.: ORİJİNAL ARAŞTIRMA
Kronik Hastalığı Olan Yaşlı Yakınlarına Bakım Verenlerdeki Afet Hazırbulunuşluk Düzeyi ile Kahramanmaraş Depremi Sonrasındaki Bakım Yükü Arasındaki İlişki: Tanımlayıcı ve Kesitsel Bir Araştırma
The Relationship Between the Disaster Readiness Level of Caregivers of Elderly Relatives with Chronic Diseases and the Care Burden After the Kahramanmaraş Earthquake: A Descriptive and Cross-Sectional Study
Turkiye Klinikleri J Nurs Sci. 2024;16(2):516-23
doi: 10.5336/nurses.2023-100660
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Amaç: Bu çalışmada, kronik hastalığı olan yaşlı yakınlarına bakım verenlerin afet hazırbulunuşluğunun 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri sonrasındaki bakım verme yükü ile ilişkisinin incelenmesi amaçlandı. Gereç ve Yöntemler: Tanımlayıcı ve kesitsel olarak planlanan çalışma Mayıs-Haziran 2023 tarihlerinde, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen 11 şehri kapsayacak şekilde 183 katılımcı ile yürütüldü. Veriler bireysel bilgi formu, Afet Hazırbulunuşluk Ölçeği ve Bakım Verme Yükü Ölçeği kullanılarak çevrim içi ortamda toplandı. Elde edilen veriler SPSS 20.0 programı kullanılarak değerlendirildi ve anlamlılık p<0,05 olarak kabul edildi. Verilerin değerlendirilmesinde; tanımlayıcı istatistikler olarak sayı, yüzde, aritmetik ortalama ve standart sapma kullanıldı. Bulgular: 18-25 yaş aralığında, üniversite mezunu, geliri giderinden fazla ve deprem öncesi afet eğitim almış olan bakım verenlerin Afet Hazırbulunuşluk Ölçeği puanlarının daha yüksek olduğu görüldü (p<0,05). Eşinin anne ve babasına bakım verenlerin ve 61 ay ve üzerinde bir süre bakım verilenlerin bakım yükünün daha yüksek olduğu bulundu (p<0,05). Bakım verenlerdeki afet hazırbulunuşluk düzeyi ile deprem sonrası bakım verme yükü arasında negatif yönlü bir ilişki olduğu belirlendi (r=-0,385, p<0,05). Sonuç: Bakım vericilerin afet hazırbulunuşluk düzeyini artıracak çalışmalar yapılarak gelecekte yaşanabilecek afetlerde kronik hastalığı olan yaşlı bireylerin karşılaşacağı bakım problemleri engellenebilir. Afet risk azaltma programları yapılırken yaşlı, düşük gelire sahip ve düşük eğitim seviyesi olan dezavantajlı gruplar hedeflenmelidir.
Anahtar Kelimeler: Afet hazırbulunuşluk; bakım verenin yükü; depremler; kronik hastalık
Amaç: Bu çalışmada, kronik hastalığı olan yaşlı yakınlarına bakım verenlerin afet hazırbulunuşluğunun 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri sonrasındaki bakım verme yükü ile ilişkisinin incelenmesi amaçlandı. Gereç ve Yöntemler: Tanımlayıcı ve kesitsel olarak planlanan çalışma Mayıs-Haziran 2023 tarihlerinde, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen 11 şehri kapsayacak şekilde 183 katılımcı ile yürütüldü. Veriler bireysel bilgi formu, Afet Hazırbulunuşluk Ölçeği ve Bakım Verme Yükü Ölçeği kullanılarak çevrim içi ortamda toplandı. Elde edilen veriler SPSS 20.0 programı kullanılarak değerlendirildi ve anlamlılık p<0,05 olarak kabul edildi. Verilerin değerlendirilmesinde; tanımlayıcı istatistikler olarak sayı, yüzde, aritmetik ortalama ve standart sapma kullanıldı. Bulgular: 18-25 yaş aralığında, üniversite mezunu, geliri giderinden fazla ve deprem öncesi afet eğitim almış olan bakım verenlerin Afet Hazırbulunuşluk Ölçeği puanlarının daha yüksek olduğu görüldü (p<0,05). Eşinin anne ve babasına bakım verenlerin ve 61 ay ve üzerinde bir süre bakım verilenlerin bakım yükünün daha yüksek olduğu bulundu (p<0,05). Bakım verenlerdeki afet hazırbulunuşluk düzeyi ile deprem sonrası bakım verme yükü arasında negatif yönlü bir ilişki olduğu belirlendi (r=-0,385, p<0,05). Sonuç: Bakım vericilerin afet hazırbulunuşluk düzeyini artıracak çalışmalar yapılarak gelecekte yaşanabilecek afetlerde kronik hastalığı olan yaşlı bireylerin karşılaşacağı bakım problemleri engellenebilir. Afet risk azaltma programları yapılırken yaşlı, düşük gelire sahip ve düşük eğitim seviyesi olan dezavantajlı gruplar hedeflenmelidir.
