.: DERLEME
Batılı Bilim İnsanlarının Gözünden Türk İslam Tıbbı'na Bir Bakış
A View from Eyes of Western Scientists Upon Turkish-Islamic Medicine
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2019;27(2):155-61
doi: 10.5336/mdethic.2018-64096
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Yayın hakkına TÜBİTAK'ın sahip olduğu, 1995-2003 yılları arasında 19 kez basılan ve bilimin öncü kişilerini konu alan "Bilim Öncüleri" adlı kitapta, hiçbir Türk-İslam bilginine yer verilmediği gibi; MÖ 192'de vefat etmiş İskenderiyeli Eratosthenes ile 1452 yılında doğmuş Leonardo da Vinci arasında da hiçbir bilim insanından söz edilmemiştir. Hâlbuki artık Batı'da bile geleneksel olarak öne çıkarılan ve Copernicus-Galileo-Newton üçlüsü ile başlatılan Bilim Devrimi'nin klasik anlatımı tepkiyle karşılanmaktadır. ABD Columbia Üniversitesinden George Saliba'nın vurguladığı gibi, Batı Rönesans ve Modern Bilim'in ruhunun Copernicus'un çalışmaları ile kristalleştiği varsayılıyorsa; o hâlde Modern Bilim'in Türk-İslam Dünyası'nda yüzyıllar önce kurulmuş olduğu kanaatine varabilmektedir. Astronom ve din adamı olan Copernicus'un aynı zamanda da bir tıp-hekimi olduğu ortaya çıkmıştır. Son yıllarda yayımlanan bir makalede, Copernicus'un 1500'lü yıllarda tıp eğitimi aldığı Padua Tıp Okulunda İbn-i Sina'nın eserlerinin okutulduğu ve ünlü astronomun reçetelerinde İbn-i Sina'nın kullandığı ilaçlara yer verdiği görülmektedir. Literatürde, İngilizce yayımlanan pek çok makalede, Türk-İslam Tıbbı'nın Batı Tıp Okulu'na büyük katkılar sağladığı bildirilmektedir. Buna karşılık 1665'li yıllarda bir İngiliz hekim, cadılık ve büyücülükle ilgili yayımladığı tezinde, bitlerin çocukların baş ağrılarına ve ateşli hastalıklarına sağladıkları yararlardan söz etmektedir. Bu çalışmada, başta bilim tarihçisi George Sarton olmak üzere, tıp tarihçisi Jacalyn Duffin gibi bazı Batılı bilim insanlarının bakış açılarından Türk-İslam hekimlerinin sunduğu katkıların ele alınması amaçlanmıştır. Bu gerçeklerin ışığında, ülkemizde yeniden bir bilim tarihi yazım seferberliği düzenlenmelidir. Genç nesillerin bu kıymetli mazinin temelinde ileriye güvenle bakışının sağlanması gerekmektedir. Karşılaştırmalı tarih bakışı bu amaca hizmet edecektir.
Anahtar Kelimeler: Türk-İslam tıp tarihi; Türk-İslam hekimleri; Batılı bilim insanları; bilim tarihindeki ön yargılar
Yayın hakkına TÜBİTAK'ın sahip olduğu, 1995-2003 yılları arasında 19 kez basılan ve bilimin öncü kişilerini konu alan "Bilim Öncüleri" adlı kitapta, hiçbir Türk-İslam bilginine yer verilmediği gibi; MÖ 192'de vefat etmiş İskenderiyeli Eratosthenes ile 1452 yılında doğmuş Leonardo da Vinci arasında da hiçbir bilim insanından söz edilmemiştir. Hâlbuki artık Batı'da bile geleneksel olarak öne çıkarılan ve Copernicus-Galileo-Newton üçlüsü ile başlatılan Bilim Devrimi'nin klasik anlatımı tepkiyle karşılanmaktadır. ABD Columbia Üniversitesinden George Saliba'nın vurguladığı gibi, Batı Rönesans ve Modern Bilim'in ruhunun Copernicus'un çalışmaları ile kristalleştiği varsayılıyorsa; o hâlde Modern Bilim'in Türk-İslam Dünyası'nda yüzyıllar önce kurulmuş olduğu kanaatine varabilmektedir. Astronom ve din adamı olan Copernicus'un aynı zamanda da bir tıp-hekimi olduğu ortaya çıkmıştır. Son yıllarda yayımlanan bir makalede, Copernicus'un 1500'lü yıllarda tıp eğitimi aldığı Padua Tıp Okulunda İbn-i Sina'nın eserlerinin okutulduğu ve ünlü astronomun reçetelerinde İbn-i Sina'nın kullandığı ilaçlara yer verdiği görülmektedir. Literatürde, İngilizce yayımlanan pek çok makalede, Türk-İslam Tıbbı'nın Batı Tıp Okulu'na büyük katkılar sağladığı bildirilmektedir. Buna karşılık 1665'li yıllarda bir İngiliz hekim, cadılık ve büyücülükle ilgili yayımladığı tezinde, bitlerin çocukların baş ağrılarına ve ateşli hastalıklarına sağladıkları yararlardan söz etmektedir. Bu çalışmada, başta bilim tarihçisi George Sarton olmak üzere, tıp tarihçisi Jacalyn Duffin gibi bazı Batılı bilim insanlarının bakış açılarından Türk-İslam hekimlerinin sunduğu katkıların ele alınması amaçlanmıştır. Bu gerçeklerin ışığında, ülkemizde yeniden bir bilim tarihi yazım seferberliği düzenlenmelidir. Genç nesillerin bu kıymetli mazinin temelinde ileriye güvenle bakışının sağlanması gerekmektedir. Karşılaştırmalı tarih bakışı bu amaca hizmet edecektir.
