.: ARAŞTIRMA
Hekim ve Hemşirelerin Bakım/Tedavi Uygulamalarındaki Etik Duyarlılıkları: Tanımlayıcı Araştırma
Ethical Sensitivity of Physicians and Nurses in Care/Treatment Practices: Descriptive Research
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2022;30(2):143-50
doi: 10.5336/mdethic.2021-87424
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Etik açıdan duyarlı ve ahlaki bakımdan kabul edilebilir bakım ve tedavi hizmetlerinin sunulabilmesi için sağlık profesyonellerinin etik duyarlılıklarını geliştirmeleri önemlidir. Bu araştırmada, hekim ve hemşirelerin etik duyarlılıklarının ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi ile etik duyarlılığın geliştirilmesine yönelik öneriler sunulması amaçlanmıştır. Tanımlayıcı ve ilişki arayıcı tipteki araştırmanın örneklemini 93 hekim ve 192 hemşire olmak üzere 285 kişi oluşturmuştur. Veriler, 'Katılımcı Bilgi Formu' ve 'Ahlaki Duyarlılık Anketi (ADA)' kullanılarak toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistikler, bağımsız gruplarda t-testi, tek yönlü varyans analizi ve Pearson korelasyon katsayısı kullanılmış ve önemlilik düzeyi p<0,05 olarak kabul edilmiştir. Katılımcıların ADA toplam puan ortalaması 84,98±10,90, alt boyut puan ortalamaları ve puanların minimum maksimum değerleri ise sırasıyla 'otonomi' 18,46±5,04 (7-32), 'yarar sağlama' 7,43±2,62 (4-15), 'bütüncül yaklaşım' 11,82±2,14 (8-17), 'çatışma' 16,61±3,17 (7-21), 'uygulama' 10,22±2,44 (6-20) ve 'oryantasyon' 6,70±2,43'tür (4-16). Katılımcıların ADA toplam puan ortalaması ile yaşı (p<0,01), meslekte çalışma yılı (p<0,05) ve öğrenim durumları (p<0,05) arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki vardır. ADA toplam puan ortalaması, katılımcıların öğrenim durumlarına göre anlamlı farklılık göstermektedir (p<0,05). ADA toplam ve alt boyut puan ortalamaları ile minimum maksimum değerlerine göre katılımcıların etik duyarlılıkları normalden yüksek düzeydedir, ancak hastaya yaklaşımlarında ya da karar alırken çatışma yaşadıkları belirlenmiştir. Düşük puanlar yüksek etik duyarlılığa işaret etmekte olup, buna göre yaş, çalışma yılı ve öğrenim durumu arttıkça katılımcıların etik duyarlılıklarının arttığı, öğrenim durumu lise olanların ön lisans, lisans ve lisansüstü olanlara göre etik duyarlılıklarının daha düşük olduğu söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Etik duyarlılık; hekim; hemşire; tedavi; bakım
Etik açıdan duyarlı ve ahlaki bakımdan kabul edilebilir bakım ve tedavi hizmetlerinin sunulabilmesi için sağlık profesyonellerinin etik duyarlılıklarını geliştirmeleri önemlidir. Bu araştırmada, hekim ve hemşirelerin etik duyarlılıklarının ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi ile etik duyarlılığın geliştirilmesine yönelik öneriler sunulması amaçlanmıştır. Tanımlayıcı ve ilişki arayıcı tipteki araştırmanın örneklemini 93 hekim ve 192 hemşire olmak üzere 285 kişi oluşturmuştur. Veriler, 'Katılımcı Bilgi Formu' ve 'Ahlaki Duyarlılık Anketi (ADA)' kullanılarak toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistikler, bağımsız gruplarda t-testi, tek yönlü varyans analizi ve Pearson korelasyon katsayısı kullanılmış ve önemlilik düzeyi p<0,05 olarak kabul edilmiştir. Katılımcıların ADA toplam puan ortalaması 84,98±10,90, alt boyut puan ortalamaları ve puanların minimum maksimum değerleri ise sırasıyla 'otonomi' 18,46±5,04 (7-32), 'yarar sağlama' 7,43±2,62 (4-15), 'bütüncül yaklaşım' 11,82±2,14 (8-17), 'çatışma' 16,61±3,17 (7-21), 'uygulama' 10,22±2,44 (6-20) ve 'oryantasyon' 6,70±2,43'tür (4-16). Katılımcıların ADA toplam puan ortalaması ile yaşı (p<0,01), meslekte çalışma yılı (p<0,05) ve öğrenim durumları (p<0,05) arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki vardır. ADA toplam puan ortalaması, katılımcıların öğrenim durumlarına göre anlamlı farklılık göstermektedir (p<0,05). ADA toplam ve alt boyut puan ortalamaları ile minimum maksimum değerlerine göre katılımcıların etik duyarlılıkları normalden yüksek düzeydedir, ancak hastaya yaklaşımlarında ya da karar alırken çatışma yaşadıkları belirlenmiştir. Düşük puanlar yüksek etik duyarlılığa işaret etmekte olup, buna göre yaş, çalışma yılı ve öğrenim durumu arttıkça katılımcıların etik duyarlılıklarının arttığı, öğrenim durumu lise olanların ön lisans, lisans ve lisansüstü olanlara göre etik duyarlılıklarının daha düşük olduğu söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Etik duyarlılık; hekim; hemşire; tedavi; bakım
