.: ARAŞTIRMA
Hastaların Sosyotropik-Otonomik Kişilik Özelliklerinin Hasta Haklarını Kullanma Tutumlarına Etkisi: Tanımlayıcı Araştırma
The Effect of Sociotropic-Autonomic Personality Traits of Patients on Attitudes of Using Patients' Rights: Descriptive Research
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2022;30(2):132-42
doi: 10.5336/mdethic.2021-87320
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Bu çalışmada, hastaların sosyotropik-otonomik kişilik özelliklerinin hasta haklarını kullanma tutumlarına etkisinin belirlenmesi amaçlandı. Çalışma, kesitsel ve ilişki arayıcı olarak yapıldı. Araştırma Türkiye'nin Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi'nde bulunan bir üniversite hastanesinde yapıldı. Araştırmaya 353 gönüllü hasta katıldı. Veri toplama aracı olarak tanıtıcı bilgiler formu, Sosyotropi-Otonomi Ölçeği ve Hasta Haklarını Kullanma Tutumu Ölçeği kullanıldı. Verilerin değerlendirilmesinde, tanımlayıcı özelliklerin sayı ve yüzdeleri alındı. Ölçek ve alt boyutların toplam puan ortalamaları hesaplandı. Verilerin analizinde ise tek yönlü ANOVA, t-testi, Pearson korelasyon katsayısı analizleri, Kruskal-Wallis H testi, Mann-Whitney U testi ve lineer regresyon analizi kullanıldı. Hasta Haklarını Kullanma Tutumu Ölçeği'nin toplam puan ortalaması 116,75±18,99; Sosyotropi Ölçeği toplam puan ortalaması 68,59±20,70 ve Otonomi Ölçeği toplam puan ortalaması ise 71,09±21,77 olarak saptandı. Hastaların Sosyotropi-Otonomi Ölçeği alt boyutları ile Hasta Haklarını Kullanma Tutumu Ölçeği ve alt boyut puanları arasında pozitif yönde ve anlamlı ilişki bulundu (p<0,05). Yapılan regresyon analizinde ise hastaların hasta haklarını kullanma tutumunda sosyotropik kişilik özelliklerinin %11, otonomik kişilik özelliklerinin ise %14 oranında etkili olduğu belirlendi. Çalışmada, yüksek sosyotropik-otonomik kişilik özelliği olan hastaların hasta haklarını kullanma tutumlarının da arttığı saptandı. Sosyotropi kişilik özelliğinin, 'personelden tıbbi gereklere uygun hizmet alma ve yasaklara uymasını isteme hakkı' alt boyutu üzerinde negatif yönde anlamlı bir yordayıcı etkisi olduğu belirlendi.
Anahtar Kelimeler: Hasta hakları; hasta savunuculuğu; hemşirelik; insan özellikleri; tutum
Bu çalışmada, hastaların sosyotropik-otonomik kişilik özelliklerinin hasta haklarını kullanma tutumlarına etkisinin belirlenmesi amaçlandı. Çalışma, kesitsel ve ilişki arayıcı olarak yapıldı. Araştırma Türkiye'nin Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi'nde bulunan bir üniversite hastanesinde yapıldı. Araştırmaya 353 gönüllü hasta katıldı. Veri toplama aracı olarak tanıtıcı bilgiler formu, Sosyotropi-Otonomi Ölçeği ve Hasta Haklarını Kullanma Tutumu Ölçeği kullanıldı. Verilerin değerlendirilmesinde, tanımlayıcı özelliklerin sayı ve yüzdeleri alındı. Ölçek ve alt boyutların toplam puan ortalamaları hesaplandı. Verilerin analizinde ise tek yönlü ANOVA, t-testi, Pearson korelasyon katsayısı analizleri, Kruskal-Wallis H testi, Mann-Whitney U testi ve lineer regresyon analizi kullanıldı. Hasta Haklarını Kullanma Tutumu Ölçeği'nin toplam puan ortalaması 116,75±18,99; Sosyotropi Ölçeği toplam puan ortalaması 68,59±20,70 ve Otonomi Ölçeği toplam puan ortalaması ise 71,09±21,77 olarak saptandı. Hastaların Sosyotropi-Otonomi Ölçeği alt boyutları ile Hasta Haklarını Kullanma Tutumu Ölçeği ve alt boyut puanları arasında pozitif yönde ve anlamlı ilişki bulundu (p<0,05). Yapılan regresyon analizinde ise hastaların hasta haklarını kullanma tutumunda sosyotropik kişilik özelliklerinin %11, otonomik kişilik özelliklerinin ise %14 oranında etkili olduğu belirlendi. Çalışmada, yüksek sosyotropik-otonomik kişilik özelliği olan hastaların hasta haklarını kullanma tutumlarının da arttığı saptandı. Sosyotropi kişilik özelliğinin, 'personelden tıbbi gereklere uygun hizmet alma ve yasaklara uymasını isteme hakkı' alt boyutu üzerinde negatif yönde anlamlı bir yordayıcı etkisi olduğu belirlendi.
