.: ARAŞTIRMA
Halk Sağlığı Bakış Açısıyla Dünya Sağlık Örgütü 'Ruh Sağlığı Yasası İçin 10 Temel Prensip' Kriterleri Kapsamında Ruh Sağlığı Kanunu Teklifinin Değerlendirilmesi
Evaluation of the Mental Health Law Proposal from the Public Health Perspective Within the Scope of the 'Mental Health Law: 10 Basic Principles' Criteria of the World Health Organization
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2020;28(3):337-44
doi: 10.5336/mdethic.2020-73487
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Küresel hastalık yükü çalışmasında, bir ruhsal bozukluğu olanların tüm nüfus içindeki payı %13 olarak saptanmıştır. Türkiye'de nüfusun %17,2'si, yaşam boyu bir ruhsal hastalık yaşamaktadır ve ruhsal sorunu olanların yalnızca %14'ünün, herhangi bir uzmana başvurduğu saptanmıştır. Kişinin çevresiyle bir bütün olduğu düşünüldüğünde bu durum, ailelerini ve birlikte yaşayan toplumu etkileyen önemli bir halk sağlığı sorunudur. Ruh sağlığı ile ilgili mevcut yasal düzenlemeler, özellikle istemsiz yatışlar, hasta hakları, çalışanların yetki ve sorumlulukları, mesleki sınır ihlalleri ile yetkinliği standardizasyonu gibi alanlarda yetersiz kalmakta ve bu eksikliklere bağlı olarak günümüzde bazı sorunlar yaşanmaktadır. Bu çalışmada, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)'nün, ülkelerin ruh sağlığı yasalarını oluştururken gözetilmesini önerdiği 'Ruh Sağlığı Yasası: 10 Temel İlke' metnindeki 10 madde ve bunlara ait alt maddeler ekseninde mevcut yasa teklifi, içerik analizi tekniği ile incelenmiştir. Temel ilkelerin ve alt boyutlarının, kanun teklifinde kapsanma derecesi 'Evet, Hayır, Kısmen' şeklinde değerlendirilmiş, ilgili maddelerin numaraları belirtilmiştir. DSÖ'nün temel ilkeleri göz önüne alındığında, kanun teklifinde belirli maddelerin gerekçesine uygun yazılmadığı, farklı yorumlanmalara açık olduğu, tüm alt boyutlarıyla ele alınmadığı, detaylarının kanun çıktıktan sonra belirlenmesi gibi açıklamalarla henüz tamamlanmadan birçok boyutuyla eksik olduğu saptanmıştır. İnsan hakları, topluma entegrasyon, sağlık hizmetlerinin kalitesini geliştirme, ruh sağlığı dışındaki sektörlerle bağlantı ekseninde ruh sağlığı mevzuatının olması, uygulanması ve denetlenmesi elzemdir.
Anahtar Kelimeler: Kanunlar ve yasalar; ruh sağlığı mevzuatı; yasalar; tıbbi; toplum ruh sağlığı
Küresel hastalık yükü çalışmasında, bir ruhsal bozukluğu olanların tüm nüfus içindeki payı %13 olarak saptanmıştır. Türkiye'de nüfusun %17,2'si, yaşam boyu bir ruhsal hastalık yaşamaktadır ve ruhsal sorunu olanların yalnızca %14'ünün, herhangi bir uzmana başvurduğu saptanmıştır. Kişinin çevresiyle bir bütün olduğu düşünüldüğünde bu durum, ailelerini ve birlikte yaşayan toplumu etkileyen önemli bir halk sağlığı sorunudur. Ruh sağlığı ile ilgili mevcut yasal düzenlemeler, özellikle istemsiz yatışlar, hasta hakları, çalışanların yetki ve sorumlulukları, mesleki sınır ihlalleri ile yetkinliği standardizasyonu gibi alanlarda yetersiz kalmakta ve bu eksikliklere bağlı olarak günümüzde bazı sorunlar yaşanmaktadır. Bu çalışmada, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)'nün, ülkelerin ruh sağlığı yasalarını oluştururken gözetilmesini önerdiği 'Ruh Sağlığı Yasası: 10 Temel İlke' metnindeki 10 madde ve bunlara ait alt maddeler ekseninde mevcut yasa teklifi, içerik analizi tekniği ile incelenmiştir. Temel ilkelerin ve alt boyutlarının, kanun teklifinde kapsanma derecesi 'Evet, Hayır, Kısmen' şeklinde değerlendirilmiş, ilgili maddelerin numaraları belirtilmiştir. DSÖ'nün temel ilkeleri göz önüne alındığında, kanun teklifinde belirli maddelerin gerekçesine uygun yazılmadığı, farklı yorumlanmalara açık olduğu, tüm alt boyutlarıyla ele alınmadığı, detaylarının kanun çıktıktan sonra belirlenmesi gibi açıklamalarla henüz tamamlanmadan birçok boyutuyla eksik olduğu saptanmıştır. İnsan hakları, topluma entegrasyon, sağlık hizmetlerinin kalitesini geliştirme, ruh sağlığı dışındaki sektörlerle bağlantı ekseninde ruh sağlığı mevzuatının olması, uygulanması ve denetlenmesi elzemdir.