ABSTRACT
It is important for health professionals to develop their ethical sensitivity in order to provide ethically sensitive and morally acceptable care and treatment services. In this study, it is aimed to determine the ethical sensitivities of physicians and nurses and related factors and to present suggestions for improving ethical sensitivity. The sample of the descriptive and correlational study consisted of 285 people, 93 physicians and 192 nurses. Data were collected using the 'Participant Information Form' and the 'Moral Sensitivity Questionnaire (MSQ). Descriptive statistics, independent groups test and one-way analysis of variance and Pearson correlation coefficient were used in the evaluation of the data, and the level of significance was accepted as p<0.05. The total mean MSQ score was 84.98±10.90, the sub-dimensions mean scores, and the minimum maximum values were 'autonomy' 18.46±5.04 (7-32), 'providing benefit', 7.43±2.62 (4- 15), 'holistic approach' 11.82±2.14 (8-17), 'conflict' 16.61±3.17 (7-21), 'application' 10.22±2.44 (6-20), and 'orientation' 6.70±2.43 (4-16), respectively. There is a negative significant relationship between the participants' MSQ total score and their age (p<0.01), years of working in the profession (p<0.05) and educational status (p<0.05). The MSQ mean score differs significantly according to the educational status of the participants (p<0.05). According to the MSQ total and sub-dimension scores averages, and minimum maximum values, the ethical sensitivity of the participants was higher than normal, but it was determined that they had conflicts in their approach to the patient or while making decisions. Low scores indicate high ethical sensitivity. Accordingly, it can be said that the ethical sensitivity of the participants increases as the age, working years and education level increase, and those with high school education have lower ethical sensitivity than those with associate, undergraduate and graduate degrees.
Keywords: Ethical sensitivity; physician; nurse; treatment; care
It is important for health professionals to develop their ethical sensitivity in order to provide ethically sensitive and morally acceptable care and treatment services. In this study, it is aimed to determine the ethical sensitivities of physicians and nurses and related factors and to present suggestions for improving ethical sensitivity. The sample of the descriptive and correlational study consisted of 285 people, 93 physicians and 192 nurses. Data were collected using the 'Participant Information Form' and the 'Moral Sensitivity Questionnaire (MSQ). Descriptive statistics, independent groups test and one-way analysis of variance and Pearson correlation coefficient were used in the evaluation of the data, and the level of significance was accepted as p<0.05. The total mean MSQ score was 84.98±10.90, the sub-dimensions mean scores, and the minimum maximum values were 'autonomy' 18.46±5.04 (7-32), 'providing benefit', 7.43±2.62 (4- 15), 'holistic approach' 11.82±2.14 (8-17), 'conflict' 16.61±3.17 (7-21), 'application' 10.22±2.44 (6-20), and 'orientation' 6.70±2.43 (4-16), respectively. There is a negative significant relationship between the participants' MSQ total score and their age (p<0.01), years of working in the profession (p<0.05) and educational status (p<0.05). The MSQ mean score differs significantly according to the educational status of the participants (p<0.05). According to the MSQ total and sub-dimension scores averages, and minimum maximum values, the ethical sensitivity of the participants was higher than normal, but it was determined that they had conflicts in their approach to the patient or while making decisions. Low scores indicate high ethical sensitivity. Accordingly, it can be said that the ethical sensitivity of the participants increases as the age, working years and education level increase, and those with high school education have lower ethical sensitivity than those with associate, undergraduate and graduate degrees.
