.: ARAŞTIRMA
Euripides'in Medea Adlı Tragedyasında Feminist Etiğe İlişkin Yaklaşımlar
Approaches Related to Feminist Ethics of Euripides' Tragedy Called Medea
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2020;28(2):145-53
doi: 10.5336/mdethic.2019-72114
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Kolkhis (Gürcistan) Kralı'nın büyücü kızı olan Medea, dönemin mitolojik söylencelerinin en çarpıcı karakterleri arasındadır. Çocuklarını öldüren bir anne olduğu için Atina Devleti'nde lanetlenmiş bir kadındır. Erkek egemen bu toplumda öteki olmayı kabul etmeyen, aşkın ve tutkularının arkasından giden, kendisine dayatılan rolleri reddeden Medea, feministlerin öncüllerinden biri olarak kabul edilmektedir. Tragedya boyunca hem koro tarafından hem de diyaloglarda şeytani nitelikler, dürüst işlerde işe yaramamak, sadakatsizlik gibi kadına yüklenen olumsuz özellikler sürekli vurgulanmaktadır. Kadın bir özne değil, nesne konumunda değerlendirilmekte ve cinsel olarak çekici olmayan kadın sanki işlevsiz olarak görülmektedir. Öte yandan, kadının büyücülük ve hekimlik gücü, ataerkil düzene boyun eğmemesi, kendine dayatılan toplumsal cinsiyet rollerini reddetmesi, iktidara gelen erkeğin arkasındaki kadın gücü, zekâsı, yaratıcılığı, fedakârlığı, sadakati, beslediği derin aşk duygusu metinde yer almaktadır. Erkeklere yüklenen olumlu, kadınlara yüklenen tüm olumsuz değerlere karşın, bu geleneğin bir gün yok olacağı ve modasının geçeceğinin, o zaman geldiğinde kadınların da en az erkekler kadar şiir yazıp sanatla uğraşabileceğinin 2.400 yıl önceki bu metinde vurgulanması çarpıcıdır. Bu çalışmada, Euripides'in Medea adlı tragedyasında yer alan cinsiyetçi söylemlerin, oyunun ana karakteri Medea üzerinden feminist açıdan değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Medea; feminist etik; cinsiyetçi söylem; feminist tiyatro; tragedya
Kolkhis (Gürcistan) Kralı'nın büyücü kızı olan Medea, dönemin mitolojik söylencelerinin en çarpıcı karakterleri arasındadır. Çocuklarını öldüren bir anne olduğu için Atina Devleti'nde lanetlenmiş bir kadındır. Erkek egemen bu toplumda öteki olmayı kabul etmeyen, aşkın ve tutkularının arkasından giden, kendisine dayatılan rolleri reddeden Medea, feministlerin öncüllerinden biri olarak kabul edilmektedir. Tragedya boyunca hem koro tarafından hem de diyaloglarda şeytani nitelikler, dürüst işlerde işe yaramamak, sadakatsizlik gibi kadına yüklenen olumsuz özellikler sürekli vurgulanmaktadır. Kadın bir özne değil, nesne konumunda değerlendirilmekte ve cinsel olarak çekici olmayan kadın sanki işlevsiz olarak görülmektedir. Öte yandan, kadının büyücülük ve hekimlik gücü, ataerkil düzene boyun eğmemesi, kendine dayatılan toplumsal cinsiyet rollerini reddetmesi, iktidara gelen erkeğin arkasındaki kadın gücü, zekâsı, yaratıcılığı, fedakârlığı, sadakati, beslediği derin aşk duygusu metinde yer almaktadır. Erkeklere yüklenen olumlu, kadınlara yüklenen tüm olumsuz değerlere karşın, bu geleneğin bir gün yok olacağı ve modasının geçeceğinin, o zaman geldiğinde kadınların da en az erkekler kadar şiir yazıp sanatla uğraşabileceğinin 2.400 yıl önceki bu metinde vurgulanması çarpıcıdır. Bu çalışmada, Euripides'in Medea adlı tragedyasında yer alan cinsiyetçi söylemlerin, oyunun ana karakteri Medea üzerinden feminist açıdan değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Medea; feminist etik; cinsiyetçi söylem; feminist tiyatro; tragedya
ABSTRACT
Medea, the magician daughter of Colchis the king, is among the most striking character of mythological myths of the time. A cursed woman in the State of Athens for being a mother who killed her children. Medea is regarded as one of the forerunners of feminists, who rejects the roles imposed on her and goes after his love and passion, who does not acept being the altered in this male-dominated society. Throughout the tragedy, by the both chorus and the dialogues are constantly emphasizing negative values that are imputed to the woman such as diabolical features, useless in honest jobs, unfaithfulness. Woman is not a subject, it is viewed as an object and a woman who is not sexually attractive seems to be dysfunctional. On the other hand, it is located in the text that witch crafting and medical power of the woman, not submission of patricial organization, rejection of selfimposed gender roles, woman power behind the man who comes to power, intelligence, creativity, self-devotion, faithfulness, deep love feeling that she feeds. It is strikingly emphasized that all the positive aspects uploaded to men, all the negativities burdened on women and this tradition will disappear, the fashion will pass, then when it comes women also write poetry at least as much as men and can deal with the art in this text 2400 years ago. In this study, it is aimed to evaluated the sexist discourse in the tragedy of Euripides, called Medea, point of view of feminist ethics through Medea who is the main character of the play.
