.: DERLEME
Kadın Bedeninin Denetiminin Biyopolitika ve Biyoetik Açıdan İncelenmesi: Geleneksel Derleme
Biopolitical and Bioethical Analysis of the Control of Female Body: Traditional Review
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2022;30(2):178-88
doi: 10.5336/mdethic.2021-85691
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Bu çalışma geleneksel bir derleme olup, çalışmada; biyoetik, biyopolitika ve biyoiktidar kavramları arasındaki ilişki ilgili literatür bilgisinden yararlanılarak incelenmiş ve tartışılmıştır. Biyoetik ve biyopolitika kavramlarının kesiştiği, uğrak olarak kadın bedeni üzerinde uygulanan politikalara değinilmeye çalışılmış, bu politikalara değinilmeden önce biyoetik ve Foucault bağlamında biyopolitika ile biyoiktidar kavramları açıklanmaya çalışılmıştır. Bedenin toplumsal ve tarihsel gerçeklik olarak salt biyolojik kategori olmaktan çıkarak ele alınmaya başlanması, toplumsal kategorilerin bedeni dönüştürme imkânına da işaret etmektedir. Bu bağlamda, bedeni etkileyen ilişkileri tarihsel açıdan ele alması nedeniyle Foucault'un beden ile ilgili çalışmaları önem taşımaktadır. Günümüzdeki bedenin tarihselliğini kavramak konusunda bize önerilen 2 izlek: Biyopolitika ve tıptır. Biyopolitika, beden ve nüfusu hem dolaylı hem de doğrudan etkileyen ögelere tesir ederek biyolojik yaşamı dönüştürmeyi ifade etmektedir. Çalışmada, tıp ise biyopolitik bir strateji olarak ele alınmakta, bu alandaki bilgi ve pratiklerin toplumsal bedenin inşasındaki rolünün ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Tıp alanındaki uygulamalar ve canlı organizma üzerinde yapılan çalışmalarda ortaya çıkan değer sorunlarının konu edildiği, tartışıldığı, araştırıldığı disiplinler arası bir alan olarak karşımıza çıkan biyoetik, incelediği konular özelinde biyopolitika ile kesişim göstermektedir. Canlılığın düzenlenmesi ve bedenlenmiş öznenin tanımının yeniden inşasında, tıbbi bilgiler ve tıbbi uygulamalar önemli kaynaklardır. Kadın bedeni, özellikle iktidarın denetim mekanizmalarını uyguladığı alanların başında gelmektedir. Bu çerçevede, kadının üreme kapasitesi üzerindeki kontrol, üreme politikaları ile yürütülmektedir. Tam da burada biyopolitika bağlamında biyoiktidar kavramının işlerliği ortaya çıkmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Kadın bedeni; tıp; biyoetik; biyopolitika; biyoiktidar
Bu çalışma geleneksel bir derleme olup, çalışmada; biyoetik, biyopolitika ve biyoiktidar kavramları arasındaki ilişki ilgili literatür bilgisinden yararlanılarak incelenmiş ve tartışılmıştır. Biyoetik ve biyopolitika kavramlarının kesiştiği, uğrak olarak kadın bedeni üzerinde uygulanan politikalara değinilmeye çalışılmış, bu politikalara değinilmeden önce biyoetik ve Foucault bağlamında biyopolitika ile biyoiktidar kavramları açıklanmaya çalışılmıştır. Bedenin toplumsal ve tarihsel gerçeklik olarak salt biyolojik kategori olmaktan çıkarak ele alınmaya başlanması, toplumsal kategorilerin bedeni dönüştürme imkânına da işaret etmektedir. Bu bağlamda, bedeni etkileyen ilişkileri tarihsel açıdan ele alması nedeniyle Foucault'un beden ile ilgili çalışmaları önem taşımaktadır. Günümüzdeki bedenin tarihselliğini kavramak konusunda bize önerilen 2 izlek: Biyopolitika ve tıptır. Biyopolitika, beden ve nüfusu hem dolaylı hem de doğrudan etkileyen ögelere tesir ederek biyolojik yaşamı dönüştürmeyi ifade etmektedir. Çalışmada, tıp ise biyopolitik bir strateji olarak ele alınmakta, bu alandaki bilgi ve pratiklerin toplumsal bedenin inşasındaki rolünün ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Tıp alanındaki uygulamalar ve canlı organizma üzerinde yapılan çalışmalarda ortaya çıkan değer sorunlarının konu edildiği, tartışıldığı, araştırıldığı disiplinler arası bir alan olarak karşımıza çıkan biyoetik, incelediği konular özelinde biyopolitika ile kesişim göstermektedir. Canlılığın düzenlenmesi ve bedenlenmiş öznenin tanımının yeniden inşasında, tıbbi bilgiler ve tıbbi uygulamalar önemli kaynaklardır. Kadın bedeni, özellikle iktidarın denetim mekanizmalarını uyguladığı alanların başında gelmektedir. Bu çerçevede, kadının üreme kapasitesi üzerindeki kontrol, üreme politikaları ile yürütülmektedir. Tam da burada biyopolitika bağlamında biyoiktidar kavramının işlerliği ortaya çıkmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Kadın bedeni; tıp; biyoetik; biyopolitika; biyoiktidar
ABSTRACT
