.: DERLEME
Eski Çağda Su Kültü
Water Cult in Ancient Age
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2021;29(1):119-25
doi: 10.5336/mdethic.2020-77535
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Yaşamın başlamasıyla insanoğlunun da yaşam mücadelesi başlamış ve yerleşik hayata geçmek için ilk olarak su kenarlarını tercih etmişlerdir. Yerleşik hayata geçilmesiyle birlikte, su sayesinde tarım ve hayvancılıktan aldıkları verimle birlikte suyun kutsiyetinin farkına varan insanoğlu, gökyüzü ile yerin altı arasında kutsal bir bağ olduğuna inanmış; nehirlere, denizlere, dağlara ve mağaralara kutsiyet atfetmiş ve su tanrılarının varlığına inanmışlardır. Tarım ve hayvancılığın gelişmesi için havuzlar, su kanalları, barajlar yapmışlar ve yerleşik hayatın genişlemesini ve yayılmasını sağlamışlardır. Bu bağlamda inançları gereği, ruhsal ve bedensel anlamda arınmanın yanı sıra bereketin devamlılığı için yağmurun yağması, hayvancılığın artması, salgın hastalıkların önlenmesi, doğal afetlerden kaçınmak için tanrılarına yapılan dinî törenlere de dikkat etmişler ve özel alanlar oluşturmuşlardır. Su kanalları ve olukların olduğu yeryüzü ile yer altı arasındaki ince çizgilere çeşitli ritüeller (tören) yapılmış ve kötü ruhların yeryüzüne çıkışını engellemek istemişlerdir. Toplumlar geliştikçe, yerleşim ve tapınma mekânlarına da havuzlar inşa etmişler ve inşa edilen bu havuzlar içinde yer alan adak eşyaları ve hediyelerin bulunması, bu havuzların dinî törenlerde kullanıldığını bize göstermektedir. Mekânların dışında, dağ yamaçlarında, mağaralarda yapılan su kültü (dinî tören) uygulamalarında, yer altı tanrılarının ve ata kültü olarak ölmüş ve sonradan tanrısallaşmış krallarının memnuniyeti ile bağlantılı olarak bereket, yağmur ve sağlık getirecek mevsimsel kutlamalar yapılmıştır. Aynı zamanda kralın ve imparatorlukların tanrılarca kutsanmış gücü ve su tanrılarının şahitliği de bu törenlerde görülmektedir. Söz konusu çalışmada, Eski Çağ insanlarının bereketli, verimli bir yıl geçirmek için su tanrılarına tapındıkları ve bu tapınmalar için kutsal havuzlar, anıtlar inşa ettikleri arkeolojik kanıtlarla ortaya konularak tapınma çeşitleri ve özellikleri gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Eski çağ; su kültü; tören; gelenek; sağlık
Yaşamın başlamasıyla insanoğlunun da yaşam mücadelesi başlamış ve yerleşik hayata geçmek için ilk olarak su kenarlarını tercih etmişlerdir. Yerleşik hayata geçilmesiyle birlikte, su sayesinde tarım ve hayvancılıktan aldıkları verimle birlikte suyun kutsiyetinin farkına varan insanoğlu, gökyüzü ile yerin altı arasında kutsal bir bağ olduğuna inanmış; nehirlere, denizlere, dağlara ve mağaralara kutsiyet atfetmiş ve su tanrılarının varlığına inanmışlardır. Tarım ve hayvancılığın gelişmesi için havuzlar, su kanalları, barajlar yapmışlar ve yerleşik hayatın genişlemesini ve yayılmasını sağlamışlardır. Bu bağlamda inançları gereği, ruhsal ve bedensel anlamda arınmanın yanı sıra bereketin devamlılığı için yağmurun yağması, hayvancılığın artması, salgın hastalıkların önlenmesi, doğal afetlerden kaçınmak için tanrılarına yapılan dinî törenlere de dikkat etmişler ve özel alanlar oluşturmuşlardır. Su kanalları ve olukların olduğu yeryüzü ile yer altı arasındaki ince çizgilere çeşitli ritüeller (tören) yapılmış ve kötü ruhların yeryüzüne çıkışını engellemek istemişlerdir. Toplumlar geliştikçe, yerleşim ve tapınma mekânlarına da havuzlar inşa etmişler ve inşa edilen bu havuzlar içinde yer alan adak eşyaları ve hediyelerin bulunması, bu havuzların dinî törenlerde kullanıldığını bize göstermektedir. Mekânların dışında, dağ yamaçlarında, mağaralarda yapılan su kültü (dinî tören) uygulamalarında, yer altı tanrılarının ve ata kültü olarak ölmüş ve sonradan tanrısallaşmış krallarının memnuniyeti ile bağlantılı olarak bereket, yağmur ve sağlık getirecek mevsimsel kutlamalar yapılmıştır. Aynı zamanda kralın ve imparatorlukların tanrılarca kutsanmış gücü ve su tanrılarının şahitliği de bu törenlerde görülmektedir. Söz konusu çalışmada, Eski Çağ insanlarının bereketli, verimli bir yıl geçirmek için su tanrılarına tapındıkları ve bu tapınmalar için kutsal havuzlar, anıtlar inşa ettikleri arkeolojik kanıtlarla ortaya konularak tapınma çeşitleri ve özellikleri gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Eski çağ; su kültü; tören; gelenek; sağlık
ABSTRACT