Keywords: Medea; feminist ethics; sexist discourse; feminist theatre; tragedy
Medea, the magician daughter of Colchis the king, is among the most striking character of mythological myths of the time. A cursed woman in the State of Athens for being a mother who killed her children. Medea is regarded as one of the forerunners of feminists, who rejects the roles imposed on her and goes after his love and passion, who does not acept being the altered in this male-dominated society. Throughout the tragedy, by the both chorus and the dialogues are constantly emphasizing negative values that are imputed to the woman such as diabolical features, useless in honest jobs, unfaithfulness. Woman is not a subject, it is viewed as an object and a woman who is not sexually attractive seems to be dysfunctional. On the other hand, it is located in the text that witch crafting and medical power of the woman, not submission of patricial organization, rejection of selfimposed gender roles, woman power behind the man who comes to power, intelligence, creativity, self-devotion, faithfulness, deep love feeling that she feeds. It is strikingly emphasized that all the positive aspects uploaded to men, all the negativities burdened on women and this tradition will disappear, the fashion will pass, then when it comes women also write poetry at least as much as men and can deal with the art in this text 2400 years ago. In this study, it is aimed to evaluated the sexist discourse in the tragedy of Euripides, called Medea, point of view of feminist ethics through Medea who is the main character of the play.
Keywords: Medea; feminist ethics; sexist discourse; feminist theatre; tragedy
REFERANSLAR:
- Hırata H, Laborie F, Doare H, Senotier D. Eleştirel Feminizm Sözlüğü. Savran GA, çeviri editörü. Ankara: Dipnot Yayınları; 2015. p.155, 76.
- Cevizci A. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları; 2014. p.179, 424.
- Hooks B. Feminizm Herkes İçindir. Yıldırım A, çeviri editörü. İstanbul: Çitlenbik Yayınları; 2002. p.2.
- Sancar S. Birkaç Arpa Boyu. 21. Yüzyıla Girerken Türkiye'de Feminist Çalışmalar içinde. Türkiye'de Kadın Hareketinin Politiği: Tarihsel Bağlam Politik Gündem ve Özgünlükler. 1. Baskı. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları; 2011. p.63.
- Taş G. "Feminizm Üzerine Genel Bir Değerlendirme: Kavramsal Analizi, Tarihsel Süreçleri ve Dönüşümleri". Akademik Hassasiyetler. 2016;3(5):0-0
- Donovan J. Feminist Teori. Aksu B, Gevrek MA, Sayılan F, çeviri editörleri. 1. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları; 1997. p.21, 270, 251, 232.
- Çakmak B. [The formation process of feminist theater in the West]. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi. 2013;9:23-33.
- Easterling PE, Knox BMW. The Cambridge History of Classical Literature. I Greek Literature. 5th ed. New York: Cambridge University Press; 1990. p.258, 330.
- Liddell HG, Scott R. An Intermediate Greek-English Lexicon. Oxford: Clarendon Press; 1889. p.910.
- Freeman C. Mısır, Yunan ve Roma: Antik Akdeniz Uygarlıkları. Angı SK, çeviri editörü. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları; 2003; p.257,263.
- Erhat A. Mitoloji Sözlüğü. 13. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi; 2004; p.201, 53, 52.
- Tekin O. Eski Yunan Tarihi. Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları; 1998. p.126.
- Nietzsche F. Tragedyanın Doğuşu. Eyüpoğlu İZ, çeviri editörü. İstanbul: Say Yayınları; 1994; p.11.
- Aristoteles. Poetika. Latin ve Yunan Klasikleri: 1. Tunalı İ, çeviri editörü. İstanbul: Remzi Kitabevi; 2005. p.22.
