.: DERLEME
Multipl Skleroz Hastalığında Beslenme ve Beslenme Sorunları: Geleneksel Derleme
Nutrition and Nutritional Problems in Multiple Sclerosis Disease: Traditional Review
Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2022;7(3):909-18
doi: 10.5336/healthsci.2022-88830
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Multipl skleroz (MS), santral sinir sistemini etkileyen kronik otoimmün ve geri dönüşümsüz bir hastalıktır. Dünya çapında yaklaşık 20,3 milyon insanın MS hastası olduğu saptanmıştır. MS, genellikle genç erişkin bireylerde (20-50 yaş) ortaya çıkmakla beraber, kadınlarda görülme insidansı daha yüksektir. Etiyogenezi ve patogenezi karmaşık ve kanıtlanmamıştır. Ancak MS hastalığının patogenezinde beslenmenin oldukça önemli olduğu düşünülmektedir. MS ve inflamatuar hastalıklarda diyet antioksidan kapasitesinin önemli olmasının nedeni; oksidatif stresin, inflamatuar sürecin en önemli bileşenlerinden biri olduğu ve miyelinin degradasyonuna ve aksonal hasara yol açtığı gözlemine dayanmaktadır. Sağlıklı beslenme müdahalesinin; hastaların mental ve fiziksel hasarını azalttığı, yaşam kalitesini artırdığı, oksidatif stresi azalttığı ve antioksidan enzim sekresyonunu artırıcı etkisi olduğu düşünülmektedir. Multifaktöriyel olan bu hastalıkta, lezyon yeri, relaps şiddeti, başlama yaşı ve şekline göre çeşitli bulgular görülmektedir. Görülen bulgular, hastaların yaşam kalitesini, beslenmesini ve fiziksel aktivite düzeylerini olumsuz yönde etkilemektedir. Hastalığa bağlı görülen bazı bulgular (disfaji, konstipasyon, obezite, kaşeksi, vitamin-mineral yetersizliği, diyare, besin alerjisi, osteoporoz, ilaç-besin etkiletişimi) beslenme durumunu olumsuz yönde etkileyerek besin ögesi yetersizliğine sebep olabilmektedir. Beslenme durumunu etkileyen ve etiyolojisinden gelen faktörlerle beraber hastanın optimal beslenmesinin sağlanması oldukça önemlidir. Bu derlemenin amacı, MS hastalığının klinik bulgularını incelemek, hastalığa yönelik bazı besin ögelerinin etkilerini analiz etmek ve hastalığa bağlı olarak görülen beslenme sorunlarına öneri sunmaktır.
Anahtar Kelimeler: Multipl skleroz; otoimmün hastalıklar antioksidan; diyet tedavisi
Multipl skleroz (MS), santral sinir sistemini etkileyen kronik otoimmün ve geri dönüşümsüz bir hastalıktır. Dünya çapında yaklaşık 20,3 milyon insanın MS hastası olduğu saptanmıştır. MS, genellikle genç erişkin bireylerde (20-50 yaş) ortaya çıkmakla beraber, kadınlarda görülme insidansı daha yüksektir. Etiyogenezi ve patogenezi karmaşık ve kanıtlanmamıştır. Ancak MS hastalığının patogenezinde beslenmenin oldukça önemli olduğu düşünülmektedir. MS ve inflamatuar hastalıklarda diyet antioksidan kapasitesinin önemli olmasının nedeni; oksidatif stresin, inflamatuar sürecin en önemli bileşenlerinden biri olduğu ve miyelinin degradasyonuna ve aksonal hasara yol açtığı gözlemine dayanmaktadır. Sağlıklı beslenme müdahalesinin; hastaların mental ve fiziksel hasarını azalttığı, yaşam kalitesini artırdığı, oksidatif stresi azalttığı ve antioksidan enzim sekresyonunu artırıcı etkisi olduğu düşünülmektedir. Multifaktöriyel olan bu hastalıkta, lezyon yeri, relaps şiddeti, başlama yaşı ve şekline göre çeşitli bulgular görülmektedir. Görülen bulgular, hastaların yaşam kalitesini, beslenmesini ve fiziksel aktivite düzeylerini olumsuz yönde etkilemektedir. Hastalığa bağlı görülen bazı bulgular (disfaji, konstipasyon, obezite, kaşeksi, vitamin-mineral yetersizliği, diyare, besin alerjisi, osteoporoz, ilaç-besin etkiletişimi) beslenme durumunu olumsuz yönde etkileyerek besin ögesi yetersizliğine sebep olabilmektedir. Beslenme durumunu etkileyen ve etiyolojisinden gelen faktörlerle beraber hastanın optimal beslenmesinin sağlanması oldukça önemlidir. Bu derlemenin amacı, MS hastalığının klinik bulgularını incelemek, hastalığa yönelik bazı besin ögelerinin etkilerini analiz etmek ve hastalığa bağlı olarak görülen beslenme sorunlarına öneri sunmaktır.
