.: ORİJİNAL ARAŞTIRMA
Üniversite Öğrencilerinin Akılcı İlaç Kullanımı Bilgisi ve Farkındalığının İncelenmesi: Kesitsel Çalışma
Investigation of University Students' Knowledge and Awareness of Rational Drug Use: A Cross-Sectional Study
Turkiye Klinikleri J Nurs Sci. 2025;17(3):734-44
doi: 10.5336/nurses.2024-106521
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Amaç: Genç yaşlarda akılcı ilaç kullanımının ele alınması ve doğru davranışların kazandırılması sağlıklı bir yaşamın devam ettirilmesinde önemlidir. Bu çalışma ile sağlık alanı dışında eğitim alan üniversite öğrencilerinin akılcı ilaç kullanımı bilgi ve farkındalıkları ile etkileyen faktörlerin belirlenmesi hedeflenmiştir. Gereç ve Yöntemler: Sağlık alanı dışında 2022-2023 eğitim-öğretim yılı içinde öğrenim gören fakülte öğrencilerinde yapılan çalışma toplam 1.580 öğrenci ile tamamlanmıştır. Tanımlayıcı ve kesitsel çalışmanın verileri, öğrenci tanımlama formu, Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği (AİK) ve Akılcı İlaç Kullanımı Öz Farkındalık Ölçeği (AİKF) ile toplanmıştır. Bulgular: Öğrencilerin yaş ortalaması 21,21±3,18 olarak belirlenmiştir. Öğrencilerin %90,9'u reçetesiz ilaç kullanmaktadır. AİK toplam puan ortalaması 36,51±4,85, AİKF puan ortalaması ise 52,32±8,20'dir. Medeni durum, sağlığa ulaşım, ailede kronik hastalık öyküsü, ilaç kullanımı, ilaç dışı ürün kullanma ve reçetesiz ilaç kullanma değişkenleri ile ölçekler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmıştır (p<0,05). Cinsiyet değişkeni akılcı ilaç kullanımı bilgi yeterlilik davranışını 1,5 kat etkilerken, bilgilendirme farkındalığı, kullanım farkındalığı ve ilaç farkındalığına sahip olma ise en az bir kat etkileyen yordayıcılar olarak belirlenmiştir (p<0,01). Sonuç: Öğrencilerin akılcı ilaç kullanımı bilgisi iyi düzeyde iken farkındalıkları orta düzeydedir. Kadın öğrencilerin akılcı ilaç kullanımı bilgi düzeyleri daha yüksektir. Öğrencilerin bilgi ve davranış düzeyleri ile farkındalıkları artırılmalı, yanlış ve gereksiz ilaç kullanımı önlenmelidir.
Anahtar Kelimeler: İlaç kullanımını değerlendirme; farkındalık; öğrenciler; halk sağlığı
Amaç: Genç yaşlarda akılcı ilaç kullanımının ele alınması ve doğru davranışların kazandırılması sağlıklı bir yaşamın devam ettirilmesinde önemlidir. Bu çalışma ile sağlık alanı dışında eğitim alan üniversite öğrencilerinin akılcı ilaç kullanımı bilgi ve farkındalıkları ile etkileyen faktörlerin belirlenmesi hedeflenmiştir. Gereç ve Yöntemler: Sağlık alanı dışında 2022-2023 eğitim-öğretim yılı içinde öğrenim gören fakülte öğrencilerinde yapılan çalışma toplam 1.580 öğrenci ile tamamlanmıştır. Tanımlayıcı ve kesitsel çalışmanın verileri, öğrenci tanımlama formu, Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği (AİK) ve Akılcı İlaç Kullanımı Öz Farkındalık Ölçeği (AİKF) ile toplanmıştır. Bulgular: Öğrencilerin yaş ortalaması 21,21±3,18 olarak belirlenmiştir. Öğrencilerin %90,9'u reçetesiz ilaç kullanmaktadır. AİK toplam puan ortalaması 36,51±4,85, AİKF puan ortalaması ise 52,32±8,20'dir. Medeni durum, sağlığa ulaşım, ailede kronik hastalık öyküsü, ilaç kullanımı, ilaç dışı ürün kullanma ve reçetesiz ilaç kullanma değişkenleri ile ölçekler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmıştır (p<0,05). Cinsiyet değişkeni akılcı ilaç kullanımı bilgi yeterlilik davranışını 1,5 kat etkilerken, bilgilendirme farkındalığı, kullanım farkındalığı ve ilaç farkındalığına sahip olma ise en az bir kat etkileyen yordayıcılar olarak belirlenmiştir (p<0,01). Sonuç: Öğrencilerin akılcı ilaç kullanımı bilgisi iyi düzeyde iken farkındalıkları orta düzeydedir. Kadın öğrencilerin akılcı ilaç kullanımı bilgi düzeyleri daha yüksektir. Öğrencilerin bilgi ve davranış düzeyleri ile farkındalıkları artırılmalı, yanlış ve gereksiz ilaç kullanımı önlenmelidir.
