.: ARAŞTIRMA
Aşı Reddi Sebepleri ve Aşı Retlerinin Normatif Etik Açıdan Değerlendirilmesi: Gaziosmanpaşa Mustafa Furuncu Aile Sağlığı Merkezi Örneğinde Niteliksel Bir Araştırma
Reasons for Vaccine Rejections and Ethical Dimension of Vaccine Rejections: A Qualitative Research in the Case of Gaziosmanpaşa Mustafa Furuncu Family Health Center
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2023;31(3):171-83
doi: 10.5336/mdethic.2023-95933
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Son yıllarda ebeveynler arasında çocuklarına aşı yaptırmayanların oranı dünya genelinde artış göstermektedir. Buna bağlı olarak çocukluk çağı bulaşıcı hastalıkları da yükselişe geçmiştir. Bu çalışmanın amacı, ülkemizdeki aşı reddi sebeplerini İstanbul Gaziosmanpaşa Mustafa Furuncu Aile Sağlığı Merkezi örneğinde incelemek ve aşı retlerini etik açıdan değerlendirmektedir. Çalışmamız, Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hamidiye Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu ve İl Sağlık Müdürlüğü izni ile gerçekleştirilmiştir. Nitel araştırma yöntemi olan fenomenoloji yöntemi ile gerçekleştirilen çalışmamızın verilerine göre aileler, aşı ile ilgili olumsuz duyum ve tecrübeleri, aşı içeriği ile ilgili kaygıları, aşıların yararsız, gereksiz ya da zararlı olduğu şeklindeki düşünceleri, aşılara güvenmemeleri, doğal bağışıklamanın yeterli ve daha etkili olduğu şeklindeki görüşleri nedeniyle aşı tereddüt ve retleri yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Ülkemizde çocukluk çağı aşıları, ailelerin özerkliği gözetilerek tamamen ailelerin kararına bırakılmış durumdadır. Ancak bu durum, devletin toplum sağlığını koruma ödevi ve çocukların üstün yararının gözetilmesi ilkesi ile çatışmaktadır. İnsan haklarının önemsendiği toplumlarda kolluk kuvveti marifetiyle aşılama yapılması söz konusu olmamakla beraber, aşıları özgür iradeleri ile reddeden bireylere bazı sorumluluklar yüklenmesi makul bulunmaktadır. Kişilerin özgür iradeleri ile aşı eylemini reddedebilmeleri için ise aydınlatılma süreçlerinin iyi yönetilmesi önem taşımaktadır. Sonuç olarak, ailelerin aşı tereddüt ve retlerinin temelinde aşı ile ilgili yanlış inanışlar olduğu anlaşılmaktadır. Aşı uygulamaları kapsamında ailelerin ayrıntılı olarak bilgilendirilmeleri, sordukları sorulara ayrıntılı bir şekilde cevap verilmesi aşılama oranlarını artıracaktır. Bu nedenle sağlık çalışanlarının aşılama konusunda iyi eğitim almaları gereklidir.
