.: ARAŞTIRMA
Oyun Teorisinin Tıp Etiğine Uyarlanışına Dair Metodolojik Bir Çalışma: Antibiyotik Pazarı ve Televizyon Diyetisyenleri
A Methodological Study on the Application of Game Theory in Medical Ethics: Antibiotics Market and Television Dietitians
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2022;30(1):44-55
doi: 10.5336/mdethic.2021-86766
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Oyun teorisi, çeşitli aktörler arasındaki etkileşimlerin ve bunların sonuçlarının matematiksel gösterim ve modellerle analizidir. Bu çalışmada oyun teorisi, tıbbi içerikli ve böylece tıp etiğine tabi gerçek yaşantılardan uyarlanan 2 basit senaryoya uygulanmıştır. Günümüzde tıp, içerdiği ve kesiştiği tüm alanlarla birlikte, birbiriyle etkileşen birçok özne içeren geniş bir faaliyet kümesidir. Fakat faaliyet gösterilen alan tıp ise, tüm tıbbi, ticari, resmî ve iktisadi aktörlerin tıp etiği çerçevesinde hareket etmeleri, teknik ve etik açıdan yapılabilecekler ve yapmamak gerekenler arasında nasıl bir yol izleyecekleri konusunda kabul edilebilir stratejiler geliştirmeleri gerekmektedir. Bu bakımdan bir strateji disiplini olan iktisat menşeli oyun teorisi, tıp etiğinde de değerlendirilesi bir araçtır.
Anahtar Kelimeler: Antibiyotik; diyetisyen; John Nash; iktisat; mahkum ikilemi; mühendislik; oyun teorisi; televizyon
Oyun teorisi, çeşitli aktörler arasındaki etkileşimlerin ve bunların sonuçlarının matematiksel gösterim ve modellerle analizidir. Bu çalışmada oyun teorisi, tıbbi içerikli ve böylece tıp etiğine tabi gerçek yaşantılardan uyarlanan 2 basit senaryoya uygulanmıştır. Günümüzde tıp, içerdiği ve kesiştiği tüm alanlarla birlikte, birbiriyle etkileşen birçok özne içeren geniş bir faaliyet kümesidir. Fakat faaliyet gösterilen alan tıp ise, tüm tıbbi, ticari, resmî ve iktisadi aktörlerin tıp etiği çerçevesinde hareket etmeleri, teknik ve etik açıdan yapılabilecekler ve yapmamak gerekenler arasında nasıl bir yol izleyecekleri konusunda kabul edilebilir stratejiler geliştirmeleri gerekmektedir. Bu bakımdan bir strateji disiplini olan iktisat menşeli oyun teorisi, tıp etiğinde de değerlendirilesi bir araçtır.
Anahtar Kelimeler: Antibiyotik; diyetisyen; John Nash; iktisat; mahkum ikilemi; mühendislik; oyun teorisi; televizyon
ABSTRACT
Game theory is the analysis of consequential interaction between various actors by use of mathematical representation and modelling. In this study, game theory is applied in 2 simple medicine-related and thus medical-ethically relevant scenarios based on real life. With all its subsets and intersections, medicine today implies a realm of interaction by numerous agents. However, if the field in which to act is medicine, all the medical, commercial, official, and financial actors must operate in line with medical ethics, and must develop acceptable strategies to navigate between the technically and ethically feasible and objectionable. Originally rooted in economics, game theory as a discipline of strategy is a valuable tool in medical ethics as well.
Keywords: Antibiotics; dietitians; John Nash; economics; prisoner's dilemma; engineering; game theory; television
Game theory is the analysis of consequential interaction between various actors by use of mathematical representation and modelling. In this study, game theory is applied in 2 simple medicine-related and thus medical-ethically relevant scenarios based on real life. With all its subsets and intersections, medicine today implies a realm of interaction by numerous agents. However, if the field in which to act is medicine, all the medical, commercial, official, and financial actors must operate in line with medical ethics, and must develop acceptable strategies to navigate between the technically and ethically feasible and objectionable. Originally rooted in economics, game theory as a discipline of strategy is a valuable tool in medical ethics as well.