- Case SE. Feminizm ve Tiyatro. Sönmez A, çeviri editörü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi; 1988. p.35.
- Pirpir Avan Y. Feminist tiyatro "Tiyatro Boyalı Kuş" örneği üzerinden Türkiye'deki feminist tiyatrolara genel bir bakış. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 2019;123-38. DOI: 10.29000/rumelide.648460. [Crossref]
- Yılmaz M. Antik Yunan Tiyatrosuna Feminist bir Bakış. BÜ'de Kadın Gündemi. 2011; 21. http://www.bukak.boun.edu.tr/?p=684.
- Euripides. Bakkhalar. Eski Yunan Tragedyaları: 2. Dilmen G, çeviri editörü. Tiyatro/Oyun Dizisi:119. İstanbul: Mitos Boyut; 2001. p.5,6.
- Murray G. Euripides and His Age. 2nd ed. London: Oxford University Press; 1965. p.10.
- Akgül TY. [Myth and tragedy as an ideological tool]. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi. 2014;11:1-16. [Crossref]
- Euripides. Troyalı Kadınlar. Sandalcı S, çeviri editörü. Antik Kaynaklar Dizisi: 13. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları; 2002. V.
- Euripides. Medea. Eski Yunan Tragedyaları 4. Balay M, çeviri editörü. Tiyatro/Oyun Dizisi: 221. 1. basım. İstanbul: Mitos Boyut; 2006. p.7.
- Latacz J. Antik Yunan Tragedyaları. Onay Y, çeviri editörü. Tiyatro/Kültür Dizisi: 68. 1. baskı. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları; 2006. p.266, 273.
- Reed E. Kadının Evrimi, Anaerkil Klandan Ataerkil Aileye I. Yeğin S, çeviri editörü. Cilt 1. 1. Baskı. İstanbul: Payel Yayınevi; 1994. p.153.
- Gordon RM. Medea and parental alienation. Chapt 5. An Expert Look at Love, Intimacy and Personal Growth. 2nd ed. Allentown, Pa: IAPT Press; 2008. p.34-53.
- Beauvoir S. Kadın İkinci Cins III, Bağımsızlığa Doğru. Onaran B, çeviri editörü. 8. Baskı. İstanbul: Payel Yayınları; 1993. p.65.
- Butler J. Cinsiyet Belası. Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi, Ertür B, çeviri editörü. İstanbul: Metis Yayınları; 1999. p.56.
- Bonnard A. Antik Yunan Uygarlığı. Cilt I. İlyada'dan Parthenon'a. Kurtgözü K, çeviri editörü. 1. Baskı. İstanbul: Evrensel Basım Yayın; 2004. p.162.
- Yamaner G. Aşkı hak ettiği bilinç mertebesine lâyık olarak sahneye taşıyabildik mi? Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölüm Dergisi. 2005;(6):101-14.
- Özkoçak Y, Tavuz A. Erkeğin ve Kadının Birbirlerini Ötekileştirmesi: Bir Erkek Bir Kadın Dizi Örneği. Atatürk İletişim Dergisi. 2014;(6):187-202.
- Cevizci A. Etik-Ahlak Felsefesi. 1. Baskı. İstanbul: Say Yayınları; 2014. p.468-9.
- Vatandaş C. Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı. Sosyoloji Konferansları, 2007;(35):29-56. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/100951
- Özkazanç A. Bilim ve toplumsal cinsiyet: post-yapısalcı bir değerlendirme. Feminizm ve Queer Kuram. Ankara: Dipnot Yayınları; 2016. p. 111-29.
- Şahinoğlu S. Feminist biyomedikal etik. Demirhan Erdemir A,Öncel Ö, Aksoy Ş, editörler. Çağdaş Tıp Etiği. 1. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi; 2003. p.541-55.
- Butler J. Toplumsal Cinsiyet Düzenlemeleri. Cogito Feminizm. Yapı Kredi Yayınları-Üç Aylık Düşünce Dergisi. 2009;58(Bahar):75.
- Michel A. Feminizm. Tekeli Ş, çeviri editörü. İstanbul: İletişim Yayınları; 1993. p.81,82.
- Achterberg J. Kadın Şifacılar. Altınok B, çeviri editörü. 1. Baskı. İstanbul: Everest Yayınları; 2009. p.4.
- Gün M, Şahinoğlu S. [Story of women healers from sorcery to healing]. Lokman Hekim Journal. 2015;5(1):27-32.
.: İşlem Listesi