Sağlık hizmetleri sunumuna ayrılan kaynakların, etkili ve verimli bir şekilde kullanılmasını araştıran sağlık ekonomisinin bir alt disiplini olan ilaç ekonomisi, ilaçlar için ayrılan kaynakların verimli kullanımını araştırmaktadır. Bu noktada, ilaçların fiyatlandırılmasında kullanılan yöntemler ve politikalar, sağlık hizmetleri sunumu için ayrılan kaynaklara doğrudan etki etmektedir. İlaç fiyatlandırılmasında dış referans fiyat, iç referans fiyat, değer-bazlı fiyatlandırma, kar marjı düzenlemeleri, fiyat müzakereleri, jenerik ve biyobenzer ilaçların kullanımının teşvik edilmesi, toplu alımlar, maliyete dayalı fiyatlandırma ve vergi düzenlemeleri gibi çeşitli yaklaşımlarla, ilaç maliyetlerinin kontrol altına alınması amaçlanmaktadır. Ülkeler; pazar durumu, demografik ve ekonomik özellikler gibi koşullarını göz önünde bulundurarak, bu yaklaşımlardan bir veya birkaçını bir arada uygulayabilmektedir. Türkiye'de ilaç fiyatlandırması, fiyat kararnameleri doğrultusunda gerçekleşmektedir. 1956 yılından başlamak üzere, birçok ilaç fiyat kararnamesi yayımlanmış, bu kararnameler tebliğler ile de destek desteklenmiştir. Zaman içerisinde birçok değişiklik olmuş, kar marjı düzenlemeleri ile başlayan uygulamalar günümüzde referans fiyatlandırma sistemi ve müzakere yaklaşımları ile devam etmektedir. Ancak her yaklaşım, avantajları ile birlikte dezavantajlar da getirmektedir. Bu bağlamda, referans fiyatlandırma yaklaşımı ile dünyadaki gelişmeler daha yakından takip edilmekte iken aynı zamanda referans ülkelerdeki ekonomik durum, kişi başı gelir düzeyi ve sağlık politikalarının farklı olması gibi nedenlerle kısıtlamalar ortaya çıkabilmektedir. Sağlık hizmetlerine ve ilaçlara erişim, sağlık hizmeti sunumunda kritik önem taşımaktadır. Bu kapsamda, bu çalışmada, ilaç fiyatlandırılmasında uygulanan çeşitli yöntemler, dünyadan örnekler ve ülkemizdeki uygulamalar bağlamında değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Farmakoekonomi; ilaç fiyatlandırma; ilaç fiyatlandırma yöntemleri; sağlık ekonomisi; sağlık harcamaları
Pharmacoeconomics is a sub-discipline of health economics. And health economics focuses on the effective and efficient use of resources allocated for health services. Similarly, pharmacoeconomics focuses on the efficient use of resources allocated for pharmaceuticals. In this regard, the techniques and policies available for the pricing of pharmaceuticals directly affect the resources allocated for health services. Various approaches such as external reference pricing, internal reference pricing, value-based pricing, profit margin regulations, price negotiations, encouraging the use of generic and biosimilar medicines, pooled procurement, cost-plus pricing and tax regulations are used in order to control drug costs. Countries may apply one or a combination of these approaches, considering their conditions such as market position, demographic and economic characteristics. Drug pricing in Turkey is realised in line with price decrees. Starting from 1956, many drug price decrees were issued and these decrees were supported by communiqués. There have been many changes over time, and practices those started with profit margin regulations continue today with the reference pricing system and negotiation approaches. Yet, each approach brings disadvantages as well as advantages. In this context, while the reference pricing approach allows to follow-up global developments, it can also lead to limitations due to different economic conditions, income levels and health policies in the reference countries. Access to health services and pharmaceuticals has a critical importance in health service provision. Thus, in this study, various methods applied to pharmaceutical pricing are evaluated in the context of examples worldwide and practices in Türkiye.
Keywords: Pharmacoeconomics; pharmaceutical pricing; pharmaceutical pricing methods; health economics; health expenditure
- Listl S, Grytten JI, Birch S. What is health economics? Community Dent Health. 2019;36(4):262-74. [PubMed]
- Rexford E. Santerre SPN. Health Economics Theories, Insights and Industry Studies. 5th ed. Ohio: South-Western, Cengage Learning; 2010.