Anahtar Kelimeler: Hasta hakları; hasta savunuculuğu; hemşirelik; insan özellikleri; tutum
ABSTRACT
The research was carried out to determine the effect of sociotropic- autonomic personality traits of patients on their attitudes towards using their patients rights. The study was carried out in cross-section and correlational. The research was made in a university hospital in the Northeastern Anatolia in Türkiye. The research was conducted with 353 volunteer patients. Data were collected using by a descriptive information form, the Sociotropy-Autonomy Scale, and the Scale of Attitudes towards Using Patients' Rights. In the evaluation of the data, the numbers and percentages of the descriptive features were taken. Scale and sub-dimension total score mean were calculated. Data were analyzed using by the one-way ANOVA, t-test, Pearson correlation coefficient, Kruskal-Wallis H and Mann-Whitney U tests and linear regression analysis. Participants had a total mean Scale of Attitudes towards Using Patients' Rights, Sociotropy Scale, and Autonomy Scale score of 116.75±18.99, 68.59±20.70, and 71.09±21.77, respectively. Participants' Sociotropy-Autonomy Scale subscale scores were positively correlated with their Scale of Attitudes towards Using Patients' Rights and subscale scores (p<0.05). The regression analysis showed that sociotropic personality traits (11%) and autonomic personality traits (14%) had an effect on participants' attitudes towards using their rights. In the study, it was determined that the patients with high sociotropic-autonomic personality characteristics also had attitudes towards using their rights. It was determined that the sociotropic personality trait had a negative predictive effect on the sub-dimension of 'the right of staff to receive services in accordance with medical requirements and to comply with prohibitions'.
Keywords: Patient rights; patient advocacy; nursing; human characteristics; attitude
The research was carried out to determine the effect of sociotropic- autonomic personality traits of patients on their attitudes towards using their patients rights. The study was carried out in cross-section and correlational. The research was made in a university hospital in the Northeastern Anatolia in Türkiye. The research was conducted with 353 volunteer patients. Data were collected using by a descriptive information form, the Sociotropy-Autonomy Scale, and the Scale of Attitudes towards Using Patients' Rights. In the evaluation of the data, the numbers and percentages of the descriptive features were taken. Scale and sub-dimension total score mean were calculated. Data were analyzed using by the one-way ANOVA, t-test, Pearson correlation coefficient, Kruskal-Wallis H and Mann-Whitney U tests and linear regression analysis. Participants had a total mean Scale of Attitudes towards Using Patients' Rights, Sociotropy Scale, and Autonomy Scale score of 116.75±18.99, 68.59±20.70, and 71.09±21.77, respectively. Participants' Sociotropy-Autonomy Scale subscale scores were positively correlated with their Scale of Attitudes towards Using Patients' Rights and subscale scores (p<0.05). The regression analysis showed that sociotropic personality traits (11%) and autonomic personality traits (14%) had an effect on participants' attitudes towards using their rights. In the study, it was determined that the patients with high sociotropic-autonomic personality characteristics also had attitudes towards using their rights. It was determined that the sociotropic personality trait had a negative predictive effect on the sub-dimension of 'the right of staff to receive services in accordance with medical requirements and to comply with prohibitions'.