Anahtar Kelimeler: Afet hazırbulunuşluk; bakım verenin yükü; depremler; kronik hastalık
ABSTRACT
Objective: This study aims to investigate the relationship between the disaster preparedness of caregivers for elderly individuals with chronic ill nesses and the caregiving burden following the February 6, 2023 Kahramanmaraş earthquakes. Material and Methods: This descriptive and cross-sectional study was conducted between May and June 2023, including 183 participants from 11 cities affected by the earthquakes centered in Kahramanmaraş on February 6, 2023. Data were collected through an online platform using an individual information form, a disaster preparedness scale, and a caregiving burden scale. The data obtained was evaluated using the SPSS 20.0 program and significance was accepted as p<0.05. In evaluating the data; number, percentage, arithmetic mean and standard deviation were used as descriptive statistics. Results: Caregivers in the 18-25 age range, university graduates, with incomes exceeding their expenses, and those who had received disaster education before the earthquake were higher disaster preparedness scale scores (p<0.05). Caregivers responsible for the care of spouse's parents and those providing care for 61 months or more experienced higher caregiving burdens (p<0.05). A negative correlation was identified between the level of disaster preparedness among caregivers and the caregiving burden after the earthquake (r=-0.385, p<0.05). Conclusion: Future studies aimed at enhancing the disaster preparedness of caregivers can prevent caregiving problems for elderly individuals with chronic illnesses in potential future disasters. Programs to reduce the risk of disaster should target on disadvantaged groups such as the elderly, the poor, and those with low levels of education.
Keywords: Disaster preparedness; caregiver burden; earthquakes; chronic disease
Objective: This study aims to investigate the relationship between the disaster preparedness of caregivers for elderly individuals with chronic ill nesses and the caregiving burden following the February 6, 2023 Kahramanmaraş earthquakes. Material and Methods: This descriptive and cross-sectional study was conducted between May and June 2023, including 183 participants from 11 cities affected by the earthquakes centered in Kahramanmaraş on February 6, 2023. Data were collected through an online platform using an individual information form, a disaster preparedness scale, and a caregiving burden scale. The data obtained was evaluated using the SPSS 20.0 program and significance was accepted as p<0.05. In evaluating the data; number, percentage, arithmetic mean and standard deviation were used as descriptive statistics. Results: Caregivers in the 18-25 age range, university graduates, with incomes exceeding their expenses, and those who had received disaster education before the earthquake were higher disaster preparedness scale scores (p<0.05). Caregivers responsible for the care of spouse's parents and those providing care for 61 months or more experienced higher caregiving burdens (p<0.05). A negative correlation was identified between the level of disaster preparedness among caregivers and the caregiving burden after the earthquake (r=-0.385, p<0.05). Conclusion: Future studies aimed at enhancing the disaster preparedness of caregivers can prevent caregiving problems for elderly individuals with chronic illnesses in potential future disasters. Programs to reduce the risk of disaster should target on disadvantaged groups such as the elderly, the poor, and those with low levels of education.
Keywords: Disaster preparedness; caregiver burden; earthquakes; chronic disease
REFERANSLAR:
- Bahadır H, Uçku R. Uluslararası acil durum veri tabanına göre Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki afetler [Disasters in the Republic of Turkey According to the international disaster database]. Doğal Afetler ve Çevre Derg. 2018;31;4(1):28-33. [Crossref]
- Taşkıran G, Baykal Ü. Afetler ve Türkiye'de hemşirelerin afetlere hazır olma durumları: literatür inceleme [Disasters and nurses' preparedness for disasters in Turkey: literature review]. Sağlık ve Hemşire Yönetimi Derg. 2017;4(2):79-88. [Link]
- Aitsi-Selmi A, Murray V. Protecting the health and well-being of populations from disasters: health and health care in the Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015-2030. Prehosp Disaster Med. 2016;31(1):74-8. [Crossref] [PubMed]
- Ryan BJ, Franklin RC, Burkle FM, Smith EC, Aitken P, Leggat PA. Determining key influences on patient ability to successfully manage noncommunicable disease after natural disaster. Prehosp Disaster Med. 2019;34(3):241-50. [Crossref] [PubMed]