Keywords: Antibiotics; dietitians; John Nash; economics; prisoner's dilemma; engineering; game theory; television
REFERANSLAR:
- Peters H. Game Theory: A Multi-Leveled Approach. 2nd ed. Berlin: Springer; 2015. p.1. [Crossref]
- Montmort PR. Essay d'Analyse sur les Jeux de Hasard. 2nd ed. Paris: Jacque Quillau; 1713.
- Cournot A. Recherches sur les Principes Mathématiques de la Théorie des Richesses. Paris: L. Hachette; 1838. [Link]
- Bellhouse D. The problem of Waldegrave. J Élec Hist Prob Stat. 2007;3(2):1-12. [Link]
- Bellhouse D, Fillion N. Le Her and other problems in probability discussed by Bernoulli, Montmort and Waldegrave. Stat Sci. 2015;30(1):26-39. [Crossref]
- Schwalbe U, Walker P. Zermelo and the Early History of Game Theory, on an application of set theory to the theory of the game of chess. Games Econ Behav. 2001;34(1):123-37. [Crossref]
- von Neumann J. Zur Theorie der gesellschaftsspiele. Mathematische Annalen. 1928;100:295-300. [Crossref]
- Borel É. La théorie du jeu et les équations intégrales à noyau symétrique. Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances del'Académie des Sciences. 1921;173:1304-8.
- Borel É, Ville J. Applications de la Théorie des Probabilités aux Jeux de Hasard, 1938. Paris: Éditions Jacques Gabay; 2009. [Link]
- Dimand RW, Dimand MA. The early history of the theory of strategic games from Waldegrave to Borel. Hist Political Econ. 1992; 24(5):15-27. [Link]
- von Neumann J, Morgenstern O. Theory of Games and Economic Behavior. Princeton, NJ: Princeton University Press; 1944.
- Leonard RJ. From parlor games to social science: von Neumann, Morgenstern, and the creation of game theory 1928-1944. J Econ Lit. 1995;33(2):730-61. [Link]
- Smith JM. Evolution and the Theory of Games. 1st ed. Cambridge: Cambridge University Press; 1982.
- Dutta PK. Strategies and Games: Theory and Practice. 1st ed. Cambridge, MA: The Massachusetts Institute of Technology Press; 1999. p.1-6.
- Camerer CF. Behavioral Game Theory: Experiments in Strategic Interaction. 1st ed. Princeton, NJ: Princeton University Press; 2003.
- Bruin B. Game theory in philosophy. Topoi. 2005;24(2):197-208. [Crossref]
- McCarty N, Meirowitz A. Political Game Theory: An Introduction. 1st ed. Cambridge: Cambridge University Press; 2007. [Crossref]
- Verbeek B, Morris C. Game theory and ethics. Zalta EN, ed. The Stanford Encyclopedia of Philosophy. 2010. Erişim tarihi: 24 Ekim 2021. Erişim linki: [Link]
- Nash JF. Non-Cooperative Games. Princeton, NJ: Department of Mathematics, Princeton University; 1950. p.17-20. [Link]
- Holt CA, Roth AE. The Nash equilibrium: a perspective. Proc Natl Acad Sci U S A. 2004;101(12):3999-4002. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Nash JF. Equilibrium Points in N-Person Games. Proc Natl Acad Sci U S A. 1950;36(1):48-9. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Nash JF. Non-cooperative games. Ann Math. 1951;54(2):286-95. [Crossref]
- Yang L. Solution to 70 Paradoxes Including "Prisoner's Dilemma". Irvine, CA: Hans Publishers; 2019. p.28.
- The Nobel Prize. The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1994. Erişim tarihi: 24 Ekim 2021. Erişim linki: [Link]
- Myerson RB. Game Theory: Analysis of Conflict. 1st ed. Cambridge, MA: Harvard University Press; 1997. p.1-2.