This study is a traditional review which analyzes and discusses the relationship between bioethics, biopolitics, and biopower bymeans of the related literature. It is tried to address the polices applied on the female body as the intersection of the concepts of bioethics and biopolitics. Before these policies are mentioned, the concepts of biopolitics and biopower are tried to be explained in the context of bioethics and Foucault. Beginning to deal with the body as a social and historical reality, not a purely biological category, points out the possibility of social categories transforming the body. In this context, Foucault's studies on the body are important since he approaches relationships those affect the body from a historical perspective. Two path suggested to us to understand the historicity of the body today are: biopolitics and medicine. Biopolitics refers to transforming biological life by affecting the body and population both indirectly and directly. While medicine is considered as a biopolitical strategy, it is aimed to reveal the role of knowledge and practices for the social construction of the body. Bioethics, which emerges as an interdisciplinary field in which value problems arising in studies in the field of medicine and studies on living organisms are discussed, intersects with biopolitics in particular. Medical knowledge and medical practices are important resources in the organization of life and the reconstruction of the definition of the embodied subject. The female body is in the lead of the areas where the government applies control mechanisms. In this framework, the control over the fertility rate of women is carried out through policies those affect reproductive capacity of women. It is here that the operability of the concept of biopower emerges in the context of biopolitics.
Keywords: Female body; medicine; bioethics; biopolitics; biopower
This study is a traditional review which analyzes and discusses the relationship between bioethics, biopolitics, and biopower bymeans of the related literature. It is tried to address the polices applied on the female body as the intersection of the concepts of bioethics and biopolitics. Before these policies are mentioned, the concepts of biopolitics and biopower are tried to be explained in the context of bioethics and Foucault. Beginning to deal with the body as a social and historical reality, not a purely biological category, points out the possibility of social categories transforming the body. In this context, Foucault's studies on the body are important since he approaches relationships those affect the body from a historical perspective. Two path suggested to us to understand the historicity of the body today are: biopolitics and medicine. Biopolitics refers to transforming biological life by affecting the body and population both indirectly and directly. While medicine is considered as a biopolitical strategy, it is aimed to reveal the role of knowledge and practices for the social construction of the body. Bioethics, which emerges as an interdisciplinary field in which value problems arising in studies in the field of medicine and studies on living organisms are discussed, intersects with biopolitics in particular. Medical knowledge and medical practices are important resources in the organization of life and the reconstruction of the definition of the embodied subject. The female body is in the lead of the areas where the government applies control mechanisms. In this framework, the control over the fertility rate of women is carried out through policies those affect reproductive capacity of women. It is here that the operability of the concept of biopower emerges in the context of biopolitics.
Keywords: Female body; medicine; bioethics; biopolitics; biopower
REFERANSLAR:
- Rose N. Medicine, history and present. In: Jones C, Porter R, eds. Reassessing Foucault: Power, Medicine and Body. 1st ed. London: Routledge; 1994. p.53-4.
- Douglas M. Natural Symbols: Explorations in Cosmology. 2nd ed. New York: Routledge; 1996. p.69.
- Foucault M. Faubion JD, ed. Hurley R, translater. The birth of social medicine. Power: The Essential Works of Foucault 1954-1984. 1st ed. London: Penguin Books; 2001. p.134-7.
- Foucault M. Aktaş Ş, çeviri editörü. Toplumu Savunmak Gerekir. 7. Baskı. İstanbul: YKY Yayınları; 2008. p.257-317.