Anahtar Kelimeler: Multipl skleroz; otoimmün hastalıklar antioksidan; diyet tedavisi
ABSTRACT
Multiple sclerosis (MS) is a chronic autoimmune and irreversible disease that affects the central nervous system. It has been determined that approximately 20.3 million people worldwide have MS. Although MS usually occurs in young adults (individuals aged 20-50 years), the incidence is higher in women. Its etiogenesis and pathogenesis are complex and unproven. However, nutrition is thought to be very important in the pathogenesis of MS disease. The reason why dietary antioxidant capacity is important in MS and inflammatory diseases is based on the observation that oxidative stress is one of the most important components of the inflammatory process, leading to degradation of myelin and axonal damage. It is thought that healthy nutrition intervention reduces mental and physical damage of patients, increases quality of life, reduces oxidative stress and increases antioxidant enzyme secretion. In this multifactorial disease, various findings are observed according to the lesion location, relapse severity, age of onset and type. Observed findings negatively affect patients quality of life, nutrition and physical activity levels. Some findings related to the disease (dysphagia, constipation, obesity, cachexia, vitamin-mineral deficiency, diarrhea, food allergy, osteoporosis, drug-food interaction) can cause nutrient deficiency by negatively affecting the nutritional status. It is very important to ensure optimal nutrition of the patient, together with the factors that affect the nutritional status and come from its etiology. The aim of this review is to examine the clinical findings of MS disease, to analyze the effects of some nutrients on the disease and to offer suggestions for nutritional problems related to the disease.
Keywords: Multiple sclerosis; autoimmune diseases; antioxidant; diet therapy
Multiple sclerosis (MS) is a chronic autoimmune and irreversible disease that affects the central nervous system. It has been determined that approximately 20.3 million people worldwide have MS. Although MS usually occurs in young adults (individuals aged 20-50 years), the incidence is higher in women. Its etiogenesis and pathogenesis are complex and unproven. However, nutrition is thought to be very important in the pathogenesis of MS disease. The reason why dietary antioxidant capacity is important in MS and inflammatory diseases is based on the observation that oxidative stress is one of the most important components of the inflammatory process, leading to degradation of myelin and axonal damage. It is thought that healthy nutrition intervention reduces mental and physical damage of patients, increases quality of life, reduces oxidative stress and increases antioxidant enzyme secretion. In this multifactorial disease, various findings are observed according to the lesion location, relapse severity, age of onset and type. Observed findings negatively affect patients quality of life, nutrition and physical activity levels. Some findings related to the disease (dysphagia, constipation, obesity, cachexia, vitamin-mineral deficiency, diarrhea, food allergy, osteoporosis, drug-food interaction) can cause nutrient deficiency by negatively affecting the nutritional status. It is very important to ensure optimal nutrition of the patient, together with the factors that affect the nutritional status and come from its etiology. The aim of this review is to examine the clinical findings of MS disease, to analyze the effects of some nutrients on the disease and to offer suggestions for nutritional problems related to the disease.