Keywords: Patient rights; patient advocacy; nursing; human characteristics; attitude
REFERANSLAR:
- Ünsal A. Hemşireliğin dört temel kavramı: insan, çevre, sağlık & hastalık, hemşirelik [Four basic concepts of nursing: human, environment, health & disease, nursing]. Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;1(1):11-25. [Link]
- Öztunç G. Hemşirelik ve hemşirelik eğitimine genel bakış. Atabek Aştı T, Karadağ A, editörler. Hemşirelik Esasları Hemşirelik Bilimi ve Sanatı 1. 1. Baskı. İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2017. p.17-25.
- Walker DK, Barton-Burke M, Saria MG, Gosselin T, Ireland A, Norton V, et al. Everyday advocates: nursing advocacy is a full-time job. Am J Nurs. 2015;115(8):66-70. [Crossref] [PubMed]
- Taş F, Akın B. Hemşirelik öğrencilerinin yoksulluk, sağlık ve hemşirenin rolü konusundaki bilgi ve düşünceleri [Knowledge and opinions of nursing students about poverty, health and the role of nurses]. Sağlık ve Toplum. 2020;20(1):79-87. [Link]
- Akın E. Klinik ağrı yönetiminde hemşirenin etik yükümlülüğü [Ethical obligation of nursing in clinical pain management]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2020;28(1):128-33. [Crossref]
- Davoodvand S, Abbaszadeh A, Ahmadi F. Patient advocacy from the clinical nurses' viewpoint: a qualitative study. J Med Ethics Hist Med. 2016;9:5. [PubMed] [PMC]
- Abbasinia M, Ahmadi F, Kazemnejad A. Patient advocacy in nursing: a concept analysis. Nurs Ethics. 2020;27(1):141-51. [Crossref] [PubMed]
- Gerber L. Understanding the nurse's role as a patient advocate. Nursing. 2018;48(4):55-8. [Crossref] [PubMed]
- Gül Ş. Bakım kavramı ışığında hemşirelik bakımı ve etkileyen faktörler [Nursing care in the light of care concept and affecting factors]. ACU Sağlık Bil Derg. 2019;10(2):129-34. [Link]
- Krzych LJ, Ratajczyk D. Awareness of the patients' rights by subjects on admission to a tertiary university hospital in Poland. J Forensic Leg Med. 2013;20(7):902-5. [Crossref] [PubMed]
- Yanovska OH, Horodovenko VV, Bitsai AV. Legal mechanisms of patient's rights protection. Wiad Lek. 2019;72(12 cz 2):2399-403. [Crossref] [PubMed]
- D'Souza SE, Qadiri GJ, Leena KC. Impact of planned teaching program on the attitude of nurses with regard to patient rights in two multispecialty teaching hospitals in India. J Educ Health Promot. 2020;9:36. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Putturaj M, Van Belle S, Criel B, Engel N, Krumeich A, B Nagendrappa P, et al. Towards a multilevel governance framework on the implementation of patient rights in health facilities: a protocol for a systematic scoping review. BMJ Open. 2020;10(10):e038927. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Soysal A, Kuşcu FN. Hasta hakları: üniversite öğrencileri üzerinde bir uygulama [Patient rights: an application on university students]. GUSBD. 2018;7(1):102-11. [Link]
- Resmî Gazete (1.8.1998, Sayı: 23420). Hasta Hakları Yönetmeliği. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. Erişim linki: [Link]
- Erbil N. Hasta haklarını kullanma tutumu ölçeğinin geliştirilmesi [Developing scale of patient' rights using attitude]. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 2009;6(1):825-38. [Link]
- Sabancıoğulları S. İletişim teorileri. Üstün B, Demir S, editörler. Hemşirelikte İletişim. 1. Baskı. İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2019. p.12-38.