- Arpacı, M. Modernleşen Türkiye'de Beden ve Nüfus Politikaları: Hıfzıssıhha, Terbiye, Öjeni [Doktora tezi]. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi; 2015. [Erişim tarihi]: 05 Şubat 2019. Erişim linki: [Link]
- Berktay FG. Feminist teorinin önemli bir alanı: Cinsellik [An important area of feminist theory: Sexuality]. Cogito. 2008;58:59-72.
- Mazower M. Moralı M, çeviri editörü. Karanlık Kıta Avrupa'nın 20. Yüzyılı. 1. Baskı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları; 2003. p.94-101.
- Ülman I. Etik, biyoetik, hukuk: temel kavramlar ve yaklaşımlar [Ethics, bioethics, law (basic principles and main approaches]. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2010;(1)1:1-4. [Link]
- Dawson A. The future of bioethics: three dogmas and a cup of hemlock. Bioethics. 2010;24(5):218-25. [Crossref] [PubMed]
- Arda B. Etiğe kavramsal giriş ve temel yaklaşımlar, Arda B, Kâhya E, Başağaç Gül RT, editörler. Bilim Etiği ve Bilim Tarihi. 1. Baskı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi; 2004. p.21-36.
- Çobanoğlu N. Kuramsal ve Uygulamalı Tıp Etiği. 1. Baskı. Ankara: Eflatun Yayınevi; 2009. p. 241.
- Harris J. Bioethics. 1st ed. Oxford: Oxford University Press; 2001. p.1. [Crossref]
- Uygur G. Kamu Sağlığı Bağlamında Hukuk ve Biyoetik İlişkisi. Sosyal Dönüşüm, Biyoetik ve Kamu Politikaları Konferans Sunumları; 2012, 12-13 Nisan; Ankara. Ankara: UNESCO; 2012. [Link]
- Beauchamp TL, Childress JF. Principles of Biomedical Ethics. 3rd ed. New York: Oxford University Press; 1989. p.67-80.
- Aydın E, Ersoy N. Etik ve tıp etiği temel kavramları [The principles of medical ethics]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 1995;2(3):48-52.
- Lemke T. Özmakas U, çeviri editörü. Biyopolitika. 1. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları; 2013. p.16-57.
- Foucault M. Security Territory Population: Lectures at the College De France, 1977-78. 1st ed. New York: Palgrave Macmillan; 2009. p.16.
- Foucault M. Ergüden I, Akınhay O, çeviri editörleri. Özne ve İktidar. 4. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları; 2014. p.20-152.
- Foucault M. Tanrıöven H, çeviri editörü. Cinselliğin Tarihi. 3. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları; 2010. p.71-102.
- Goffman E. Arıcan E, çeviri editörü. Tımarhaneler. 1. Baskı. İstanbul: Heretik Yayıncılık; 2015. p.25-8.
- Foucault M. Burchell G, translater. The Birth of Biopolitics. 1st ed. New York: Palgrave; 2008. p.49.
- Foucault M. Ergüden I, çeviri editörü. İktidarın Gözü. 1. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları; 2003. p.75-258.
- Foucault M. Malak Uysal İ, çeviri editörü. Kliniğin Doğuşu. 2. Baskı. Ankara: Epos Yayınları; 2006. p.53.
- Foucault M. Kılıçbay MA, çeviri editörü. Hapishane'nin Doğuşu. 3. Baskı. Ankara: İmge Yayınları; 2006. p 294-5.
- Ramazanoğlu C. Bayatlı M, çeviri editörü. Feminizm ve Ezilmenin Çelişkileri. 1. Baskı. İstanbul: Pencere Yayınları; 1998. p.198-212.
- Jaggar MA. Abortionand a woman's right to decide. Living with Contradictions: Controversies in Feminist Social Ethics. 1st ed. Colorado: Westview Press; 1994. p.282.
- Turner, SB. The Body and Society: Explorations in Social Theory. In: Featherstone M, ed. 3rd ed. London: Sage; 2008. p.82.
- Davidoff L. Ateşer Z, Somuncuoğlu S, çeviri editörleri. Feminist Tarih Yazımında Sınıf ve Cinsiyet. 3. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları; 2012. p.235.
- MacKinnon AC. Yöney T, Yücesoy S, çeviri editörleri. Feminist Bir Devlet Kuramına Doğru. 1. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları; 2003. p.136-224.
- Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesine Tasfiye Edilmesine Dair Sözleşme. Erişim tarihi: 25 Mart 2019. Erişim linki: [Link]
- Report of International Conference on Population and Development. United Nations, 1995. Cited: March 25, 2019 Available from: [Link]
.: İşlem Listesi