Keywords: Multiple sclerosis; autoimmune diseases; antioxidant; diet therapy
REFERANSLAR:
- Reich DS, Lucchinetti CF, Calabresi PA. Multiple sclerosis. N Engl J Med. 2018;378(2):169-80. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Özenoğlu A, Sökülmez P. Nörolojik hastalıklarda beslenme tedavisi. Alphan Tüfekçi E. Hastalıklarda Beslenme Tedavisi. 4. Baskı. Ankara: Hatiboğlu Yayınları; 2014. p.773-9.
- Akturan S, Gümüş B, Özer Ö, Balandız H, Erenler AK. TÜİK verilerine göre Türkiye'de 2009 ve 2016 yılları arasındaki ölüm oranları ve nedenleri [According to TUIK data, mortality rates and causes between 2009 and 2016 in Turkey]. Konuralp Tıp Dergisi. 2019;11(1):9-16. [Crossref]
- Bagur MJ, Murcia MA, Jiménez-Monreal AM, Tur JA, Bibiloni MM, Alonso GL, et al. Influence of diet in multiple sclerosis: a systematic review. Adv Nutr. 2017;8(3):463-72. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Adamczyk B, Adamczyk-Sowa M. New insights into the role of oxidative stress mechanisms in the pathophysiology and treatment of multiple sclerosis. Oxid Med Cell Longev. 2016;2016:1973834. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Dobson R, Giovannoni G. Multiple sclerosis - a review. Eur J Neurol. 2019;26(1):27-40. [Crossref] [PubMed]
- Kamm CP, Uitdehaag BM, Polman CH. Multiple sclerosis: current knowledge and future outlook. Eur Neurol. 2014;72(3-4):132-41. [Crossref] [PubMed]
- Habek M, Hojsak I, Brinar VV. Nutrition in multiple sclerosis. Clin Neurol Neurosurg. 2010;112(7):616-20. [Crossref] [PubMed]
- Demir A, Yıldız E. Multiple skleroz ve beslenme [Multiple sclerosis and nutrition]. Ortadogu Tip Dergisi. 2015;7(3):144-8. [Link]
- Armon-Omer A, Waldman C, Simaan N, Neuman H, Tamir S, Shahien R. New insights on the nutrition status and antioxidant capacity in multiple sclerosis patients. Nutrients. 2019;11(2):427. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Miller ED, Dziedzic A, Saluk-Bijak J, Bijak M. A review of various antioxidant compounds and their potential utility as complementary therapy in multiple sclerosis. Nutrients. 2019;11(7):1528. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Mezzaroba L, Simão ANC, Oliveira SR, Flauzino T, Alfieri DF, de Carvalho Jennings Pereira WL, et al. Antioxidant and anti-inflammatory diagnostic biomarkers in multiple sclerosis: a machine learning study. Mol Neurobiol. 2020;57(5):2167-78. [Crossref] [PubMed]
- Klineova S, Lublin FD. Clinical course of multiple sclerosis. Cold Spring Harb Perspect Med. 2018;8(9):a028928. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Jacques FH. Defining the clinical course of multiple sclerosis: the 2013 revisions. Neurology. 2015;84(9):963. [Crossref] [PubMed]
- Efendi H, Kuşçu DY. Multiple Skleroz Tanı ve Tedavi Kılavuzu. İstanbul: Galenos Yayınevi; 2018. [Link]
- Öztürk S, Aytaç G, Kızılay F, Sindel M. Multiple skleroz [Multiple sclerosis]. Akd Med J. 2017;3(3):137-47. [Crossref]
- Karaağaç T, Eriman E, Doğan H, Bayramoğlu A. Multiple skleroz beslenme tedavisinde güncel yaklaşımlar [Current approaches in multiple sclerosis nutritional treatment]. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2021;8(2):48-58. [Link]
- Salar B, Uz A. Omega yağ asitleri: biyolojik etkileri ve bitkisel kaynakları [Omega fatty acids: biological effects and plant sources]. Hacettepe University Journal of the Faculty of Pharmacy. 2021;41(3):196-211. [Crossref]