- Osborne MJ, Rubinstein A. A Course in Game Theory. Cambridge, MA: The Massachusetts Institute of Technology Press; 1994. p.1-2.
- Kelly A. Decision Making Using Game Theory: An Introduction for Managers. Cambridge: Cambridge University Press; 2003. p.1-3. [Crossref]
- Temel MK. Tıp öğrencileri için "tıp tarihi ve etik". Parakrin. 2020;3(7):41-3.
- Winston WL. Operations Research: Applications and Algorithms. 4th ed. Boston: Cengage Learning; 2004. p.827.
- Gökbel SA. Finans etiği [Financial ethics]. Öneri Dergisi. 2007;7(27):159-64. [Link]
- Beauchamp TL, Childress JF, eds. Temel MK, çeviri editörü. Biyomedikal Etik Prensipleri. 7. Baskı. İstanbul: BETİM; 2017. p.30-6, 260-3, 289-93, 347-9, 380-450.
- Smith A. The Theory of Moral Sentiments. 2nd ed. Londra: A. Millar; 1761. [Link]
- Smith A. An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. Vol. 2. 1st ed. Londra: W. Strahan; 1776. [Crossref]
- Mill JS. Principles of Political Economy with Some of Their Applications to Social Philosophy. Vol. 2. Londra: W. Parker; 1848.
- Mill JS. Utilitarianism. Londra: Parker, Son, and Bourn; 1863.
- Bulut M. Ahlak ve iktisat [Ethics and economics]. Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi. 2015;5(2):105-23. [Link]
- Barış M, Ertin H, Temel MK. Yirminci yüzyılın ikinci çeyreğinde bir tıbbi milat, bir askerî koz ve bir siyasi araç olarak penisilin [Penicillin as a medical milestone, a military trump, and a political tool in the second quarter of the twentieth century]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2020;28(2):173-87. [Crossref]
- Mohr KI. History of antibiotics research. Curr Top Microbiol Immunol. 2016;398:237-72. [Crossref] [PubMed]
- Komolafe OO. Antibiotic resistance in bacteria-an emerging public health problem. Malawi Med J. 2003;15(2):63-7. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Aminov RI. A brief history of the antibiotic era: lessons learned and challenges for the future. Front Microbiol. 2010;1:134. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Coussens NP, Molinaro AL, Culbertson KJ, Peryea T, Zahoránszky-Köhalmi G, et al. Better living through chemistry: addressing emerging antibiotic resistance. Exp Biol Med (Maywood). 2018;243(6):538-53. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- World Health Organization. Antimicrobial Resistance: Global Report on Surveillance. Cenevre: World Health Organization; 2014. [Link]
- Temel MK. Antidepresan kullanım bozukluğu sorununa karşı bir normatif çözüm algoritması [A normative algorithm of solution for the problem of antidepressant use disorder]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2020;28(3):421-44. [Crossref]
- Davies J, Davies D. Origins and evolution of antibiotic resistance. Microbiol Mol Biol Rev. 2010;74(3):417-33. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- NTV [İnternet]. © Copyright 2021 [Erişim tarihi: 24 Ekim 2021]. Felaketin ayak sesleri: antibiyotik direnci. Erişim linki: [Link]
- The New York Times [İnternet]. © 2021 The New York Times Company [Erişim tarihi: 24 Ekim 2021]. A Friedman doctrine: the social responsibility of business is to increase its profits. Erişim linki: [Link]
- Dağtaş E, Yıldız ME. Türkiye'de "izleyicinin metalaşması": televizyon dizilerinin sosyal reyting ölçümlerinin eleştirel ekonomi politik çözümlemesi ["Commodification of audiences" in Turkey: critical political economy analysis of the social rate measurement of television series]. Global Media Journal TR Edition. 2015;5(10):120-42. [Link]
- Ateşalp ST. "Nitelikli televizyon": medya profesyonellerinin perspektifinden Türk televizyon dizilerinde nitelik ["Quality TV": Quality in Turkish Television Dramas from the Perspective of Media Professionals]. İleti-ş-im: Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi. 2016;25:9-37. [Crossref]
- Töre E. Türkiye'de reklam endüstrisi değer zinciri ve temel göstergeler. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication. 2011;1(2):34-42. [Crossref]
- Kuyucu M. Yeni medya ve televizyon endüstrisi: televizyon endüstrisine meydan okuyan sosyal medya platformu YouTube. Uluslararası Sanat, Tasarım ve Manipülasyon Sempozyumu Bildiri Kitabı. 1. Baskı. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları; 2013. p.221-8.
