.: DERLEME
Sağlık İşletmelerinde Etiği Anlamak
Understanding Ethics in Health Businesses
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2021;29(1):126-37
doi: 10.5336/mdethic.2020-74772
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Sağlık işletmeleri, bireylerin ve toplumun sağlık gereksinimlerini karşılamayı ve sağlık statüsünü geliştirmeyi amaçlayan işletmelerdir. Yöneticilerin temel görevi, kaliteli, etkili ve verimli sağlık hizmeti sunulmasını sağlamaktır. Bu çalışmanın amacı, sağlık işletmelerinde etik kavramı, etik sorunlar, etik karar verme, yönetim etiği ve etiği geliştirmek için yöneticilerin bilmesi gereken hususların belirtilmesi ve etiğin anlaşılmasına yardımcı olmaktır. Etik, doğru ya da yanlış davranışı tanımlayan kurallar ya da ilkeler olarak tanımlanır. Etik, daima doğru olan şeyi yapmaya çalışmaktadır. Etik ikilem, iki ya da daha fazla ilke çatıştığında ortaya çıkar. İşletmelerde etik ikilem; içsel, kişiler arası, örgüt içi, örgütler arası ve sağlık sistemi çapında ortaya çıkabilir. Etik karar verme, geçmiş ve mevcut durumları dikkate alarak gerçekleşen eylemi değerlendirmek ve en uygun hükmü vermektir. Etik karar verme, temel değerler, yararlılık ve genel ilkelere dayanır. Sağlık işletmelerinde en temel değerler; yararlılık ve zarar vermemedir. Etik değerlendirme, sorunların tespiti ve diğer insanlara potansiyel etkisiyle başlar. Daha sonra ilkeler tanımlanır, bir seçim yapılır ve eyleme geçilir. Sağlık işletmeleri yöneticileri, örgütsel faaliyetlerinde etik kurallara uygun davranmak zorundadırlar. Yöneticiler etiğe dayanan uygulamaları, tartışmaları teşvik etme, etik ilkeleri yansıtma, uzmanlara danışma, örgütsel politikaları gözden geçirme ve etik denetimlerle destekleyebilirler. Bu çalışmanın sağlık işletmeleri etik literatürüne katkı sağlaması beklenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Etik; işletme etiği; etik karar verme; etik değerlendirme
Sağlık işletmeleri, bireylerin ve toplumun sağlık gereksinimlerini karşılamayı ve sağlık statüsünü geliştirmeyi amaçlayan işletmelerdir. Yöneticilerin temel görevi, kaliteli, etkili ve verimli sağlık hizmeti sunulmasını sağlamaktır. Bu çalışmanın amacı, sağlık işletmelerinde etik kavramı, etik sorunlar, etik karar verme, yönetim etiği ve etiği geliştirmek için yöneticilerin bilmesi gereken hususların belirtilmesi ve etiğin anlaşılmasına yardımcı olmaktır. Etik, doğru ya da yanlış davranışı tanımlayan kurallar ya da ilkeler olarak tanımlanır. Etik, daima doğru olan şeyi yapmaya çalışmaktadır. Etik ikilem, iki ya da daha fazla ilke çatıştığında ortaya çıkar. İşletmelerde etik ikilem; içsel, kişiler arası, örgüt içi, örgütler arası ve sağlık sistemi çapında ortaya çıkabilir. Etik karar verme, geçmiş ve mevcut durumları dikkate alarak gerçekleşen eylemi değerlendirmek ve en uygun hükmü vermektir. Etik karar verme, temel değerler, yararlılık ve genel ilkelere dayanır. Sağlık işletmelerinde en temel değerler; yararlılık ve zarar vermemedir. Etik değerlendirme, sorunların tespiti ve diğer insanlara potansiyel etkisiyle başlar. Daha sonra ilkeler tanımlanır, bir seçim yapılır ve eyleme geçilir. Sağlık işletmeleri yöneticileri, örgütsel faaliyetlerinde etik kurallara uygun davranmak zorundadırlar. Yöneticiler etiğe dayanan uygulamaları, tartışmaları teşvik etme, etik ilkeleri yansıtma, uzmanlara danışma, örgütsel politikaları gözden geçirme ve etik denetimlerle destekleyebilirler. Bu çalışmanın sağlık işletmeleri etik literatürüne katkı sağlaması beklenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Etik; işletme etiği; etik karar verme; etik değerlendirme
ABSTRACT