Anahtar Kelimeler: İlaç kullanımını değerlendirme; farkındalık; öğrenciler; halk sağlığı
ABSTRACT
Objective: Addressing the rational use of medicines at a young age and teaching the right behaviors are important in maintaining a healthy life. The aim of this study was to determine the knowledge and awareness of rational drug use and the factors affecting it among university students outside the health field. Material and Methods: The study, which was conducted in faculty students studying in the 2022-2023 academic year outside the field of health, was completed with a total of 1,580 students. The data of the descriptive and crosssectional study were collected with the student identification form, Rational drug use scale (RDU) and Rational drug use self-awareness scale (RDUA). Results: The mean age of the students was 21.21±3.18 years. 90.9% of the students used over-the-counter medication. The mean total score of the rational drug use scale was 36.51±4.85 and the mean score of the awareness scale was 52.32±8.20. A statistically significant difference was found between marital status, access to health, family history of chronic disease, drug use, use of non-drug products and use of over-the-counter medication and the scales (p<0.05). Gender was 1.5 times more predictive of rational drug use knowledge competence behavior, and having information, use and drug awareness was at least one times more predictive (p<0.01). Conclusion: While students' knowledge of rational drug use is at a good level, their awareness is at a moderate level. Female students have higher levels of knowledge. Students' level of knowledge, behavior and awareness should be increased and incorrect and unnecessary drug use should be prevented.
Keywords: Drug utilization review; awareness; students; public health
Objective: Addressing the rational use of medicines at a young age and teaching the right behaviors are important in maintaining a healthy life. The aim of this study was to determine the knowledge and awareness of rational drug use and the factors affecting it among university students outside the health field. Material and Methods: The study, which was conducted in faculty students studying in the 2022-2023 academic year outside the field of health, was completed with a total of 1,580 students. The data of the descriptive and crosssectional study were collected with the student identification form, Rational drug use scale (RDU) and Rational drug use self-awareness scale (RDUA). Results: The mean age of the students was 21.21±3.18 years. 90.9% of the students used over-the-counter medication. The mean total score of the rational drug use scale was 36.51±4.85 and the mean score of the awareness scale was 52.32±8.20. A statistically significant difference was found between marital status, access to health, family history of chronic disease, drug use, use of non-drug products and use of over-the-counter medication and the scales (p<0.05). Gender was 1.5 times more predictive of rational drug use knowledge competence behavior, and having information, use and drug awareness was at least one times more predictive (p<0.01). Conclusion: While students' knowledge of rational drug use is at a good level, their awareness is at a moderate level. Female students have higher levels of knowledge. Students' level of knowledge, behavior and awareness should be increased and incorrect and unnecessary drug use should be prevented.
Keywords: Drug utilization review; awareness; students; public health
REFERANSLAR:
- Bayık Temel A, Ateş E. Sağlık için sağlık okuryazarlığının geliştirilmesi. Bayık Temel A. editör. Sağlığı Koruma ve Geliştirme 1: Kavramlar, Politikalar, Teoriler, Modeller ve Araştırma Yaklaşımları. İstanbul: Ema Tıp Kitapevi; 2021. p. 93-126.
