.: ORİJİNAL ARAŞTIRMA
Sağlık Eğitimi Alan Kadın Çalışanların Halk Tıbbını Kullanımı Üzerine Nitel Bir Çalışma
A Qualitative Study on the Use of Folk Medicine by Female Health Workers
J Tradit Complem Med. 2025;8(2):67-75
doi: 10.5336/jtracom.2024-106905
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Amaç: Geçmişten günümüze halkı tıbbı ile ilişkilendirilen bitkisel tedavilerin kadınlar tarafından kullanıldığı bilinmektedir. Bu çalışmanın amacı sağlık alanında eğitim almış kadın çalışanların, halk tıbbını kullanımlarını belirlemektir. Gereç ve Yöntemler: Bu çalışma nitel araştırma yöntemlerinden görüşme tekniği kullanılarak gerçekleştirildi. Katılımcılar, kartopu ve amaçlı örnekleme tekniği ile seçildi. Bu çalışma kapsamında 2 diyetisyen, 2 hemşire, 2 pratisyen doktor, 1 eczacı ve 4 uzman doktor olmak üzere 11 kadın sağlık çalışanı ile yüz yüze ve çevrim içi görüşmeler yapıldı. Yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak veriler toplandı. Ağırlıklı olarak Antalya'da çalışan kadın sağlık çalışanları ile Afyonkarahisar, Bursa, Edirne ve Kırıkkale'de çalışan uzman doktorlar bu çalışmaya katılım sağlamıştır. Bulgular: Bu çalışma kapsamında 5 tema oluşturuldu. Bu temalar: Halk tıbbına inanç ve algı, toplumsal cinsiyet ve halk tıbbı, sağlık çalışanlarının halk tıbbına yaklaşımı, halk tıbbının aile sağlığındaki yeri, gündelik hayatta halk tıbbı uygulamalarıdır. Bu çalışma, halk tıbbının toplumsal cinsiyet rollerine dayalı olarak kadınlar arasında yaygın bir pratik olduğunu ve günümüzde de sürdüğünü ortaya koymuştur. Katılımcılar, halk tıbbını aile sağlığında önemli bir yere sahip ve genellikle ilk tercih edilen yöntem olarak değerlendirmiştir. Bitkisel çaylar, doğal yağlar ve gıda temelli çözümler gibi pratik ve düşük maliyetli yöntemlerin yaygın kullanıldığı tespit edilmiştir. Kadın sağlık çalışanları, bu yöntemlere aşina olmalarına rağmen, hastane ortamında uygulanamayacağını belirtmiştir. Ayrıca, halk tıbbının erkekler tarafından da kullanılabildiği gözlemlenmiştir. Sonuç: Halk tıbbı, kadınların tarihsel şifa rolleriyle toplumsal cinsiyet bağlamında güçlü bir gelenek olarak varlığını sürdürmektedir. Modern tıpla entegrasyonunun bilimsel temellerle desteklenmesi, halk tıbbının bireysel ve toplumsal sağlık uygulamalarında sürdürülebilir bir yer edinmesini sağlayabilir.
