabetes, education about diabetes, degree of closeness to the patient with diabetes in the family, cooking suitable meals for diabetes at home, hospitalization due to diabetes complications and regular exercise It was found that it was effective in their adaptation to the disease and their adaptation to the disease was at a moderate level.
Keywords: Type 2 diabetes; Roy Adaptation Model; adaptation to the disease; nursing
Objective: This study was conducted as a descriptive study in order to determine the adaptation of patients with Type 2 diabetes to the disease according to the Roy Adaptation Model and the affecting factors. Material and Methods: The sample of the study consisted of 360 patients with Type 2 diabetes who were treated in the internal medicine service of a training and research hospital between September and November 2020. 'Patient Information Form' was used as data collection tool and 'Roy Adaptation Model Based Adaptation Scale in Type 2 Diabetes Patients' was used to evaluate the adaptation of patients with Type 2 diabetes to the disease. In the data analysis, the t-test was used in the analysis of pairwise independent and normally distributed groups, and the Mann-Whitney U test was used in the groups that did not show normal distribution; One-way Anova test was used in groups with more than 2 independent and normally distributed, Kruskal-Wallis test was used in groups with more than 2 independent and normally distributed. Results: 51.7% of the patients with Type 2 diabetes who participated in the study were female, 37.8% were between the ages of 40-59, 31.4% had secondary school education, nearly half (42.5%) were housewives, most of them (90.6%) were married. The mean score of 'Physiological needs area' of diabetic patients was 60.28±11.50, 'Self-concept area' mean score was 21.0±5.50, 'Role function area' score the mean score of 21.50±7.64 and the mean score of 'mutual commitment area' was found to be 3.65±1.23. The total mean score of patients with diabetes from the scale is 106.71±11.38. Conclusion: Factors such as education status of patients with diabetes, occupation, presence of chronic diseases other than diabetes, duration of diabetes, education about diabetes, degree of closeness to the patient with diabetes in the family, cooking suitable meals for diabetes at home, hospitalization due to diabetes complications and regular exercise It was found that it was effective in their adaptation to the disease and their adaptation to the disease was at a moderate level.
Keywords: Type 2 diabetes; Roy Adaptation Model; adaptation to the disease; nursing
REFERANSLAR:
- International Diabetes Federation (IDF). Diabetes Atlas. 8th ed. Brussels, Belgium: IDF; 2017. [Link]
- Satman I, Omer B, Tutuncu Y, Kalaca S, Gedik S, Dinccag N, et al; TURDEP-II Study Group. Twelve-year trends in the prevalence and risk factors of diabetes and prediabetes in Turkish adults. Eur J Epidemiol. 2013;28(2):169-80. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Ursavaş F, Karayurt Ö, İşeri Ö. Meme kanseri nedeniyle meme koruyucu cerrahi yapılan bir hastaya Roy Uyum Modeli'ne temellendirilmiş hemşirelik yaklaşımı [Nursing approach based on Roy Adaptation Model in a patient undergoing breast conserving surgery for breast cancer]. J Breast Health. 2014;10:134-40. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- McCurry MK, Revell SM, Roy SC. Knowledge for the good of the individual and society: linking philosophy, disciplinary goals, theory, and practice. Nurs Philos. 2010;11(1):42-52. [Crossref] [PubMed]
- Fawcett J. Contemporary Nursing Knowledge: Analysis and Evaluation of Nursing Conceptual Modelsand Theories. 2nd ed. Philadelphia: F.A. Davis; 2005.
- Pektekin C. Sister Callistra Roy ve Adaptasyon Kuramı. Hemşirelik Felsefesi: Kuramlar Bakım Modelleri ve Politik Yaklaşımlar. 1. Baskı. İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi; 2013.