Anahtar Kelimeler: Kanunlar ve yasalar; ruh sağlığı mevzuatı; yasalar; tıbbi; toplum ruh sağlığı
ABSTRACT
In the Global Burden of Disease study, the share of people with a mental disorder in the whole population was 13%. 17.2% of the population in Turkey is having at least one mental illness in their lifetime; It has been determined that only 14% of those with mental problems consult a specialist. This is an important public health problem affecting the family and the community together, given that the individual is a whole with his environment. The current legislation is inadequate especially in areas such as involuntary hospitalizations, patient rights, employee authorization and responsibilities, occupational border violations, standardization of competence so some problems are still experienced. In this study, content analyse technique was performed to evaluate the current mental health law proposal by the public health perspective within the scope of the 'Mental Health Law: 10 Basic Principles' criteria of the World Health Organization. The degree of coverage of the basic principles and sub-dimensions in the draft law is evaluated as Yes, No, Partially and the numbers of the related articles are indicated. When the basic principles of the World Health Organization are taken into consideration, it has been found that certain articles in the law proposal are not written in accordance with the reason, are open to different interpretations, are not handled in all their sub-dimensions, and that their details are incomplete in many dimensions before they are completed yet. It is essential to have, implement and monitor mental health legislation in the axis of human rights, integration into society, improving the quality of health services and cooperation with other sectors.
Keywords: Laws and statutes; mental health legislation; legislation; medical; public mental health
In the Global Burden of Disease study, the share of people with a mental disorder in the whole population was 13%. 17.2% of the population in Turkey is having at least one mental illness in their lifetime; It has been determined that only 14% of those with mental problems consult a specialist. This is an important public health problem affecting the family and the community together, given that the individual is a whole with his environment. The current legislation is inadequate especially in areas such as involuntary hospitalizations, patient rights, employee authorization and responsibilities, occupational border violations, standardization of competence so some problems are still experienced. In this study, content analyse technique was performed to evaluate the current mental health law proposal by the public health perspective within the scope of the 'Mental Health Law: 10 Basic Principles' criteria of the World Health Organization. The degree of coverage of the basic principles and sub-dimensions in the draft law is evaluated as Yes, No, Partially and the numbers of the related articles are indicated. When the basic principles of the World Health Organization are taken into consideration, it has been found that certain articles in the law proposal are not written in accordance with the reason, are open to different interpretations, are not handled in all their sub-dimensions, and that their details are incomplete in many dimensions before they are completed yet. It is essential to have, implement and monitor mental health legislation in the axis of human rights, integration into society, improving the quality of health services and cooperation with other sectors.
Keywords: Laws and statutes; mental health legislation; legislation; medical; public mental health
REFERANSLAR:
- Öztek Z, Üner S, Eren N. Halk Sağlığı Kavramı ve Gelişmesi. In: Güler Ç, Akın L, editörler. Halk Sağlığı Temel Bilgiler Cilt 1, Bölüm 1: Halk Sağlığı Kavramı ve Gelişmesi. 2. Baskı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2012. p.12-3.