Anahtar Kelimeler: Türk-İslam tıp tarihi; Türk-İslam hekimleri; Batılı bilim insanları; bilim tarihindeki ön yargılar
ABSTRACT
As no Turkish-Islamic scientists were included in a book whose right of printing belongs to TÜBİTAK and published for 19th times between the years 1995-2003, any scientists were not mentioned yet between Eratosthenes of Alexandria died in 192 BC and Leonardo da Vinci born in 1452. However the classic highlighted expression of scientific revolution started with the trio Copernicus-Galileo-Newton has been met with reaction even in the West. As George Saliba from Columbia University of US emphasized, if the spirit of Western Renaissance and modern science was assumed to be cristallized with the studies of Copernicus, then we are convinced that modern science had been founded in Islamic World centuries ago. It was revealed that Copernicus, an astronomer and clergyman was also medical doctor. In an article published recently, it was seen that Avicenna's works had been taught in Padua University in which Copernicus trained in the years of 1500 and that in his recipe, the famous astronomer included the drugs which Avicenna used. In many articles published in English literature, it has been admitted that Turkish-Islamic Medicine gave great contributions to Western Medicine School. On the contrary, in his published thesis about witch and sorcerer, an English doctor talked about benefits of lice in headaches and febril illnesses of children around the year 1665. In our study, the contributions given by Turkish-Islamic doctors were evaluated mainly in the viewpoints of George Sarton, science historian and some other Western scientists such as Jacalyn Duffin, medical historian. In the light of those realities, for rewriting a science history, a campaign is required again in our country. On the basis of this precious past, it should be provided that young generations look forward confidently. Comparative understanding of history will serve this purpose.
Keywords: Turkish-Islamic medicine history; Turkish-Islamic doctors; Western scientists; prejudices in science history
As no Turkish-Islamic scientists were included in a book whose right of printing belongs to TÜBİTAK and published for 19th times between the years 1995-2003, any scientists were not mentioned yet between Eratosthenes of Alexandria died in 192 BC and Leonardo da Vinci born in 1452. However the classic highlighted expression of scientific revolution started with the trio Copernicus-Galileo-Newton has been met with reaction even in the West. As George Saliba from Columbia University of US emphasized, if the spirit of Western Renaissance and modern science was assumed to be cristallized with the studies of Copernicus, then we are convinced that modern science had been founded in Islamic World centuries ago. It was revealed that Copernicus, an astronomer and clergyman was also medical doctor. In an article published recently, it was seen that Avicenna's works had been taught in Padua University in which Copernicus trained in the years of 1500 and that in his recipe, the famous astronomer included the drugs which Avicenna used. In many articles published in English literature, it has been admitted that Turkish-Islamic Medicine gave great contributions to Western Medicine School. On the contrary, in his published thesis about witch and sorcerer, an English doctor talked about benefits of lice in headaches and febril illnesses of children around the year 1665. In our study, the contributions given by Turkish-Islamic doctors were evaluated mainly in the viewpoints of George Sarton, science historian and some other Western scientists such as Jacalyn Duffin, medical historian. In the light of those realities, for rewriting a science history, a campaign is required again in our country. On the basis of this precious past, it should be provided that young generations look forward confidently. Comparative understanding of history will serve this purpose.
Keywords: Turkish-Islamic medicine history; Turkish-Islamic doctors; Western scientists; prejudices in science history
REFERANSLAR:
- Yıldırım C. [A Short View upon Science History], Bilimin Öncüleri. 19. Baskı. Ankara: TUBİTAK; 2003. p.12.
- Hoiberg DH, Pappas T, Tüzün G. [Renaissance]. Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi. 18. Cilt. İstanbul: Ana Yayıncılık AŞ; 2004. p.495.
- Dereköy S. [Actually, is renaissance an reandalusianism]. Journal of International Social Research. 2013;6(26):145-60.
- Saliba G. Islamic Science and Renaissance Europe: The Copernican Connection, Islamic Science and the Making of the European Renaissance. Paperback edition. 1st ed. Boston: Massachusetts Institute of Technology Press; 2011. p.211-2.
- Dereköy S. [Copernicus, Ali Kuşçu and Mevlevi Sama]. Journal of International Social Research. 2017;10(51):368-75. [Crossref]
- Yalçın C. [Universe Models from Mesopotomia, Egypt and Mediterranean to Galileo], Evren ve Yaratılış. 1. Baskı. Ankara: Arkadaş Yayınevi; 2008. p.53.