Keywords: Ethical sensitivity; physician; nurse; treatment; care
REFERANSLAR:
- Babadağ K. Hemşirelik ve Değerler. 1. Baskı. Ankara: Alter Yayıncılık; 2010. p.31-41.
- Okuroğlu GK, Alpar Ş, Bahçecik N. Felsefe ve hemşirelik etiği [Philosophy and nursing ethics]. Kilikya Felsefe Dergisi. 2014;(1):53-61. [Crossref]
- Yıldırım G, Kadıoğlu S. Etik ve tıp etiği temel kavramları [Basic concepts of ethics and medical ethics]. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2007;29(2):7-12. [Link]
- Altun İ. Etik ve değerler. Atabek Aştı T, Karadağ A, editörler. Hemşirelik Esasları: Hemşirelik Bilimi ve Sanatı. İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2016. p.113-22.
- Burkhardt MA, Nathaniel AK, eds. Alpar ŞE, Bahçecik N, Karabacak Ü, çeviri editörleri. Çağdaş Hemşirelikte Etik. 3. Baskı. İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi; 2013. p.6-9.
- Esmaelzadeh F, Abbaszadeh A, Borhani F, Peyrovi H. Ethical sensitivity in nursing ethical leadership: a content analysis of Iranian nurses experiences. Open Nurs J. 2017;11:1-13. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Lützén K, Dahlqvist V, Eriksson S, Norberg A. Developing the concept of moral sensitivity in health care practice. Nurs Ethics. 2006;13(2):187-96. [Crossref] [PubMed]
- Schluter J, Winch S, Holzhauser K, Henderson A. Nurses' moral sensitivity and hospital ethical climate: a literature review. Nurs Ethics. 2008;15(3):304-21. [Crossref] [PubMed]
- Baykara ZG, Demir SG, Yaman S. The effect of ethics training on students recognizing ethical violations and developing moral sensitivity. Nurs Ethics. 2015;22(6):661-75. [Crossref] [PubMed]
- Bahrieni F, Azodi P, Hajivandi A, Jahanpour F. The effect of education in nurse's moral sensitivity. J Pharm Sci Res. 2017;9(10):1817-21. [Link]
- Dalla Nora CR, Zoboli E, Vieira MM. Moral sensitivity of nurses assessed through scoping review. Cogitare Enferm. 2017;22(2):e47162. [Crossref]
- Khosravani M, Borhani F, Loghmani L, Mohsenpour M. Ethical sensitivity relationship with communication skills in Iranian nursing managers. Int J Pharm Res. 2018;10(3):143-47. [Link]
- Lützén K, Evertzon M, Nordin C. Moral sensitivity in psychiatric practice. Nursing Ethics. 1997;4(6):472-82. [Crossref] [PubMed]
- Tosun H. Sağlık bakım uygulamalarında deneyimlenen etik ikilemlere karşı hekim ve hemşirelerin duyarlılıklarının belirlenmesi [Doktora tezi]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi; 2005. [Erişim tarihi: 20 Kasım 2021]. [Link]
- Tosun H. Ahlaki duyarlılık anketi (ADA): Türkçe geçerlik ve güvenirlik uyarlaması [Moral sensitivity questionnaire (MSQ): Turkish adaptation of the validity and reliability]. Çağdaş Tıp Dergisi. 2018;8(4):316-21. [Link]
- Cetin M, Cimen M. Assessing a group of physicians' ethical sensitivity in Turkey. Iran J Public Health. 2011;40(3):89-97. [PubMed] [PMC]
- Nas Z. Hemşirelerin etik duyarlılıklarının belirlenmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: İstanbul Medipol Üniversitesi; 2017. [Erişim tarihi: 17 Kasım 2021]. [Link]
- Dikmen Y. Yoğun bakım hemşirelerinde etik duyarlılığın incelenmesi [An observation on the moral sensibility of intensive care nurses]. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi. 2013;2(1):1-7. [Link]
- Fırat B, Karataş G, Barut A, Metin G, Dilek S. Acil servis hemşirelerinin etik duyarlılıklarının incelenmesi [Investigation of ethical eensitivities of emergency service nurses]. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2017;10(4):229-35. [Link]