Health businesses are businesses that aim to meet the health needs of individuals and the community and improve health status. The main task of the managers is to provide quality, effective and efficient health services. The purpose of this study is to help understand of the concept of ethics, ethical problems, ethical decision making, management ethics in health businesses and what managers need to know in order to develop ethics. Ethics is defined as rules or principles that define right or wrong behavior. Ethics always tries to do the right thing. An ethical dilemma occurs when two or more principles conflict. Ethical dilemma in businesses; it can occur internally, interpersonally, intra-organizationally, inter-organizationally, and across the health system. Ethical decision making is to evaluate the action taking into account the past and current situations and to make the most appropriate decision. Ethical decision making is based on core values, usefulness and general principles. The most basic values in health businesses are usefulness and harmlessness. Ethical assessment begins with the detection of problems and their potential impact on other people. Then the principles are defined, a choice is made and action is taken. Health business managers must comply with ethical rules in their organizational activities. Managers can support ethical practices through promoting discussions, reflecting ethical principles, consultation with experts, reviewing organizational policies, and ethical audits. It is expected this study contributes to the ethics literature of health businesses.
Keywords: Ethics; business ethics; ethical decision making; ethical evaluation
Health businesses are businesses that aim to meet the health needs of individuals and the community and improve health status. The main task of the managers is to provide quality, effective and efficient health services. The purpose of this study is to help understand of the concept of ethics, ethical problems, ethical decision making, management ethics in health businesses and what managers need to know in order to develop ethics. Ethics is defined as rules or principles that define right or wrong behavior. Ethics always tries to do the right thing. An ethical dilemma occurs when two or more principles conflict. Ethical dilemma in businesses; it can occur internally, interpersonally, intra-organizationally, inter-organizationally, and across the health system. Ethical decision making is to evaluate the action taking into account the past and current situations and to make the most appropriate decision. Ethical decision making is based on core values, usefulness and general principles. The most basic values in health businesses are usefulness and harmlessness. Ethical assessment begins with the detection of problems and their potential impact on other people. Then the principles are defined, a choice is made and action is taken. Health business managers must comply with ethical rules in their organizational activities. Managers can support ethical practices through promoting discussions, reflecting ethical principles, consultation with experts, reviewing organizational policies, and ethical audits. It is expected this study contributes to the ethics literature of health businesses.
Keywords: Ethics; business ethics; ethical decision making; ethical evaluation
REFERANSLAR:
- Sert G, Kaynak R, Sert T. Sağlık kurumlarında etik. Kaptanoğlu AY, editör. Sağlık Yönetimi. 1. Baskı. İstanbul: Beşir Kitabevi; 2011. p.487-91.
- Alpinar Z, Civaner M, Ors Y. Rationing healthcare: Should life-style be used as a criterion? Anadolu Kardiyol Derg. 2010;10:367-71.[Crossref] [PubMed]
- Angelo RM, Vladimir, AN. Ethics in hospitality management. An İntroduction to Hospitality Today. 2nd ed. United States of America: Educational Institute; 1994. p.425-49.
- Baron E, Benoliel M, Bourne M, Bourne P, Doke D, Hobbs P, et al. The ten essential skills for achieving high performance. The Book of Management. First publishing. London: Dorling Kindersley; 2010. p.60-2.
- Demirhan Erdemir A. Tıpta Etik ve Deontoloji (Yirmibirinci Yüzyılda). 1. Bölüm: Türkiye'de ve Dünyada Tıp Etiğinde ve Tıbbi Deontolojide Gelişmeler. 1. Baskı. Ankara: Nobel Tıp Kitabevleri; 2011. p.65-7.
- Karalar R. [General business. Unit 5: Business ethics and social responsibility (Ethical-ritual rules)]. Ed.: Zeytinoğlu GN. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. 2001. p.71-94. (Kaynak bulunamadı, link bilgisi verilmelidir.)
- Tappen RM. Nursing leadership and management concept and practice. Workplace Ethics. 4th ed. Philadelphia: Davis Company; 2001. p.413-34.