- Rutkowski B, Muszytowski M, Ostrowski J. Nicolaus Copernicus: not only a great astronomer but also a physician. J Nephrol. 2011;24 Suppl 17:S25-32. [Crossref] [PubMed]
- Popowska-Drojecka J, Muszytowski M, Rutkowski B. Was the famous astronomer Copernicus also a nephrologist? J Nephrol. 2011;24 Suppl 17:S33-36. [Crossref] [PubMed]
- Ekmekçi PE. [A turning point in history of psychiatry: the developments and their impact in Europe in 19th century]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2018;26(2):77-85. [Crossref]
- Aydın E. [Genesis of Modern Medicine], Dünya ve Türk Tıp Tarihi. 1. Baskı. Ankara: Güneş Kitabevi; 2006. p.113.
- Mossensohn MS. Medical treatment in the Ottoman Navy in the early modern period. J Econ Soc Hist Orient. 2007;50(4):542-68. [Crossref]
- Urquhart J. How Islam changed medicine: Ibn Sina (Avicenna) saw medicine and surgery as one. BMJ. 2006;332(7533):120. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Sarik J, Yeo CJ, Maxwell PJ 4th. Sir William Osler,. M.D., C.M. Am Surg. 2012;78(4):385-7.
- Libera A. [La philosophie medieval]. Ayşe Meral A, çeviri editörü. Ortaçağ Felsefesi. 1. Baskı. İstanbul: Litera Yayıncılık, Yaylacık Matbaacılık; 2005. p.333-4.
- Kaadan AN. Ibn Sina?s Bone Fractures, In: AlHassani STS, Woodcock E, Saoud R, eds. Muslim Heritage in Our World. 2nd ed. Manchester: Foundation for Science Technology and Civilisation; 2006. p.172-3.
- Irmak S. [Honorary speaker]. Uluslar arası İbn Sina Sempozyumu 1983. Ankara: Başbakanlık Basımevi; 1984. p.11.
- Magner LN. The Middle Ages, A History of Medicine. 2nd ed. New York: Taylor & Francis Group; 2005. p.179-81.
- Elgood C. Tibb-ul-nabbi or medicine of the prophet. Osiris. 1962;14:33-192. [Crossref]
- Duffin J. No Baby, No Nation: History of Pediatrics, History of Medicine. 2nd ed. Toronto: University of Toronto Press; 2010. p.345.
- Rössner S. Stephan?s Corner: Ibn Khaldun (13321406). Obes Rev. 2011;12(3):231. [Crossref]
- 21. Meyerhoff M. Ibn An-Nafis and his theory of the lesser circulation. Isis. 1935;23(1):100-20. [Crossref]
- Cattermole GN. How Islan changed medicine: AlNafis, Servetus, and Colombo. BMJ. 2006;332 (7533):120-1. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Spellberg DA. Positive European Christian Precedents for the Toleration of Muslims, and Their Presence in Colonial America, 1554-1706, Thomas Jefferson?s Qur?an: Islam and the Founders. 1st ed. New York: First Vintage Books Edition; 2014. p.48.
- Morris TA. The Intellectual Context of the Sixteenth Century, Europe and England in the sixteenth century. New York: Taylor and Francis e-library, Roudledge; 1998. p.23.
- Perry ME. Between Muslim and Christian worlds: Moriscas and identity in early modern Spain. The Muslim World. 2005;95(2):177-98. [Crossref]
- Burstein SR. Demonology and medicine in the sixteenth and seventeeth centuries. Folklore 1956;67(1):16-33. [Crossref]
- Saoud R. Public Baths. In: Al-Hassani TS, Woodcock E, Saoud R, eds. Muslim Heritage in Our World. 2nd ed. Manchester: Foundation for Science Technology and Civilisation; 2006. p.172-3, 222.
- Shefer-Mossensohn M. [Medical Pluralism, Preventive Medicine and Treatment], Osmanlı Tıbbı. Üçpunar B, çeviri editörü. İstanbul: Kitap Yayınevi; 2013. p.41, 53, 56.
- Shefer-Mossensohn M. [Holistic Body], Osmanlı Tıbbı: Tedavi ve Tıbbi Kurumlar 1500-1700. Üçpunar B, çeviri editörü. İstanbul: Kitap Yayınevi; 2013. p.119.
- White S. Rethinking disease in Ottoman history. Int J Middle East Stud. 2010;42(4):549-67. [Crossref]
- Stone AFM, Stone WD. Lady Mary Wortley Montagu: medical and religious controversy following her introduction of smallpox inoculation. J Med Biogr. 2002;10:232-6. [Crossref] [PubMed]
- Spellberg DA. Positive European Christian Precedents for the Toleration of Muslims, and Their Presence in Colonial America, 1554-1706, Thomas Jefferson?s Qur?an: Islam and the Founders. 1st ed. New York: Knopf Doubleday Publishing Group; 2014. p.80.
- Toynbee AJ. The Ottoman Empire in world history. Proc Am Philosoph Soc. 1955;99(3) 119-26.
.: İşlem Listesi