Anahtar Kelimeler: Geleneksel tıp; sağlık personeli; kadın
Amaç: Geçmişten günümüze halkı tıbbı ile ilişkilendirilen bitkisel tedavilerin kadınlar tarafından kullanıldığı bilinmektedir. Bu çalışmanın amacı sağlık alanında eğitim almış kadın çalışanların, halk tıbbını kullanımlarını belirlemektir. Gereç ve Yöntemler: Bu çalışma nitel araştırma yöntemlerinden görüşme tekniği kullanılarak gerçekleştirildi. Katılımcılar, kartopu ve amaçlı örnekleme tekniği ile seçildi. Bu çalışma kapsamında 2 diyetisyen, 2 hemşire, 2 pratisyen doktor, 1 eczacı ve 4 uzman doktor olmak üzere 11 kadın sağlık çalışanı ile yüz yüze ve çevrim içi görüşmeler yapıldı. Yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak veriler toplandı. Ağırlıklı olarak Antalya'da çalışan kadın sağlık çalışanları ile Afyonkarahisar, Bursa, Edirne ve Kırıkkale'de çalışan uzman doktorlar bu çalışmaya katılım sağlamıştır. Bulgular: Bu çalışma kapsamında 5 tema oluşturuldu. Bu temalar: Halk tıbbına inanç ve algı, toplumsal cinsiyet ve halk tıbbı, sağlık çalışanlarının halk tıbbına yaklaşımı, halk tıbbının aile sağlığındaki yeri, gündelik hayatta halk tıbbı uygulamalarıdır. Bu çalışma, halk tıbbının toplumsal cinsiyet rollerine dayalı olarak kadınlar arasında yaygın bir pratik olduğunu ve günümüzde de sürdüğünü ortaya koymuştur. Katılımcılar, halk tıbbını aile sağlığında önemli bir yere sahip ve genellikle ilk tercih edilen yöntem olarak değerlendirmiştir. Bitkisel çaylar, doğal yağlar ve gıda temelli çözümler gibi pratik ve düşük maliyetli yöntemlerin yaygın kullanıldığı tespit edilmiştir. Kadın sağlık çalışanları, bu yöntemlere aşina olmalarına rağmen, hastane ortamında uygulanamayacağını belirtmiştir. Ayrıca, halk tıbbının erkekler tarafından da kullanılabildiği gözlemlenmiştir. Sonuç: Halk tıbbı, kadınların tarihsel şifa rolleriyle toplumsal cinsiyet bağlamında güçlü bir gelenek olarak varlığını sürdürmektedir. Modern tıpla entegrasyonunun bilimsel temellerle desteklenmesi, halk tıbbının bireysel ve toplumsal sağlık uygulamalarında sürdürülebilir bir yer edinmesini sağlayabilir.
Anahtar Kelimeler: Geleneksel tıp; sağlık personeli; kadın
ABSTRACT
Objective: It is known that herbal treatments associated with folk medicine have been used by women from past to present. The aim of this study is to determine the use of folk medicine by female workers trained in the field of health. Material and Methods: This study was conducted using the interview technique, which is one of the qualitative research methods. Participants were selected using the snowball and purposive sampling technique. Face-to-face and online interviews were conducted with a total of 11 female health workers, including 2 dietitians, 2 nurses, 2 general practitioners, 1 pharmacist and 4 specialist physicians. Data were collected using a semi-structured interview form. Mainly female healthcare professionals working in Antalya and specialist doctors working in Afyonkarahisar, Bursa, Edirne and Kırıkkale participated in this study. Results: 5 themes were created within the scope of this study. These themes are: Belief and perception in folk medicine, gender and folk medicine, health workers' approach to folk medicine, the place of folk medicine in family health, and folk medicine practices in daily life. This study revealed that folk medicine is a widespread practice among women based on gender roles and continues today. Participants evaluated folk medicine as having an important place in family health and generally being the first choice. It was determined that practical and low-cost methods such as herbal teas, natural oils and food-based solutions were widely used. Female health workers stated that although they were familiar with these methods, they could not be applied in a hospital setting. It was also observed that folk medicine could be used by men. Conclusion: Folk medicine continues to exist as a strong tradition in the context of gender with the historical healing roles of women. Supporting its integration with modern medicine with scientific foundations can ensure that folk medicine gains a sustainable place in individual and social health practices.