- AlAmmar WA, Albeesh FH, Ibrahim LM, Algindan YY, Yamani LZ, Khattab RY. Effect of omega-3 fatty acids and fish oil supplementation on multiple sclerosis: a systematic review. Nutr Neurosci. 2021;24(7):569-79. [Crossref] [PubMed]
- Bates D, Fawcett PR, Shaw DA, Weightman D. Polyunsaturated fatty acids in treatment of acute remitting multiple sclerosis. Br Med J. 1978;2(6149):1390-1. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Tryfonos C, Mantzorou M, Fotiou D, Vrizas M, Vadikolias K, Pavlidou E, et al. Dietary supplements on controlling multiple sclerosis symptoms and relapses: current clinical evidence and future perspectives. Medicines (Basel). 2019;6(3):95. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Ada PS, Ortiz, G, Paloma RM, Ana LB, Luis GO, Fermin PP. Relapsing remitting multiple sclerosis and its relationship with the immune system and oxidative stress. Curr Immunol Rev. 2018;14(1):15-23. [Crossref]
- Langer-Gould A, Black LJ, Waubant E, Smith JB, Wu J, Gonzales EG, et al. Seafood, fatty acid biosynthesis genes, and multiple sclerosis susceptibility. Mult Scler. 2020;26(12):1476-85. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Pugliatti M, Sotgiu S, Rosati G. The worldwide prevalence of multiple sclerosis. Clin Neurol Neurosurg. 2002;104(3):182-91. [Crossref] [PubMed]
- Abdelmaogood AK. Multiple sclerosis and vitamin D: is there a link in the multifactorial model? Suez Canal University Medical Journal. 2022;25(1):1-12. [Crossref]
- Sintzel MB, Rametta M, Reder AT. Vitamin D and multiple sclerosis: a comprehensive review. Neurol Ther. 2018;7(1):59-85. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Pierrot-Deseilligny C, Souberbielle JC. Vitamin D and multiple sclerosis: an update. Mult Scler Relat Disord. 2017;14:35-45. [Crossref] [PubMed]
- McLaughlin L, Clarke L, Khalilidehkordi E, Butzkueven H, Taylor B, Broadley SA. Vitamin D for the treatment of multiple sclerosis: a meta-analysis. J Neurol. 2018;265(12):2893-905. [Crossref] [PubMed]
- Pludowski P, Holick MF, Grant WB, Konstantynowicz J, Mascarenhas MR, Haq A, et al. Vitamin D supplementation guidelines. J Steroid Biochem Mol Biol. 2018;175:125-35. [Crossref] [PubMed]
- Mimura LA, Chiuso-Minicucci F, Fraga-Silva TF, Zorzella-Pezavento SF, França TG, Ishikawa LL, et al. Association of myelin peptide with vitamin D prevents autoimmune encephalomyelitis development. Neuroscience. 2016;317:130-40. [Crossref] [PubMed]
- Křenek P, Bene?ová Y, Bienertová-Va?ků J, Va?ků A. The impact of five VDR polymorphisms on multiple sclerosis risk and progression: a case-control and genotype-phenotype study. J Mol Neurosci. 2018;64(4):559-66. [Crossref] [PubMed]
- Groves NJ, McGrath JJ, Burne TH. Vitamin D as a neurosteroid affecting the developing and adult brain. Annu Rev Nutr. 2014;34:117-41. [Crossref] [PubMed]
- Rhead B, Bäärnhielm M, Gianfrancesco M, Mok A, Shao X, Quach H, et al. Mendelian randomization shows a causal effect of low vitamin D on multiple sclerosis risk. Neurol Genet. 2016;2(5):e97. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Mortaş H, Karaçil Ermumcu MŞ, Ayhan B, Akbulut G. Multiple Skleroz. Akbulut. G. Nörolojik Hastalıklarda Tıbbi Beslenme Tedavisi. 2. Baskı. Ankara: Nobel Kitabevi; 2016. p.118-28.