- Çakır Ö, Atalay G. Afetlerde özel gereksinimli grup olarak yaşlılar [Elderly people as a group of citizens with special requirements in disasters]. Resilience Journal. 2020;4(1):169-86. [Crossref]
- Davis JR, Wilson S, Brock-Martin A, Glover S, Svendsen ER. The impact of disasters on populations with health and health care disparities. Disaster Med Public Health Prep. 2010;4(1):30-8. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Pickering CJ, Dancey M, Paik K, O'Sullivan T. Informal caregiving and disaster risk reduction: a scoping review. Int J Disaster Risk Sci. 2021;12(2):169-87. [Crossref]
- Marangoz M, İzci Ç. Doğal afetlerin ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerinin 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremler bağlamında girişimciler açısından değerlendirilmesi [Evaluation of the economic, social and environmental impacts of natural disasters on entrepreneurs in the context of the february 6, 2023 Kahramanmaraş centered earthquakes]. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi. 2023;24(52):1-30. [Link]
- Olcay Ö. AFAD'dan depremle ilgili açıklama: Arama ve kurtarma alanında uluslararası yardım çağrısında bulunuldu. Anadolu Ajansı. 6 Şubat 2023. [Erişim tarihi: 16 Kasım 2023]. Erişim linki: [Link]
- Duruel M. Kırılganlık ve dirençlilik kesişiminde yaşlıların afet deneyimleri Hatay örneğinde 6 Şubat 2023 depremleri [Disaster experinces of the older adults at the intersection of vulnerability and resilience: the February 6, 2023 earthquakes in the case of Hatay]. PESA Uluslar Sos Araştırmalar Derg. 2023;9(2):103-20. [Link]
- Lynch SH, Shuster G, Lobo ML. The family caregiver experience - examining the positive and negative aspects of compassion satisfaction and compassion fatigue as caregiving outcomes. Aging Ment Health. 2018;22(11):1424-31. [Crossref] [PubMed]
- Bulat Ç, Özbaşı D. Üniversite personelinin afet yönetimi hakkında bilgi, tutum ve davranışlarının incelenmesi: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi örneği [Examination of university personnel's knowledge, attitudes and behaviors about disaster management: the example of Çanakkale Onsekiz Mart University]. Uluslar Sos ve Eğitim Bilim Derg. 2021;(16):68-82. [Crossref]
- Şahi̇n Y, Lamba M, Öztop S. Üniversite öğrencilerinin afet bilinci ve afete hazırlık düzeylerinin belirlenmesi [Determination of disaster awareness and preparedness level of university students]. Medeni Araştırmaları Derg. 2018;3(6):149-59. [Link]
- Wakui T, Agree EM, Saito T, Kai I. Disaster preparedness among older Japanese adults with long-term care needs and their family caregivers. Disaster Med Public Health Prep. 2017;11(1):31-8. [Crossref] [PubMed]
- Şentuna B, Çakı F. Balıkesir örnekleminde bir ölçek geliştirme çalışması: Afet Hazırbulunuşluk Ölçeği [A scale development study in Balıkesir sampling: Disaster Preparedness Scale]. İdealkent. 2020;11(31):1959-83. [Crossref]
- İnci̇ F, Erdem M. Bakım Verme Yükü Ölçeğinin Türkçe'ye uyarlanması geçerlilik ve güvenilirliği [Validity and reliability of the burden interview and its adaptation to Turkish]. Anadolu Hemşire ve Sağlık Bilim Derg. 2010;11(4):85-95. [Link]
- Cartwright C, Hall M, Lee ACK. The changing health priorities of earthquake response and implications for preparedness: a scoping review. Public Health. 2017;150:60-70. [Crossref] [PubMed]
- Becker JS, Paton D, Johnston DM, Ronan KR, McClure J. The role of prior experience in informing and motivating earthquake preparedness. Int J Disaster Risk Reduct. 2017;22:179-93. [Crossref]
- Ao Y, Zhang H, Yang L, Wang Y, Martek I, Wang G. Impacts of earthquake knowledge and risk perception on earthquake preparedness of rural residents. Nat Hazards. 2021;107(2):1287-310. [Crossref]
- Mohammad-pajooh E, Ab Aziz K. Investigating factors for disaster preparedness among residents of Kuala Lumpur. Nat Hazards Earth Syst Sci Discuss. 2014;2(5):3683-709. [Crossref]
- Yeşi̇l T, Çetinkaya Uslusoy E, Korkmaz M. Kronik hastalığı olanlara bakım verenlerin bakım yükü ve yaşam kalitesinin incelenmesi [Examining of the life quality and care burden of those who are looking after the patients suffering from chronic diseases]. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilim Derg. 2016;5(4):54-66. [Link]
- Gök Metin Z, Helvacı A. Kalp yetersizliği hastalarına bakım veren aile üyelerinde algılanan bakım yükü ve etkileyen faktörler [Perceived caregiver burden and associated factors among family caregivers providing care for heart failure patients]. J Cardiovasc Nurs. 2019;10(22):59-66. [Crossref]
- Domingues NS, Verreault P, Hudon C. Reducing burden for caregivers of older adults with mild cognitive impairment: a systematic review. Am J Alzheimers Dis Other Demen. 2018;33(7):401-14. [Crossref] [PubMed] [PMC]
.: İşlem Listesi