- Adıbelli D. Ergenlik döneminde sağlığın geliştirilmesi. Erci B, Kılıç D, Adıbelli D, editörler. Yaşam Boyu Sağlığı Geliştirme. 1. Baskı. Elazığ: Anadolu Nobel Tıp Kitapevleri; 2018, p.199-229. [Crossref]
- Soykut Gündoğar H, Kartal SE. Üniversite öğrencilerinin akılcı ilaç kullanımı hakkındaki görüşleri [Opinions of university students about rational drug use]. Bartın Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Derg. 2015;1(1):25-34. [Link]
- Ekenler Ş, Koçoğlu D. Bireylerin akılcı ilaç kullanımıyla ilgili bilgi ve uygulamaları [Individuals? knowledge and practices about rational drug use]. HUHEMFAD. 2016;3(3):44-55. [Link]
- World Health Organization, (WHO). Promoting rational use of medicines. [Cited: September 3, 2024]. Available from: [Link]
- TC. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu [İnternet]. Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı 2018-2022 Çalıştayı. © Titck [Erişim tarihi: 15 Ekim 2023]. Erişim linki: [Link]
- Soner M, Ünal Z. Akılcı ilaç kullanımı eğitiminin üniversite öğrencilerinde farkındalık etkisi. Alparslan Ö, Etiz P. editörler. Geleceğin Dünyasında Bilimsel ve Mesleki Çalışmalar, Sağlık ve Spor Bilimleri. 1. Baskı. Bursa: Ekin Basım ve Dağıtım; 2018. p. 183-203.
- Çınar AS, Mercan Y. Beş yaş altı çocuğu olan annelerin akılcı ilaç kullanım durumu ve etkileyen etmenler [Rational use of medicines by mothers having children under five years old and factors affecting their medication use]. TJFMPC. 2020;14(4):530-9. [Crossref]
- Aslan D. Akılcı ilaç kullanımı için bilgi kirliliği ile mücadele. Aydos TR, Gökçe Kutsal Y, editörler. Yaşlılarda Akılcı İlaç Kullanımı. 1. Baskı. Ankara: Türk Geriatri Derneği; 2022. p. 201-9. [Crossref]
- Sürmelioğlu N, Kıroğlu O, Erdoğdu T, Karataş Y. Akılcı olmayan ilaç kullanımın önlemeye yönelik tedbirler [Measures for prevention of irrational drug use]. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2015;24(4):452-62. [Crossref]
- Kuyifatih A, Yenimahalleli Yaşar G, Günaltay MM. Akılcı ilaç kullanımı: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi?nde bir uygulama [Rational drug use: an application in Ankara University Faculty of Health Sciences]. Fiscaoeconomia. 2022;6(1):251-77. [Crossref]
- United Nations Türkiye [Internet] Our Work on the Sustainable Development Goals in Türkiye. ©2025 United Nations in Türkiye [Cited: April 28, 2023] Available from: [Link]
- Şantaş P, Demirgil B. Akılcı ilaç kullanımına ilişkin bir araştırma [A study on rational drug use]. İşletme Bilimi Dergisi. 2017;5(1):35-48. [Crossref]
- Aktaş H, Selvi H. Erişkinlerde akılcı ilaç kullanımı farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması [Development of consciousness scale towards rational drug use in adults: validity and reliability study]. Mersin Univ Saglık Bilim Derg. 2019;12(3):439-47. [Crossref]
- Karageçili H, Yerlikaya E. The evaluation of health school students rational drug use knowledge and habits. Euroasia Journal of Mathematics, Engineering, Natural & Medical Sciences. International Indexed and Refereed. 2022;9(12):56-66. [Crossref]
- Kurt O, Oğuzöncül AF, Deveci SE, Pirinçci E. Bir sosyal bilimler meslek yüksekokulu öğrencilerinin akılcı ilaç kullanımı konusunda bilgi ve davranışlarının değerlendirilmesi [Evaluation of knowledge and behaviors of vocational school of social sciences about rational drug use]. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 2020;5(1):62-72. [Crossref]
- Okyay RA, Erdoğan A. Self-medication practices and rational drug use habits among university students: a cross-sectional study from Kahramanmaraş, Turkey. PeerJ. 2017;5:e3990. [PubMed] [PMC]
- Durmuş İskender M, Özcan E, Gülsoy A, Uyan Y. Yetişkin bireylerde akılcı ilaç kullanımı öz farkındalığı ile sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişki: kesitsel bir araştırma [The relationship between self-awareness of rational drug use and health literacy in adult ındividuals: a cross-sectional study]. TJFMPC. 2023;17(4):512-20 [Crossref]