- Aydın A, Hiçdurmaz D. Kişilerarası duyarlılık ve hemşirelik [Interpersonal sensitivity and nursing]. Journal of Psychiatric Nursing. 2016;7(1):45-9. [Link]
- Kırılmaz H, Fıçıcı Y, Şimşir İ. Hasta hakları farkındalığına yönelik bir araştırma [A research on the patient rights awareness]. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi. 2018;18(41):233-58. [Crossref]
- Shirata T, Suzuki A, Matsumoto Y, Noto K, Goto K, Otani K. Interrelation between increased BDNF gene methylation and high sociotropy, a personality vulnerability factor in cognitive model of depression. Neuropsychiatr Dis Treat. 2020;16:1257-63. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Martínez R, Senra C, Fernández-Rey J, Merino H. Sociotropy, autonomy and emotional symptoms in patients with major depression or generalized anxiety: the mediating role of rumination and immature defenses. Int J Environ Res Public Health. 2020;17(16):5716. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Park Y, Kim HS. The interaction between personality and interpersonal needs in predicting suicide ideation. Psychiatry Res. 2019;272:290-5. [Crossref] [PubMed]
- Akgün BM. Sosyotropi otonomi kişilik özellikleri ve hemşirelik [Sociotropy autonomy personality features and nursing]. Archives Medical Review Journal. 2017;26(1):163-77. [Crossref]
- Otani K, Suzuki A, Matsumoto Y, Shirata T. Marked differences in core beliefs about self and others, between sociotropy and autonomy: personality vulnerabilities in the cognitive model of depression. Neuropsychiatr Dis Treat. 2018;14:863-6. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Pınar ŞE, Yıldırım G, Karagözoğlu Ş, Önder N. Investigation of the relationship between autonomy and problem-solving skills in patients undergoing chemotherapya: a cross-sectional survey. Cumhuriyet Medical Journal. 2020;42(4):449-57. [Link]
- Aydın E, Purutçuoğlu E. Bir sosyal hizmet çalışması: hemodiyaliz hastalarının sosyotropik-otonomik kişilik özelliklerinin belirlenmesi [A study of social work: the determination of sociotrophic-autonomic personality characteristics of hemodialysis patients]. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi. 2014:6-17. [Link]
- Külekci E, Karaman Özlü Z, Özer N. Cerrahi kliniklerde çalışan hemşirelerin sosyotropik ve otonomik kişilik özelliklerinin belirlenmesi [Determining of sociotrophy and autonomy personality characteristics of the nurses working at surgery clinics]. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2015;18(2):79-86. [Crossref]
- Gündüz FD, Akıl AM. Çalışan ve çalışmayan kadınların sosyotropik-otonomik kişilik özelliklerinin incelenmesi [Investigation of sociotropic-autonomic personality of working and non-working women]. Uluslararası Beşeri ve Sosyal Bilimler İnceleme Dergisi. 2018;2(1):31-45. [Link]
- Erzincanlı S, Zaybak A. Hastaların hasta haklarını kullanma tutumunun incelenmesi [An examination of patient's attitudes toward the utilisation of patient rights]. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2015;31(1):39-51. [Link]
- Çelik H, Taşhan ST. Bireylerin hasta haklarını kullanma tutumlarının sağlık çalışanlarına yönelik şiddet düşüncesiyle ilişkisinin belirlenmesi [Determination of the correlation between patient rights using attitude and their ideas to use violence against health care workers]. Sağlık Akademisyenleri Dergisi. 2014;1(2):89-98. [Link]
- Soysal A, Mahanoğlu E. Hastaların hasta haklarını kullanma tutumlarının belirlenmesi: birinci basamak sağlık kuruluşunda bir araştırma: (Hatay ili örneği) [Determination of attitudes of patients using patient rights: a survey in primary health care institution: (case of Hatay province)]. Journal of Süleyman Demirel University Institute of Social Sciences. 2018;30(1):138-58. [Link]
- Heidari S, Nayeri ND, Ravari A, Sabzevari S. How organizational learning is associated with patient rights: a qualitative content analysis. Glob Health Action. 2016;9:30939. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Akçay Didişen N, Özalp Gerçeker G, Bahire Bolışık Z, Başbakkal DZ, Gürkan A. Pediyatri hemşirelerinin sosyotropik-otonomik kişilik özellikleri ve depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi [The relation between pediatric nurses' sociotropy-autonomy personality features and their depression levels]. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastanesi Dergisi. 2015;5(1):14-21. [Link]
- Sahin N, Ulusoy M, Sahin N. Exploring the sociotropy-autonomy dimensions in a sample of Turkish psychiatric inpatients. J Clin Psychol. 1993;49(6):751-63. [Crossref] [PubMed]
.: İşlem Listesi