- Kara MA. Applicability of the principle of respect for autonomy: the perspective of Turkey. J Med Ethics. 2007;33(11):627-30.[Crossref] [PubMed] [PMC]
- Çimen M. Political ethics and health policy. Tengilimoğlu D, editör. Sağlık Politikası. 7. Bölüm: Politik etik ve sağlık politikası. 1. Baskı. Ankara: Nobel Akademik; 2018. p.111-23.
- Zumla A, Costello A. Ethics of healthcare research in developing countries. J R Soc Med. 2002;95(6):275-6.[Crossref] [PubMed] [PMC]
- Meulenbergs T, Vermylen J, Schotsmans PT. The current state of clinical ethics and healthcare ethics committees in Belgium. J Med Ethics. 2005;31(6):318-21.[Crossref] [PubMed] [PMC]
- Kadioglu FG. An ethical analysis of performance-based supplementary payment in Turkey's healthcare system. Camb Q Healthc Ethics. 2016;25(3):493-6.[Crossref] [PubMed]
- Civaner MM, Vatansever K, Pala K. Ethical problems in an era where disasters have become a part of daily life: a qualitative study of healthcare workers in Turkey. PLoS One. 2017;20;12(3):e0174162.[Crossref] [PubMed] [PMC]
- Stolt M, Leino-Kilpi H, Ruokonen M, Repo H, Suhonen R. Ethics interventions for healthcare professionals and students: a systematic review. Nurs Ethics. 2018;25(2):133-52.[Crossref] [PubMed]
- Groenewoud AS, Westert GP, Kremer JAM. Value based competition in health care's ethical drawbacks and the need for a values-driven approach. BMC Health Services Research. 2019;19(256):1-6.[Crossref] [PubMed] [PMC]
- Tengilimoğlu D, Işık O, Akbolat M. Patier rights and ethics in health businesses. Bölüm 17: Sağlık işletmelerinde hasta hakları ve etik. Sağlık İşletmeleri Yönetimi. Geliştirilmiş 3. Basım. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım; 2011. p.451-73.
- Hattab AS. Current trends in teaching ethics of healthcare practices. Dev World Bioeth. 2004;4(2):160-72.[Crossref] [PubMed]
- Adhikari S, Paudel K, Aro AR, Adhikari TB, Adhikari B, Mishra SR, et al. Knowledge, attitude and practice of healthcare ethics among resident doctors and ward nurses from a resource poor setting, Nepal. BMC Med Ethics. 2016;8;17(1):68.[Crossref] [PubMed] [PMC]
- Kavuncubaşı Ş, Yıldırım S. Bölüm 9: Hastane yöneticisi. Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi. 1. Baskı. Ankara: Siyasal Kitabevi; 2015. p.173-204.
- Braunack-Mayer AJ. What makes a problem an ethical problem? An empirical perspective on the nature of ethical problems in general practice. J Med Ethics. 2001;27(2):98-103.[Crossref] [PubMed] [PMC]
- Kırılmaz H, Kılıç Kırılmaz S. [Benefits of empirical ethics practices in ethical dilemmas in health care]. İnsan&İnsan. 2014;1(Yaz):35-44.[Crossref]
- Bruning P, Baghurst T. Improving ethical decision making in health care leadership. Bus Eco J. 2013;4(2):1-5.[Link]
- Resmî Gazete (13.4.2005, Sayı: 25785) sayılı Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik; 2005.[Link]
- Oztürk H. Development of an administrative ethical behaviour scale. Nurs Ethics. 2012;19(2):289-303.[Crossref] [PubMed]
- Saylı H, Kızıldağ D. [Managerial ethics and to the analyze role of human resource management in formation of managerial ethics]. Sosyal Bilimler Dergisi. 2012;9(1):232-51.[Link]
- Hindle T. Şensoy Ü, çeviri editörü. Bölüm 1: Yönetim Fikirleri. [Management Ideas]. Yönetimde Çığır Açan Fikirler ve Gurular. 1. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları; 2014. p.1-309.
- Kaptein M. The moral entrepreneur: a new component of ethical leadership. Journal of Business Ethics. 2019;156(4):1135-50.[Crossref]
.: İşlem Listesi