Anahtar Kelimeler: Bulaşıcı ve salgın hastalıklar; aşı; halk sağlığı; etik
Son yıllarda ebeveynler arasında çocuklarına aşı yaptırmayanların oranı dünya genelinde artış göstermektedir. Buna bağlı olarak çocukluk çağı bulaşıcı hastalıkları da yükselişe geçmiştir. Bu çalışmanın amacı, ülkemizdeki aşı reddi sebeplerini İstanbul Gaziosmanpaşa Mustafa Furuncu Aile Sağlığı Merkezi örneğinde incelemek ve aşı retlerini etik açıdan değerlendirmektedir. Çalışmamız, Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hamidiye Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu ve İl Sağlık Müdürlüğü izni ile gerçekleştirilmiştir. Nitel araştırma yöntemi olan fenomenoloji yöntemi ile gerçekleştirilen çalışmamızın verilerine göre aileler, aşı ile ilgili olumsuz duyum ve tecrübeleri, aşı içeriği ile ilgili kaygıları, aşıların yararsız, gereksiz ya da zararlı olduğu şeklindeki düşünceleri, aşılara güvenmemeleri, doğal bağışıklamanın yeterli ve daha etkili olduğu şeklindeki görüşleri nedeniyle aşı tereddüt ve retleri yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Ülkemizde çocukluk çağı aşıları, ailelerin özerkliği gözetilerek tamamen ailelerin kararına bırakılmış durumdadır. Ancak bu durum, devletin toplum sağlığını koruma ödevi ve çocukların üstün yararının gözetilmesi ilkesi ile çatışmaktadır. İnsan haklarının önemsendiği toplumlarda kolluk kuvveti marifetiyle aşılama yapılması söz konusu olmamakla beraber, aşıları özgür iradeleri ile reddeden bireylere bazı sorumluluklar yüklenmesi makul bulunmaktadır. Kişilerin özgür iradeleri ile aşı eylemini reddedebilmeleri için ise aydınlatılma süreçlerinin iyi yönetilmesi önem taşımaktadır. Sonuç olarak, ailelerin aşı tereddüt ve retlerinin temelinde aşı ile ilgili yanlış inanışlar olduğu anlaşılmaktadır. Aşı uygulamaları kapsamında ailelerin ayrıntılı olarak bilgilendirilmeleri, sordukları sorulara ayrıntılı bir şekilde cevap verilmesi aşılama oranlarını artıracaktır. Bu nedenle sağlık çalışanlarının aşılama konusunda iyi eğitim almaları gereklidir.
Anahtar Kelimeler: Bulaşıcı ve salgın hastalıklar; aşı; halk sağlığı; etik
ABSTRACT
In recent years, the rate of parents who do not vaccinate their children has been on the rise worldwide. Thus, childhood infectious diseases have also been on the rise. The aim of this study to examine vacine hesitancies in the case of İstanbul Gaziosmanpaşa Mustafa Furuncu Family Health Center and to evaluate vaccine hesitancy from an ethical point of view. This study was conducted with the permission of University of Health Sciences Hamidiye Scientific Research Ethics Committee and Provincial Health Directorate. According to this study designed as a phenomenology, which is a qualitative research method; families stated that they experienced vaccine hesitations and rejections due to their negative feelings and experiences about the vaccine, their concerns about the vaccine content, their thoughts that vaccines are useless, unnecessary or harmful, their distrust of vaccines, and their views that natural immunization is sufficient and more effective. In our country, childhood vaccinations are completely left to the family's decision, taking into account the autonomy of the families. However, this situation conflicts with the duty of the state to protect public health and the principle of observing the best interests of children. Although it is not possible to vaccinate by law enforcement in societies where human rights are important, it is reasonable to impose certain responsibilities on individuals who refuse vaccinations of their own free will. In order for people to reject the vaccination action with their free will, it is important to manage the enlightenment processes well. In conclusion, it is understood that the basis of vaccination hesitations and refusals by families is false beliefs about vaccination. If the questions of the parents in the context of vaccination would be answered, the vaccination-rate can be increased. Thus, the health-care members should be well educated in the subject of vaccination.
Keywords: Infectious and epidemic diseases; vaccine; public health; ethics
In recent years, the rate of parents who do not vaccinate their children has been on the rise worldwide. Thus, childhood infectious diseases have also been on the rise. The aim of this study to examine vacine hesitancies in the case of İstanbul Gaziosmanpaşa Mustafa Furuncu Family Health Center and to evaluate vaccine hesitancy from an ethical point of view. This study was conducted with the permission of University of Health Sciences Hamidiye Scientific Research Ethics Committee and Provincial Health Directorate. According to this study designed as a phenomenology, which is a qualitative research method; families stated that they experienced vaccine hesitations and rejections due to their negative feelings and experiences about the vaccine, their concerns about the vaccine content, their thoughts that vaccines are useless, unnecessary or harmful, their distrust of vaccines, and their views that natural immunization is sufficient and more effective. In our country, childhood vaccinations are completely left to the family's decision, taking into account the autonomy of the families. However, this situation conflicts with the duty of the state to protect public health and the principle of observing the best interests of children. Although it is not possible to vaccinate by law enforcement in societies where human rights are important, it is reasonable to impose certain responsibilities on individuals who refuse vaccinations of their own free will. In order for people to reject the vaccination action with their free will, it is important to manage the enlightenment processes well. In conclusion, it is understood that the basis of vaccination hesitations and refusals by families is false beliefs about vaccination. If the questions of the parents in the context of vaccination would be answered, the vaccination-rate can be increased. Thus, the health-care members should be well educated in the subject of vaccination.