Keywords: Traditional medicine; health personnel; female
Objective: It is known that herbal treatments associated with folk medicine have been used by women from past to present. The aim of this study is to determine the use of folk medicine by female workers trained in the field of health. Material and Methods: This study was conducted using the interview technique, which is one of the qualitative research methods. Participants were selected using the snowball and purposive sampling technique. Face-to-face and online interviews were conducted with a total of 11 female health workers, including 2 dietitians, 2 nurses, 2 general practitioners, 1 pharmacist and 4 specialist physicians. Data were collected using a semi-structured interview form. Mainly female healthcare professionals working in Antalya and specialist doctors working in Afyonkarahisar, Bursa, Edirne and Kırıkkale participated in this study. Results: 5 themes were created within the scope of this study. These themes are: Belief and perception in folk medicine, gender and folk medicine, health workers' approach to folk medicine, the place of folk medicine in family health, and folk medicine practices in daily life. This study revealed that folk medicine is a widespread practice among women based on gender roles and continues today. Participants evaluated folk medicine as having an important place in family health and generally being the first choice. It was determined that practical and low-cost methods such as herbal teas, natural oils and food-based solutions were widely used. Female health workers stated that although they were familiar with these methods, they could not be applied in a hospital setting. It was also observed that folk medicine could be used by men. Conclusion: Folk medicine continues to exist as a strong tradition in the context of gender with the historical healing roles of women. Supporting its integration with modern medicine with scientific foundations can ensure that folk medicine gains a sustainable place in individual and social health practices.
Keywords: Traditional medicine; health personnel; female
REFERANSLAR:
- WHO [Internet]. Traditional, Complementary and Integrative Medicine. ©2025 WHO [Cited: January 04, 2025]. Available from: [Link]
- Sever M. Folk medicine, folk healing. Gazi Akademik Bakış. 2015;9(17):181-92. [Link]
- Kaplan M. Geleneksel tıbbın yeniden üretim sürecinde kadın [Doktora tezi]. Ankara: Ankara Üniversitesi; 2010. [Link]
- WHO [Internet]. World Health Report 2000-Health Systems:Improving Performance. ©2024 WHO [Cited: May 7, 2024]. Available from: [Link]
- Dorai AA. Wound care with traditional, complementary and alternative medicine. Indian J Plast Surg. 2012;45(2):418-24. [PubMed] [PMC]
- Uzun Çilingir I. Bütünsel bakış ve modern tıbba entegrasyonu [Integration of holistic view to modern medicine]. Bütünleyici ve Anadolu Tıbbı Dergisi. 2022;3(2):63-8. [Crossref]
- Dikici E, Sağlam A. Geleneksel/alternatıf tıp uygulamalarına yeni yaklaşım olarak beslenme ve yemek kültürü Şalpazarı örneği [Nutrition and food culture as a new approach to traditional/alternative medicine practices: the case of Şalpazarı]. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2021;(39):295-329. [Link]
- WHO [Internet]. The First WHO Traditional Medicine Global Summit. ©2024 WHO [Cited: February 17, 2024]. Available from: [Link]
- Achterberg J. Kadın Şifacılar. Altınok B, çeviri editörü. İstanbul: Everest Yayınları; 2009.
- Leong E. 'Herbals she peruseth': reading medicine in early modern England. Renaiss Stud. 2014;28(4):556-78. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Durur Küçük E. Çirkin cadılıktan güzellik uzmanlığına uzanan yolda: şifacı kadınlar. Global Media Journal TR Edition. 2016;7(13):85-100. [Link]
- Ehrenreich B, English D. Cadılar, Ebeler ve Hemşireler Kadın Şifacıların Tarihi. İleri G, çeviri editörü. 1. Baskı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık; 2023. [Crossref]
- Yıldırım A, Şimşek H. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 11. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık; 2016.