With the beginning of life, humans struggle to survive has also started and they preferred areas close to water supplies to adopt sedentary life. Humanity, discovering the holiness of water that helped them to increase the abundancy of farming and animal grazing, believed that there was a divine connection between the sky and under the earth; therefore, human beings attributed divinity to rivers, seas, mountains and caves, and also started to believe in the existence of water related gods. In order for the farming and grazing activities to improve, they built ponds, water canals and dams; by this token, they made it possible for the sedentary life to expand. In this context, as a part of their belief, they have created sacred areas and paid much attention to their religious ceremonies carried out in the name of their gods in order to purify their bodies and souls, and also to keep the rain falling for the sake of abundance to continue, to expand grazing, to prevent from epidemic illnesses, and to prevent from natural disasters. On the places where water canals and runnels draw thin lines between the earth surface and underground, early humans carried out rituals which had the purpose to prevent evil souls to raise to the earth surface. As civilizations progressed, people built ponds to settlements and sacred places, either; and the fact that there were sacrificial artefacts and gifts in these ponds tells us that these ponds were used with religious purposes. Aside from these ponds, in the water cults (religious ceremonies) that took place on mountain slopes and in caves, seasonal celebrations took place which were supposed to bring plenty, rain, health in accordance with the contentedness of underground gods, and dead kings whom were turned in to gods as a part of ancestor cult belief. At the same time, the might of emperors and empires blessed by the god and the testimonies of water related gods can be observed in these rituals. In the research mentioned, the fact that the people of Ancient Era worshipped water related gods in order to have a plentiful and abundant year and the fact that they have built sacred ponds and monuments for these worshippings have been tried to be presented by making use of archeological evidences.
Keywords: Ancient age; water cult; rituals; traditions; health
With the beginning of life, humans struggle to survive has also started and they preferred areas close to water supplies to adopt sedentary life. Humanity, discovering the holiness of water that helped them to increase the abundancy of farming and animal grazing, believed that there was a divine connection between the sky and under the earth; therefore, human beings attributed divinity to rivers, seas, mountains and caves, and also started to believe in the existence of water related gods. In order for the farming and grazing activities to improve, they built ponds, water canals and dams; by this token, they made it possible for the sedentary life to expand. In this context, as a part of their belief, they have created sacred areas and paid much attention to their religious ceremonies carried out in the name of their gods in order to purify their bodies and souls, and also to keep the rain falling for the sake of abundance to continue, to expand grazing, to prevent from epidemic illnesses, and to prevent from natural disasters. On the places where water canals and runnels draw thin lines between the earth surface and underground, early humans carried out rituals which had the purpose to prevent evil souls to raise to the earth surface. As civilizations progressed, people built ponds to settlements and sacred places, either; and the fact that there were sacrificial artefacts and gifts in these ponds tells us that these ponds were used with religious purposes. Aside from these ponds, in the water cults (religious ceremonies) that took place on mountain slopes and in caves, seasonal celebrations took place which were supposed to bring plenty, rain, health in accordance with the contentedness of underground gods, and dead kings whom were turned in to gods as a part of ancestor cult belief. At the same time, the might of emperors and empires blessed by the god and the testimonies of water related gods can be observed in these rituals. In the research mentioned, the fact that the people of Ancient Era worshipped water related gods in order to have a plentiful and abundant year and the fact that they have built sacred ponds and monuments for these worshippings have been tried to be presented by making use of archeological evidences.