- Kırık AM. Popüler kültür ve kültür endüstrisi bağlamında "Yetenek Sizsiniz Türkiye" program formatına yönelik eleştirel bir analiz [A critical analysis for the program format 'Yetenek Sizsiniz Türkiye' (Turkey's Got Talent) in the context of popular culture and culture industry]. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 2018;30:31-50. [Crossref]
- Varol SF, Tayanç NK. Parasosyal ilişki̇: kavramsal bir çerçeve [Parasocial relationship: A conceptual framework]. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi. 2019;48:257-77. [Link]
- Aksoy S, Saraç DÇ. Sıradan insan hikâyelerinin reality TV programları dolayımıyla metalaşması üzerine bir analiz [An analysis on the ordinary people stories commodified by means of reality Tv programs]. TRT Akademi. 2020;6(10):768-88. [Link]
- Resmî Gazete (03.3.2011/27863) sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun. 2011. Erişim tarihi: 24 Ekim 2021. Erişim linki: [Link]
- Mora N. Medya ve kültürel kimlik [Media and cultural identity]. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 2008;5(1):1-14. [Link]
- Ertin H. Modern Tıp ve Etik I. 1. Baskı. İstanbul: BETİM; 2020. p.33-4. [Link]
- Sputnik Türkiye [İnternet]. [Erişim tarihi: 24 Ekim 2021]. Beslenmede toplumu yanlış yönlendirenlere ceza yolda. Erişim linki: [Link]
- Sputnik Türkiye [İnternet]. [Erişim tarihi: 24 Ekim 2021]. Tavuk döner kavgası torba teklifle TBMM'ye geliyor. Erişim linki: [Link]
- Temel MK. Antikiteden 1950'lere gelinene dek 'depresyon' kavramına, etiyolojisine ve tedavisine dair başlıca eser ve anlayışlar [Major works and theories concerning the "depression" concept, etiology, and treatment from antiquity to the 1950's]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2019;27(3):256-68. [Crossref]
- Sputnik Türkiye [İnternet]. [Erişim tarihi: 24 Ekim 2021]. Gıdalarla ilgili yayınlara yeni düzenleme: yanıltıcı yayın yapanlara 50 bin TL'ye kadar ceza verilecek. Erişim linki: [Link]
- Temel MK. Gelmiş Geçmiş En Büyük Katil: 1918 "İspanyol" Gribi. 2. Baskı. İstanbul: BETİM; 2020. p.159-74. [Link]
- Baranzke H. Temel MK, çeviri editörü. Batı'daki Biyomedikal Etik Tartışmalarında Özerklik ve İnsanlık Onuru. İstanbul: BETİM; 2018. [Link]
- Az A, Temel MK, Ertin H. Hasta mahremiyeti. İlkılıç İ, Kucur C, Önder O, editörler. Tıp Etiğinde Mahremiyet: Mahremiyet Hakkı, Dinî Talepler ve Tıbbî Gerçekler Arasında Var Olmayan Uyuşmazlık. 1. Baskı. İstanbul: İSAR; 2020. p.81-95. [Link]
- Temel MK, Ertin H. 1918 grip pandemisi kıssasından COVID-19 pandemisine hisseler [Lessons from the 1918 Influenza Pandemic for the COVID-19 Pandemic]. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi. 2020;25(ek 1):63-78. [Crossref]
.: İşlem Listesi