- Alper N, Czichon RM. Eski mezopotamya tıbbı ve günümüz Anadolu?su geleneksel halk tıbbı: benzer yöntemler ve bu yöntemlerin inançlarla bağlantıları [Medicine of ancient mesopotamia and traditional folk medicine of modern anatolia: the similar applications and these applications? connections with beliefs]. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2019;(62):45-62. [Link]
- Taş İ. Hititli kadın şifacılar-şifalandırma çalışmaları ve bunların birleştirici coğrafya ve jeokültürel bellek esasında anadolu kültüründeki yansımaları [Hittite female healers-their healing efforts and effects in the anatolian culture on the basis of unifying geography and geo-cultural memory]. Kadın Araştırmaları Dergisi. 2017;(15):48-60. [Link]
- Varijakzhan D, Chong CM, Abushelaibi A, Lai KS, Lim SE. Middle eastern plant extracts: an alternative to modern medicine problems. Molecules. 2020;25(5):1126. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Karadeniz N. İşşa: Tarih Boyunca Kadının Hikayesi. 1. Baskı. İstanbul: A7 Kitap; 2018.
- Lichtenstein AH, Berger A, Cheng MJ. Definitions of healing and healing interventions across different cultures. Ann Palliat Med. 2017;6(3):248-52. [Crossref] [PubMed]
- Espina-Jerez B, Siles-González J, Solano-Ruiz MC, Gómez-Cantarino S. Women health providers: materials on cures, remedies and sexuality in inquisitorial processes (15th-18th century). Front Psychol. 2023;14:1178499. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Yıldız Uslu M. Gelenekselden modern yöntemlere: Osmanlı toplumunda kadınların doğum süreci. Türk Dünyası Kadın Araştırmaları Dergisi. 2024;3(4):38-49. [Crossref]
- Sezgin MN. Doğum ile ilgili halk inanışları Erzincan örneği [Folk beliefs related to birth Erzincan example]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2024;11(2):215-23. [Crossref]
- Arslan M, Şahne BS, Sevgi Ş. Dünya?daki geleneksel tedavi sistemlerinden örnekler: genel bir bakış [Examples of the traditional treatment systems from the world: a general overview]. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2016;6(3):100-5. [Link]
- Kurtdaş MÇ. Sağlıkta değişen paradigma, karşıtlıktan işbirliğine modern tıp-geleneksel tıp ilişkisi [Changing paradigm in health, modern medicine-traditional medicine relationship from opposition to cooperation]. Sosyolojik Düşün. 2024;9(2):166-88. [Crossref]
- Guest PC. Studies on Biomarkers and New Targets in Aging Research in Iran. 1st ed. Switzerland: Springer; 2021. [Crossref] [PubMed]
- Konuklugil B, Özçelikay G. Zencefil?in (zingiber officinale) tarih boyunca önemi ve günümüzdeki kullanımı [The importance of ginger (zingiber officinalis) throughout the history and its present use]. OTAM: Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi. 2004;(15-16):173-89. [Link]
- Uysal Bayar F. Doğadan gelen mucize: Zencefil (Zingiber officinale) [The miracle from the nature: ginger (zingiber officinale)]. Bahçe. 2020;49(2):99-110.
- Erişen Y, Dinç H, Günaydın S. Gebelik bulantı ve kusmasInda zencefil kullanımı [Use of ginger in pregnancy nausea and vomiting]. Geleneksel ve Tamamlayıcı Anadolu Tıbbı Dergisi. 2021;3(1):1-6. [Link]
- Göktaş Ö, Gıdık B. Tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanım alanları [Uses of medicinal and aromatic plants]. Bayburt Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi. 2019;2(1):145-51. [Link]
- Düvenci ES. Tıbbi ve aromatik bir bitki olarak melissa officinalis?in geçmişten geleceğe yolculuğu [Journey of melissa officinalis from past to future as a medicinal and aromatic plant]. Düzce Üniversitesi Süs ve Tıbbi Bitkiler Botanik Bahçesi Dergisi. 2024;3(2):13-22. [Link]
- Delimustafaoğlu FG, Kılıç AB. Tıbbi karakafes otu (Symphytum officinale L.) bitkisinin kullanım alanları ve önemi [Traditional Uses of Comfrey (Symphytum officinale L.)]. Bahçe. 2024;53(1):47-52. [Link]
.: İşlem Listesi