Keywords: Infectious and epidemic diseases; vaccine; public health; ethics
REFERANSLAR:
- WHO. The SAGE Vaccine Hesitancy Working Group. 2012. [Cited: february 16, 2018]. Available from: [Link]
- Summary WHO SAGE conclusions and recommendations on Vaccine Hesitancy. 2015. [cited: february 16, 2018]. Available from: [Link]
- Larson HJ, Jarrett C, Schulz WS, Chaudhuri M, Zhou Y, Dube E, et al; SAGE Working Group on Vaccine Hesitancy. Measuring vaccine hesitancy: The development of a survey tool. Vaccine. 2015;33(34):4165-75. [Crossref] [PubMed]
- Sönmez S, İlgün G. Nitel araştırma yöntemlerinin sağlık hizmetleri bağlamında incelenmesi [Investigation of qualitative research methods in the context of health services]. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2018;21(40):375-400. [Crossref]
- Ellis P. The Language of Research (Part 8): Phenomenological Research. Wounds UK. 2016;12(1):128-9. [Link]
- Petty NJ, Thomson OP, Stew G. Ready for a paradigm shift? Part 2: introducing qualitative research methodologies and methods. Man Ther. 2012;17(5):378-84. [Crossref] [PubMed]
- Dicicco-Bloom B, Crabtree BF. The qualitative research interview. Med Educ. 2006;40(4):314-21. [Crossref] [PubMed]
- Baltacı A. Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme [A conceptual review of sampling methods and sample size problems in qualitative research]. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2018;7(1):231-74. [Link]
- Mayring P. Qualitative content analysis: demarcation, varieties, developments. Forum: Qualitative Social Research. 2019;20(3):1-26. [Crossref]
- Hasar M, Özer YZ, Bozdemir N. Aşı reddi nedenleri ve aşılar hakkındaki görüşler [Reasons for vaccine rejection and opinions on vaccines]. Çukurova Medical Journal. 2021;46(1):166-76. [Crossref]
- Özata FZ, Kapusuz S. Aşı kararsızlığı ve aşı reddi konusuna sosyal pazarlama bakış açısından çözüm önerileri [Solution offers for vaccine hesitancy and refusal from a social marketing perspective]. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2019;20(1):65-83.
- Sofuoğlu-Kılınç N. Post-truth çağda aşı karşıtlığı [Anti-vaccination in the post-truth era]. Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi. 2021;16(31):99-118. [Link]
- Dubé E, Laberge C, Guay M, Bramadat P, Roy R, Bettinger J. Vaccine hesitancy: an overview. Hum Vaccin Immunother. 2013;9(8):1763-73. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Çıklar S. Güner P. Annelerı̇n çocukluk çağı aşıları hakkındaki bı̇lgı̇, davranış ve tutumları ve aşı reddı̇ nedenlerı̇: nı̇tel ve nı̇cel bı̇r araştırma [Knowledge, behavior and attitude of mother's about childhood immunization and reasons of vaccination rejection and hesitancy: a study of mixed methodology]. Ankara Med J. 2020;1:180-95. [Crossref]
- Argüt N, Yetim A, Gökçay EG. The factors affecting vaccination acceptance. The Journal of the Child. 2016;16:16-24. [Crossref]
- Hoekstra S, Margolis L. The importance of the nursing role in parental vaccine decision making. Clin Pediatr (Phila). 2016;55(5):401-3. [Crossref] [PubMed]