- Culyer AJ, Newhouse JP. Handbook of Health Economics. 1st ed. New York: Elsevier; 2000. [Crossref]
- Arenas-Guzman R, Tosti A, Hay R, Haneke E; National Institue for Clinical Excellence. Pharmacoeconomics--an aid to better decision-making. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2005;19 Suppl 1:34-9. [Crossref] [PubMed]
- Barber N. Regulating pharmaceuticals in Europe: striving for efficiency, equity and quality. Quality and Safety in Health Care. 2001;14(3):227-8. [Crossref] [PMC]
- Stargardt T, Vandoros S. Pharmaceutical pricing and reimbursement regulation in Europe. In: Culyer AJ, ed. Encyclopedia of Health Economics. 1st ed. Waltham: Elsevier; 2014. p.29-36. [Crossref]
- World Health Organization. WHO Guideline on Country Pharmaceutical Pricing Policies. Geneva: World Health Organization; 2020. [Link]
- Rémuzat C, Urbinati D, Mzoughi O, El Hammi E, Belgaied W, Toumi M. Overview of external reference pricing systems in Europe. J Mark Access Health Policy. 2015;3. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Ruggeri K, Nolte E. Pharmaceutical pricing: the use of external reference pricing. Rand Health Q. 2013;3(2):6. [PubMed] [PMC]
- Kang SY, Bai G, DiStefano MJ, Socal MP, Yehia F, Anderson GF. Comparative approaches to drug pricing. Annu Rev Public Health. 2020;41:499-512. [Crossref] [PubMed]
- Yalçın Balçık P, Karsavuran S. Dünyada ve Türkiye'de ilaç fiyatlandırması [Pharmaceutical pricing in the world and Turkey]. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 2012;15(2):38-67. [Link]
- Kanavos P, Üstel İ, Costa-Font J. Türkiye'de İlaç Geri Ödeme Politikası. İstanbul: Sağlıkta Umut Vakfı (SUVAK); 2005. [Link]
- Çalışkan Z. Referans fiyat ve ilaç piyasası [Reference pricing and pharmacutical market]. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 2008;11(1):49-75. [Link]
- Jommi C, Armeni P, Costa F, Bertolani A, Otto M. Implementation of value-based pricing for medicines. Clin Ther. 2020;42(1):15-24. [Crossref] [PubMed]
- Lee KS, Kassab YW, Taha NA, Zainal ZA. Factors impacting pharmaceutical prices and affordability: narrative review. Pharmacy (Basel). 2020;9(1):1. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Garattini L, Finazzi B, Mannucci PM. Pharmaceutical pricing in Europe: time to take the right direction. Intern Emerg Med. 2022;17(4):945-8. [Crossref] [PubMed]
- Cameron A, Mantel-Teeuwisse AK, Leufkens HG, Laing RO. Switching from originator brand medicines to generic equivalents in selected developing countries: how much could be saved? Value Health. 2012;15(5):664-73. [Crossref] [PubMed]
- Huff-Rousselle M. The logical underpinnings and benefits of pooled pharmaceutical procurement: a pragmatic role for our public institutions? Soc Sci Med. 2012;75(9):1572-80. [Crossref] [PubMed]
- Khoso I, Ahmed RR, Ahmed J. Pricing strategies in pharmaceutical marketing. The Pharma Innovation Journal. 2014;3(7):13-7. [Link]
- Lee KS, Kassab YW, Taha NA, Zainal ZA. A systematic review of pharmaceutical price mark-up practice and its implementation. Explor Res Clin Soc Pharm. 2021;2:100020. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Wertheimer AI, Grumer SK. Overview of international pharmacy pricing. Pharmacoeconomics. 1992;2(6):449-55. [Crossref] [PubMed]
- Vogler S, Habl C, Bogut M, Voncina L. Comparing pharmaceutical pricing and reimbursement policies in Croatia to the European Union Member States. Croat Med J. 2011;52(2):183-97. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Atikeler EK, Özçelikay G. Comparison of pharmaceutical pricing and reimbursement systems in Turkey and certain EU countries. Springerplus. 2016;5(1):1876. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Mossialos E, Mrazek M. Regulating pharmaceutical prices in the European Union. Regulating Pharmaceuticals in Europe: Striving for Efficiency, Equity and Quality. 1st ed. Berkshire: Open University Press; 2004. p.114-29.