- Öztürk H, Acar F. Yükseköğretim öğrencilerinin akılcı ilaç kullanımına yönelik algı ve tutumlarının değerlendirilmesi: bir devlet üniversitesi örneği [Evaluation of the perceptions and attitudes of higher education students to rational medicine use: a state university example]. Usaysad Derg. 2021;7(1):32-46. [Link]
- Demirtaş Z, Dağtekin G, Sağlan R, Alaiye M, Önsüz MF, Işıklı B, et al. Akılcı ilaç kullanımı ölçeği geçerlilik ve güvenilirliği. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 2018;3(3):37-46. [Link]
- Aydos TR. Yaşlılık döneminde akılcı ilaç kullanım ilkeleri. Aydos TR, Gökçe Kutsal Y, editörler. Yaşlılarda Akılcı İlaç Kullanımı. 1. Baskı. Ankara: Türk Geriatri Derneği; 2022. p.1-28. [Crossref]
- Altaş Ö, Eser U. Akılcı analjezik kullanım ilkeleri [Principles of rational analgesic usage]. Klinik Tıp Aile Hekimliği Dergisi. 2016;8(4):44-7. [Link]
- TC. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu [İnternet]. Akılcı İlaç Kullanımı. © Titck [Erişim tarihi: 10 Ekim 2024]. Erişim linki: [Link]
- Şahin E, Dayıoğlu N, Ökmen B, Korkmaz E, Baykara Ş, Baktır G. Sağlık alanı ve sağlık alanı dışında eğitim alan üniversite öğrencilerinde akılcı ilaç kullanımı farkındalığı [Rational drug use awareness in university students training outside of health area and health area]. Experimed. 2019;9(1):32-8. [Crossref]
- Rahimisadegh R, Sharifi N, Jahromi VK, Zahedi R, Rostayee Z, Asadi R. Self-medication practices and their characteristics among Iranian university students. BMC Pharmacol Toxicol. 2022;23(1):60. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Fetensa G, Tolossa T, Etafa W, Fekadu G. Prevalence and predictors of self-medication among university students in Ethiopia: a systematic review and meta-analysis. J Pharm Policy Pract. 2021;14(1):107. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Yin C, He X, Shen K, Mu X, Tang F. Knowledge and behavior in rational drug use among college students in Zunyi city. Risk Manag Healthc Policy. 2022;15:121-31. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Kaner G, Karaalp C, Seremet-Kürklü N. Üniversite öğrencileri ve ailelerinde bitkisel ürün kullanım sıklığının ve bitkisel ürün kullanımını etkileyen faktörlerin belirlenmesi [Determining the frequency use of herbal products and factors affecting the use herbal products among university students and their families]. Turk Hij Den Biyol Derg. 2017;74(1):37-54. [Crossref]
- Ozdemir B, Sahin I, Kapucu H, Celbis O, Karakoc Y, Erdogan S, et al. How safe is the use of herbal weight-loss products sold over the internet? Hum Exp Toxicol. 2013;32(1):101-6. [PubMed]
- Semerci V, Sönmez Sarı E, Akeren Z. Üniversite öğrencilerine verilen akılcı ilaç kullanımı dersinin etkinliğinin değerlendirilmesi [Evaluation of the efficiency of the lesson on rational drug use given to university students]. J Higher Edu Sci. 2023;13(2):280-6. [Crossref]
- Aslan S, Çinar E, Ertürk NE, Baysal P. Investigation of the relationship between rational drug use and healthy lifestyle behaviours of university students. Glob Health Promot. 2023;30(3):23-30. [Crossref] [PubMed]
- Tosun N, Hoşgör H. E-sağlık okuryazarlığı ve akılcı ilaç kullanımı farkındalığı arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma [A research to determine the relationship between e-health literacy and rational drug use awareness]. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 2021;22(2):82-102. [Crossref]
- Şengül BN, Akyıl, MŞ. Farklı kuşaklarda akılcı ilaç kullanımı ve sağlık algısının incelenmesi [Investigation of rational drug use and health perception in different generations]. Journal of Nursing Science. 2022;5(3):169-78. [Crossref]
- Kütmeç Yılmaz C, Kil A. Individuals? health literacy level and their knowledge and practices with respect to rational drug use. Kontakt. 2018;20(4):e401-e407. [Crossref]
- Özatik FY, Babaoğlu, UT, Şen M, Yurter K, Akcan Ç, Çevik B, et al. Effect of peer group training on popularizing of rational drug use among university students. Med J SDU. 2018;25(3):256-64. [Crossref]
.: İşlem Listesi