- Gerber JS, Offit PA. Vaccines and autism: a tale of shifting hypotheses. Clin Infect Dis. 2009;48(4):456-61. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Kader Ç. Aşı karşıtlığı: aşı kararsızlığı ve aşı reddi [Anti-vaccination: vaccine hesitancy and refusal]. Eskişehir Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi. 2019;4(3):377-88. [Crossref]
- Yüksel GH, Topuzoğlu A. Aşı retlerinin artması ve aşı karşıtlığını etkileyen faktörler [Factors affecting anti-vaccination]. Eskişehir Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi. 2019;4(2):244-58. [Crossref]
- Ünsal ÇZ, Büken NÖ. Henrietta Lacks'ın ölümsüzlüğü: tıp tarihinin Gılgamış Destanı [Immortality of Henrietta Lacks: the epic of "Gilgamesh" of the history of medicine]. Turkish Journal of Life Sciences. 2018;3(2):248-54. [Link]
- Topçu S. Alerji ve aşılama [Allergy and vaccination]. Osmangazi Journal of Medicine, Sosyal Pediatri Özel Sayısı. 2020;15-19. [Crossref]
- Luthy KE, Beckstrand RL, Callister LC, Cahoon S. Reasons parents exempt children from receiving immunizations. J Sch Nurs. 2012;28(2):153-60. [Crossref] [PubMed]
- Nyhan B, Reifler J, Richey S, Freed GL. Effective messages in vaccine promotion: a randomized trial. Pediatrics. 2014;133(4):e835-42. [Crossref] [PubMed]
- Sandhofer MJ, Robak O, Frank H, Kulnig J. Vaccine hesitancy in Austria: a cross-sectional survey. Wien Klin Wochenschr. 2017;129(1-2):59-64. [Crossref] [PubMed]
- Omer SB, Salmon DA, Orenstein WA, deHart MP, Halsey N. Vaccine refusal, mandatory immunization, and the risks of vaccine-preventable diseases. N Engl J Med. 2009;360(19):1981-8. [Crossref] [PubMed]
- Gowda C, Dempsey AF. The rise (and fall?) of parental vaccine hesitancy. Hum Vaccin Immunother. 2013;9(8):1755-62. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Epöztürk K, Görkey Ş, Sert G. Bazı Batı ülkelerinde çocukluk çağı aşıları hakkındaki yakın dönemli yasal düzenlemeler [Recent legal regulations on childhood vaccines in some Western countries]. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 2020;10(3):309-16. [Crossref]
- Saltık A. Bilge Y. Anayasa Mahkemesi'nin Aşı Reddini Anayasaya Uygun Bulan Kararının Sağlık Hukuku Açısından İrdelenmesi. 2018. [Erişim tarihi: February 14, 2021] Erişim linki: [Link]
- Parmet WE, Goodman RA, Farber A. Individual rights versus the public's health--100 years after Jacobson v. Massachusetts. N Engl J Med. 2005;352(7):652-4. [Crossref] [PubMed]
- Dahll M. Impfungen in der Pediatrie und der "Informed Consent"-Balanceakt zwischen Sozialpaternalismus und Autonomi. Ethik in der Medizin. 2002;14(3):201-14. [Crossref]
- Marckmann G. Ethische Bewertung von Public Health-Massnahmen. [cited: February 14, 2021] Available from: [Link]
- Marckmann G. Impfprogramme im Spannungsfeld zwischen individueller Autonomie und allgemeinem Wohl. Bundesgesundheitsblatt-Gesundheitsforschung-Gesundheitsschutz. 2008;51(2):175-83. [Crossref] [PubMed]
- Arbak PM. Aşı karşıtlığı; özerkliğin kötüye kullanımı [Anti-vaccine; abuse of autonomy]. Sağlık Bilimlerinde Değer. 2022;12(2):352-6. [Crossref]
- İlkılıç İ, Aksoy E, Önder O. Aşı karşıtlığı ve aşı karşıtlarına uygulanacak yaptırımların etik boyutu. SD Dergisi. 2022;61:56-61. [Link]
- Argüt N, Yetim A, Gökçay G. Aşı kabulünü etkileyen faktörler [The factors affecting vaccination acceptance]. Çocuk Derg. 2016;16(1-2):16-24. [Crossref]
.: İşlem Listesi