- [Internet] Global Health Data Exchange, Global Burden of Disease (GBD): Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME); 1990- 2016 Available from: http://ghdx.healthdata.org/gbd-results-tool?params=gbd-api-2017-permalink/e5a0e7d8b17cd55119ef5408d4d6a8e7 Erişim Tarihi : 09.01.2020
- Ferrari AJ, Norman RE, Freedman G, Baxter AJ, Pirkis JE, Harris MG, et al. The burden attributable to mental and substance use disorders as risk factors for suicide: findings from the global burden of disease study 2010. PLoS One. 2014;9(4):e91936. [Crossref] [PubMed]
- Prince M, Patel V, Saxena S, Maj M, Maselko J, Phillips MR, et al. No health without mental health. Lancet. 2007;370(9590):859-77. [Crossref] [PubMed]
- Vigo D, Thornicroft G, Atun R. Estimating the true global burden of mental illness. Lancet Psychiatry. 2016;3(2):171-8. [Crossref] [PubMed]
- Kılıç C. Türkiye Ruh Sağlığı Profili: Erişkin nüfusta ruhsal hastalıkların yaygınlığı, ilişkili faktörler, yetiyitimi ve ruh sağlığı hizmeti kullanımı sonuçları. Bölüm 4. Erol N, Kılıç C, Ulusoy M, Keçeci M, Şimşek Z, editörler. Türkiye Ruh Sağlığı Profili Raporu. 1. Baskı. Ankara: T. C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. 1998. p.77-93.
- WHO. The WHO mental health policy and service guidance package. Available from: www.who.int/mental_health/policy/essentialpackage1/en/
- Munir K, Ergene T, Dag I, Erol N, Aker T. edi-törler. Türkiye Cumhuriyeti Ruh Sağlığı Politikası. 1. Baskı. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü; 2006. p.14-6.
- Alataş G, Kahiloğulları AK, Yanık M. T.C. Sağlık Bakanlığı Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı (2011-2023). Erkoç M, Çom S, Torunoğlu MA, Alataş G, Kahiloğulları AK, editörler. Ankara; T.C. Sağlık Bakanlığı; 2011. p.110.
- Yanık M. Türkiye Ruh Sağlığı Sistemi Üzerine Değerlendirme ve Öneriler: Ruh Sağlığı Eylem Planı Önerisi. Reviews, Cases and Hypotheses in Psychiatry (RCHP). 2007;(Özel Sayı):1-80.
- Kaya B. Draft mental health law. J Clin Psy. 2017;20(4):253-4.
- Türkiye Psikiyatri Derneği. Ruh Sağlığı Yasa Taslağıyla İlgili Basın Açıklaması. 2019. Available from: http://www.psikiyatri.org.tr/basin/ 555/ruh-sagligi-yasa-taslagiyla-ilgili-basin-aciklamasi
- Ruh Sağlığı Kanunu Teklifi. 27/07/2018 Available from: https://www2.tbmm.gov.tr/d27/2/2-0858.pdf
- Mental Health Care Law: Ten Basic Principles. Geneva: World Health Organization; 1996. Available from: https://www.who.int/mental_ health/media/en/75.pdf?ua=1
- T. C. Sağlık Bakanlığı. Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri Hakkında Yönerge. 2011. Available from: https://www.saglik.gov.tr/TR,11269/ toplum-ruh-sagligi-merkezleri-hakkinda-yonerge.html
- T. C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Sağlığım: Halk Sağlığına Yönelik Bilgiler, Toplum Ruh Sağlığı Merkezlerini Tanıyalım. Available from: https://sagligim.gov.tr/ruh-sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1/liste/749-toplum-ruh-sa%C4%9Fl% C4%B1%C4%9F%C4%B1-merkezleri-trsm-tan%C4%B1yal%C4%B1m.html.
- OECD. Hospital Beds. 2020. Available from: https://data.oecd.org/healtheqt/hospital-beds.htm
- OECD. Psychiatrists. Health at a Glance 2009: OECD Indicators. Paris: OECD Publishing; 2009. p.74-5.[Crossref]
- WHO. Mental Health Atlas 2017 Member State Profile: Turkey. 2018. Available from: https://www.who.int/mental_health/evidence/atlas/profiles-2017/TUR.pdf?ua=1
- WHO. Mental Health, Human Rights And Legislation: a Global Human Rights Emergency in Mental Health. 2005. Available from: https://www.who.int/mental_health/policy/legislation/en/
.: İşlem Listesi