- Özdemir İ, Hocaoğlu Ç, Koçak M, Ersöz Ö.H. Tip 2 diyabetes mellituslu hastalarda yaşam itesi ve ruhsal belirtiler. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi. 2011;24:128-38. [Crossref]
- Erdem S, Bayrak B, Orman M. Tip 2 diabetes mellituslu hastalarda yaşam tarzı değişikliklerine uyum [Adaptation to lifestyle changes in patients with type 2 diabetes mellitus]. FNG&Bilim Tıp Dergisi. 2016;2(4):243-6. [Crossref]
- Zengin O, Fırat E, Acar B. Bazı sosyo-demografik özellikler açısından diyabetli bireylerin psikososyal uyum düzeyleri üzerine bir araştırma [A research on psychosocial adjustment levels of individuals with diabetes in terms of some sociodemographic features]. Bozok Med J. 2017;7(3):73-80. [Link]
- Kavuran E, Çapık C, Aydın MA. Tip 2 diyabet hastalarında Roy Adaptasyon Modeli temelli uyum ölçeği: bir ölçek geliştirme çalışması. Erzurum: 1. Uluslararası Hemşirelikte Yenilikçi Yaklaşımlar Kongresi; 20-22 Haziran 2019. [Link]
- Balkhi B, Alwhaibi M, Alqahtani N, Alhawassi T, Alshammari TM, Mahmoud M, et al. Oral antidiabetic medication adherence and glycaemic control among patients with type 2 diabetes mellitus: a cross-sectional retrospective study in a tertiary hospital in Saudi Arabia. BMJ Open. 2019;9(7):e029280. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Yu MC, Chou YL, Lee PL, Yang YC, Chen KT. Influenza vaccination coverage and factors affecting adherence to influenza vaccination among patients with diabetes in Taiwan. Hum Vaccin Immunother. 2014;10(4):1028-35. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Galveia A, Cruz S, DeepC. Impact of social demographic variables on adherence to diabetes treatment and in the prevalence of stress, anxiety and depression. Advanced Research in Scientific Areas. 2012;2(1):45-52. [Link]
- Funakoshi M, Azami Y, Matsumoto H, Ikota A, Ito K, Okimoto H, et al. Socioeconomic status and type 2 diabetes complications among young adult patients in Japan. PLoS One. 2017;12(4):e0176087. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Mansour-Ghanaei R, Joukar F, Soati F, Khanegha AG. Association between knowledge, locus of control and health belief with self-management, Hb A1c level and number of attendances in type 1 diabetes mellitus patients. Int J Clin Exp Med. 2013;6(6):470-7. [PubMed] [PMC]
- Türten Kaymaz T, Akdemir N. Diyabetli bireylerde hastalığa psikososyal uyum [Psychosocial adjustment of diabetic patients to their disease]. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2016;7(2):61-7. [Crossref]
- Alsubhi L, Kendal P, El Shafaee M, Aladawi S. Health beliefs of people with type 2 diabetes in primary healthcare in Muscat, Oman: A Qualitative Approach. Int J Clin Nutr Diet. 2015;1(2):106. [Crossref]
- Hayashino Y, Izumi K, Okamura S, Nishimura R, Origasa H, Tajima N; JDCP study group. Duration of diabetes and types of diabetes therapy in Japanese patients with type 2 diabetes: The Japan Diabetes Complication and its Prevention prospective study 3 (JDCP study 3). J Diabetes Investig. 2017;8(2):243-9. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Gimenes HT, Zanetti ML, Haas VJ. Factors related to patient adherence to antidiabetic drug therapy. Rev Lat Am Enfermagem. 2009;17(1):46-51. [Crossref] [PubMed]
- Świątoniowska N, Sarzyńska K, Szymańska-Chabowska A, Jankowska-Polańska B. The role of education in type 2 diabetes treatment. Diabetes Res Clin Pract. 2019;151:237-46. [Crossref] [PubMed]
- Fukunaga LL, Uehara DL, Tom T. Perceptions of diabetes, barriers to disease management, and service needs: a focus group study of working adults with diabetes in Hawaii. Prev Chronic Dis. 2011;8(2):A32. [PubMed] [PMC]
- Taşkın Yılmaz, F, Karakoç Kumsar, A, Çelik S. Tip 2 diyabetli bireylerde kardiyovasküler hastalıklar risk faktörleri bilgi düzeyi ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişki [The association between healthy lifestyle behaviors and knowledge levels about cardiovascular disease risk factors in people with type 2 diabetes]. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi. 2017;15(2):63-70. [Link]
- Marín-Pe-alver JJ, Martín-Timón I, Sevillano-Collantes C, Del Ca-izo-Gómez FJ. Update on the treatment of type 2 diabetes mellitus. World J Diabetes. 2016;7(17):354-95. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Sönmez B, Aksoy H, Öztürk Ö, Öztürk Z, Kasım Ġ, Özkara A, Oral anti diyabetik ilaç kullanan tip 2 diabetes mellitus hastalarında diyet ve egzersizin hemoglobin a1c düzeylerine etkisi [The effects of diet and exercise on HbA1c levels in patients with type 2 diabetes under oral antidiabetic treatment]. Konuralp Tıp Dergisi 2015;7(2):93-8. [Link]
.: İşlem Listesi