- Buhlaiqah S, Salih O, Ali F, Bunyan R, Harbi T, Ali EN. Vitamin B12 and its impact on multiple sclerosis type and severity. J Neurol. 2018;90(3):349-59. [Link]
- Li X, Yuan J, Han J, Hu W. Serum levels of Homocysteine, vitamin B12 and folate in patients with multiple sclerosis: an updated meta-analysis. Int J Med Sci. 2020;17(6):751-61. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Wade DT, Young CA, Chaudhuri KR, Davidson DL. A randomised placebo controlled exploratory study of vitamin B-12, lofepramine, and L-phenylalanine (the "Cari Loder regime") in the treatment of multiple sclerosis. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2002;73(3):246-9. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Esposito S, Bonavita S, Sparaco M, Gallo A, Tedeschi G. The role of diet in multiple sclerosis: a review. Nutr Neurosci. 2018;21(6):377-90. [Crossref] [PubMed]
- Süzen A. Relapsing remitting multipl skleroz (RRMS) hastalarında kefir gıda takviyesinin serum sitokin seviyelerine etkisinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: İstanbul Medipol Üniversitesi; 2018. Erişim tarihi: 21.11.2021 [Link]
- Sanoobar M, Dehghan P, Khalili M, Azimi A, Seifar F. Coenzyme Q10 as a treatment for fatigue and depression in multiple sclerosis patients: A double blind randomized clinical trial. Nutr Neurosci. 2016;19(3):138-43. [Crossref] [PubMed]
- Sanoobar M, Eghtesadi S, Azimi A, Khalili M, Jazayeri S, Reza Gohari M. Coenzyme Q10 supplementation reduces oxidative stress and increases antioxidant enzyme activity in patients with relapsing-remitting multiple sclerosis. Int J Neurosci. 2013;123(11):776-82. [Crossref] [PubMed]
- Nunes ACF, Piuvezam G. Nutritional supplementation of vitamin A and health-related outcomes in patients with multiple sclerosis: a protocol for a systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Medicine (Baltimore). 2019;98(25):e16043. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Bitarafan S, Saboor-Yaraghi A, Sahraian MA, Nafissi S, Togha M, Beladi Moghadam N, et al. Impact of vitamin a supplementation on disease progression in patients with multiple sclerosis. Arch Iran Med. 2015;18(7):435-40. [PubMed]
- Runia TF, Hop WC, de Rijke YB, Hintzen RQ. Vitamin A is not associated with exacerbations in multiple sclerosis. Mult Scler Relat Disord. 2014;3(1):34-9. [Crossref] [PubMed]
- Nirooei E, Kashani SMA, Owrangi S, Malekpour F, Niknam M, Moazzen F, et al. Blood trace element status in multiple sclerosis: a systematic review and meta-analysis. Biol Trace Elem Res. 2022;200(1):13-26. [Crossref] [PubMed]
- Tobore TO. Oxidative/nitroxidative stress and multiple sclerosis. J Mol Neurosci. 2021;71(3):506-14. [Crossref] [PubMed]
- Kamanlı B, Bilici S. Multipl sklerozlu hastalarda güncel diyet yaklaşımları [Current dietary approaches in patients with multiple sclerosis]. Bes Diy Derg. 2021;49(3):75-83. [Crossref]
- Burgos R, Bretón I, Cereda E, Desport JC, Dziewas R, Genton L, et al. ESPEN guideline clinical nutrition in neurology. Clin Nutr. 2018;37(1):354-96. [Crossref] [PubMed]
- Mehrabani G, Aminian S, Mehrabani G, Rabie M. Dietetic plans within the multiple sclerosis community: a review. Int J Food Sci Nutr. 2019;4(1):14-22. [Crossref]
.: İşlem Listesi