- Mezuniyet Öncesi Tıp Eğitimi Ulusal Çekirdek Eğitim Programı 2020. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. Erişim linki: [Link]
- Hemşirelik Ulusal Çekirdek Eğitim Programı. Erişim tarihi: 20 Kasım 2021. Erişim linki: [Link]
- Çobanoğlu N, Algıer L. A qualitative analysis of ethical problems experienced by physicians and nurses in intensive care units in Turkey. Nursing Ethics. 2004;11(5):443-58. [Crossref] [PubMed]
- Borhani F, Abbaszadeh A, Mohsenpour M. Nursing students' understanding of factors influencing ethical sensitivity: A qualitative study. Iran J Nurs Midwifery Res. 2013;18(4):310-5. [PubMed] [PMC]
- Utkualp N. Ethical issues and dilemmas encountered in nursing practice in Turkey. International Journal of Caring Sciences. 2015;8(3):830-6. [Link]
- Öztürk H, Hintistan S, Kasım S, Candaş B. Yoğun bakım ünitelerinde hekim ve hemşirelerin etik duyarlılığı [Ethical sensitivity of physicians and nurses in intensive care units]. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi. 2009;13(2):77-84. [Link]
- Kahriman İ, Çalık KY. Klinik hemşirelerin etik duyarlılığı [Ethical sensitivity of clinical nurses]. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;6(3):111-21. [Link]
- Yılmaz D, Düzgün F, Yılmaz DU, Korhan EA, Dikmen Y. Dahili kliniklerde görev yapan hemşirelerin etik duyarlılıklarının ve etkileyen faktörlerin incelenmesi: üniversite hastanesi örneği [Examination of ethical sensitivity and related factors of nurses in ınternal clinics: an example of university hospital]. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2018;11(2):157-63. [Link]
- Başak T, Uzun Ş, Arslan F. Yoğun bakım hemşirelerinin etik duyarlılıklarının incelenmesi [Investigation of the moral sensibility of intensive care nurses]. Gülhane Tıp Derg. 2010;52(2):76-81. [Link]
- Park M, Kjervik D, Crandell J, Oermann MH. The relationship of ethics education to moral sensitivity and moral reasoning skills of nursing students. Nurs Ethics. 2012;19(4):568-80. [Crossref] [PubMed]
- Köktürk Dalcalı B, Şendir M. Hemşirelerin kişisel değerleri ile etik duyarlılıkları arasındaki ilişkinin belirlenmesi [Determining the relationship between nurses personal values and their ethical sensitivity]. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 2016;24(1):1-9. [Crossref]
- Ergene Z. Psikiyatri kliniklerinde çalışan hemşirelerin etik duyarlılıkları [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: Haliç Üniversitesi; 2012. [Erişim tarihi: 17 Kasım 2021]. [Link]
- Tazegün A, Çelebioğlu A. Çocuk hemşirelerinin etik duyarlılık düzeyleri ve etkileyen faktörler [Ethical sensitivity levels of pediatric nurses and effective factors]. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastanesi Dergisi. 2016;6(2):97-102. [Link]
- Alyousefi N, Alibrahim A, Taleb H, Alotaibi L, Alrahmah L, Aldubaib N, et al. The predictors of moral sensitivity among physicians. Int J Gen Med. 2021;14:6815-23. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Savaşkan F. KKTC'deki yataklı tedavi kurumlarında çalışan hemşire ve hekimlerin hasta haklarına duyarlılığının belirlenmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi; 2006. [Erişim tarihi: 18 Kasım 2021]. [Link]
- Grady C, Danis M, Soeken KL, O'Donnell P, Taylor C, Farrar A, et al. Does ethics education influence the moral action of practicing nurses and social workers? Am J Bioeth. 2008;8(4):4-11. [Crossref] [PubMed] [PMC]
.: İşlem Listesi