Keywords: Ancient age; water cult; rituals; traditions; health
REFERANSLAR:
- Alp S. [Hitit Güneşi]. İstanbul: Tübitak Yayınları; 2003.
- Schewemer D. [Tanrılar Kültü, Büyü Ritüeli ve Ölülerin Bakımı], Hititler-Bir Anadolu İmparatorluğu, (Haz. Meltem Doğan-Alparslan ve Metin Alparslan). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (1); 2019. p.221.
- Süel A. [Hitit Kaynaklarında Tapınak Görevlileri ile İlgili Bir Direktif Metni]. Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları (350). 1985;1-255.
- Murat L. [Hititlerde Su Kültü"]. Tarih Araştırmaları Dergisi. 2012;31(51):125-58.[Crossref]
- Murat L. [Ammihatna Ritüelinde Hastalıklar ve Tedavi Yöntemleri]. Archivum Anatolicum. 2003;6(2):89-109.[Crossref]
- Erbil Y, Mouton A. [Water in Ancient Anatolian Religions: An Archaeological and Philological Inquiry on the Hittite Evidence]. Journal of Near Eastern Studies. 2012;71(1):53-74.[Crossref]
- Forlanini M. [Le Mont Sarpa]. Hethitica. 1987; 7:73-87.
- Bittel K. [Denkmäler eines hethitischen Großkönigs des 13. Jahrhunderts vor Christus]. 1984. p.7-44. ISBN 3531119540.[Crossref]
- Özenir AS. [Eflatunpınar Kutsal Anıt-Havuz]. Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferansları. Ankara; 2001. p.33-66.
- Erbil Y. [The Importance of Beyşehir in the Hittite Period]. Crossroads Konya Plain from Prehistory to the Byzantine Period. 2019; 193-207.
- Von der Osten HH. [Discoveries in Anatolia 1930-31]. Chicago: 1933. OIC 14 (1).
- Emre K. [The Hittite Dam of Karakuyu. In: H.I.H., ed. Prince Takahito Mikasa. Essays on Anatolian Archaeology, Bulletin of the Middle Eastern Culture Center in Japan VII, Wiesbade; 1993. p.1-42.
- Ensert HK. [M.Ö. İkinci Binde "Kanatlı Güneş Kursu" İle Taçlandırılmış Anadolulu Hitit Figürleri]. B.C. Anatolian Crowned with "Winged Sun Course" in the Second Millennium Hittite Figures.Anadolu/Anatolia. 2005;28:25-47.
- Hawkins JD (2006). "Tudḫaliya the Hunter". The life and Times of Ḫattu?ili III and Tutḫaliya IV Proceedings of a Symposium Held in Honour of J. De Roos. Leiden - Oosten: 2003; p.49-76.
- Hawkins JD. (Hittite Monuments and Their Sanctity). ed. In A. D'Agostino, et al. Sacred Landscapes of the Hittites and Luwians, Studia Asiana. 2015; 9: p. 1-0.
- Karauğuz G. [Arkeolojik ve Filolojik Belgeler Işığında M.Ö. II. Binde Orta Anadolu'nun Güney Kesimi]. İstanbul: Çizgi Kitabevi Yayınları: 120, Dizgi Ofset; 2015. p.111-28.
- Laroche E. [Eflatun Pınar]. Anadolu/Anatolia. 1958(3):43-7.
- Özgüç T. [Kültepe Kaniş/Neşa"]. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; 2002.
- Erişim Tarihi: 15.06.2020.[Link]
- Erişim Tarihi: 11.4.2020.[Link]
- Erişim Tarihi: 15.06.2020.[Link]
.: İşlem Listesi