- Rovira J. Standardization of the economic evaluation of health technologies. European developments. Med Care. 1996;34(12 Suppl):DS182-8. [PubMed]
- Darbà J. Pharmaceutical expenditure in Spain: evolution and cost containment measures during 1998-2001. Eur J Health Econ. 2003;4(3):151-7. [Crossref] [PubMed]
- Yfantopoulos J. Pharmaceutical pricing and reimbursement reforms in Greece. Eur J Health Econ. 2008;9(1):87-97. [Crossref] [PubMed]
- Rodwin MA. Pharmaceutical price and spending controls in France: lessons for the United States. Int J Health Serv. 2020;50(2):156-65. [Crossref] [PubMed]
- Folino-Gallo P, Montilla S, Bruzzone M, Martini N. Pricing and reimbursement of pharmaceuticals in Italy. Eur J Health Econ. 2008;9(3):305-10. [Crossref] [PubMed]
- Mrazek MF. Comparative approaches to pharmaceutical price regulation in the European Union. Croat Med J. 2002;43(4):453-61. [PubMed]
- Ekelund M, Persson B. Pharmaceutical pricing in a regulated market. Review of Economics and Statistics. 2003;85(2):298-306. [Crossref]
- Moïse P, Docteur E. Pharmaceutical Pricing and Reimbursement Policies in Sweden. OECD Health Working Papers No. 28. 2007. [Crossref]
- Rinta S. Pharmaceutical pricing and reimbursement in Finland. The European Journal of Health Economics (HEPAC). 2001;2(3):128-35. [Crossref]
- Wertheimer A, Huang M. The healthcare system and pharmaceutical prices in United States. In: Babar ZUD, ed. Pharmaceutical Prices in the 21st Century. 1st ed. Cham: Springer International Publishing; 2015. p.309-19 [Crossref]
- Verghese NR, Barrenetxea J, Bhargava Y, Agrawal S, Finkelstein EA. Government pharmaceutical pricing strategies in the Asia-Pacific region: an overview. J Mark Access Health Policy. 2019;7(1):1601060. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Takayama A, Narukawa M. Pharmaceutical pricing and reimbursement in Japan: for faster, more complete access to new drugs. Ther Innov Regul Sci. 2016;50(3):361-7. [Crossref] [PubMed]
- Hu J, Mossialos E. Pharmaceutical pricing and reimbursement in China: when the whole is less than the sum of its parts. Health Policy. 2016;120(5):519-34. [Crossref] [PubMed]
- Vitry AI, Thai L, Roughead EE. Pharmaceutical pricing policies in Australia. In: Babar ZUD, ed. Pharmaceutical Prices in the 21st Century. 1st ed. Cham: Springer International Publishing; 2015. p.1-23. [Crossref]
- Sönmez S, İlgün G. Türkiye'de ilaç fiyatlandırma ve geri ödeme politikalarının AB ülkeleri ile karşılaştırılması [Comparison of drug pricing and reimbursement policies in Turkey with EU countries]. Sayıştay Dergisi. 2018;108:99-121. [Link]
- Karakoç HD. İlaç sektöründe fiyat rekabeti [Uzmanlık tezi]. Ankara: Rekabet Kurumu; 2005. Erişim tarihi: 22.05.2023. [Link]
- Kumru S, Top M. İlaç fiyatlandırma ve geri ödeme politikalarının orijinal ilaç ve jenerik ilaç açısından değerlendirilmesi: hipertansiyon ilaçları örneği [Evaluation of pharmaceutical pricing and reimbursement policies with regard to original drug and generic drug: a case of hypertension drugs]. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 2017;20(2):179-201. [Link]
- Resmî Gazete (30.06.2007, Sayı: 26568) Beşeri İlaçların Fiyatlandırılmasına Dair Karar; 2007. Erişim tarihi: 14.06.2023 [Link]
- Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu [İnternet]. [Erişim tarihi: 10 Haziran 2023]. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Tarihçesi. Erişim linki: [Link]
- Doğan NB. Reflections of the global implementation of intellectual property rights on pharmaceutical policies: the case of Turkey [Master thesis]. İstanbul: Boğaziçi University; 2012. Erişim tarihi: 25.05.2023 [Link]
- Resmî Gazete (25.11.2004, Sayı: 25651) Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılmasına Dair Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar; 2004. Erişim tarihi: 14.06.2023 [Crossref]
- Resmî Gazete (10.07.2015, Sayı: 29412) Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılmasına Dair Karar; 2015. Erişim tarihi: 14.06.2023 [Link]
- Resmî Gazete (12.10.2022, Sayı: 31981). Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılmasına Dair Kararda Değişiklik Yapılması Hakkında Karar; 2022. Erişim tarihi: 16.05.2023. [Link]
- Resmî Gazete (14.12.2022, Sayı: 32043) Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılmasına Dair Kararda Değişiklik Yapılması Hakkında Karar; 2022. Erişim tarihi: 15.05.2023 [Link]
- Resmî Gazete (14.03.2023, Sayı: 32132). Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılmasına Dair Kararda Değişiklik Yapılması Hakkında Karar; 2023. Erişim tarihi: 14.05.2023 [Link]
- Resmî Gazete (23.07.2023, Sayı: 32257) Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılmasına Dair Kararda Değişiklik Yapılması Hakkında Karar; 2023. Erişim tarihi: 24.07.2023 [Link]
.: Process List