.: ORİJİNAL ARAŞTIRMA
The Predictors of Healthcare Utilization and Analyzing Equity Level in Healthcare Utilization in Türkiye: Cross-Sectional Research
Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet: Türkiye Sağlık Sisteminin Değerlendirilmesi: Kesitsel Araştırma
Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2022;7(3):837-46
doi: 10.5336/healthsci.2021-86408
Makale Dili: EN
Tam Metin
ABSTRACT
Objective: This study aims to analyse and evaluate the equity level of healthcare utilization by years in Türkiye by exploring the relationship between health services utilization and the factors that are predisposing, enabling and need factors in 'Behavioural Model' developed by Andersen. Material and Methods: The concentration index and regression analyses were used to estimate equity levels and to explore the effects of predisposing, enabling and need factors. Data of 5 Türkiye Health Surveys conducted in years of 2008, 2010, 2012, 2014 and 2016 was used to reach this study's purposes. Equity in healthcare utilization was investigated for four healthcare utilization indicators: 1) Services provided by family/practitioner physicians, 2) Services provided by specialized physicians, 3) Day care/outpatient care services, and 4) Inpatient care services provided by hospitals. Results: Estimated concentration index values for income level, education level, and number of diseases showed that health services utilization was concentrated among people having less income and education level as well as more diseases. Regression analyses also indicated that the variables of income and education level, and disease existence and number of diseases as well as some other socio-demographic characteristics of individuals had significant effects on health services utilization. Conclusion: Considering the effects of predisposing, enabling and need factors on the utilization of health services in Türkiye by years, it might be concluded that equity level in Turkish Healthcare System has been improved.
Keywords: Health equity; patient acceptance of health care; health services accessibility
Objective: This study aims to analyse and evaluate the equity level of healthcare utilization by years in Türkiye by exploring the relationship between health services utilization and the factors that are predisposing, enabling and need factors in 'Behavioural Model' developed by Andersen. Material and Methods: The concentration index and regression analyses were used to estimate equity levels and to explore the effects of predisposing, enabling and need factors. Data of 5 Türkiye Health Surveys conducted in years of 2008, 2010, 2012, 2014 and 2016 was used to reach this study's purposes. Equity in healthcare utilization was investigated for four healthcare utilization indicators: 1) Services provided by family/practitioner physicians, 2) Services provided by specialized physicians, 3) Day care/outpatient care services, and 4) Inpatient care services provided by hospitals. Results: Estimated concentration index values for income level, education level, and number of diseases showed that health services utilization was concentrated among people having less income and education level as well as more diseases. Regression analyses also indicated that the variables of income and education level, and disease existence and number of diseases as well as some other socio-demographic characteristics of individuals had significant effects on health services utilization. Conclusion: Considering the effects of predisposing, enabling and need factors on the utilization of health services in Türkiye by years, it might be concluded that equity level in Turkish Healthcare System has been improved.
Keywords: Health equity; patient acceptance of health care; health services accessibility
ÖZET
Amaç: Bu çalışmanın amacı, Andersen tarafından geliştirilen davranışsal model çerçevesinde eğilim faktörleri, kolaylaştırıcı faktörler ve ihtiyaç faktörleri ile sağlık hizmeti kullanımı arasındaki ilişkiyi incelemek ve Türkiye'de yıllar içerisinde sağlık hizmeti kullanımında hakkaniyet seviyesinde iyileşme olup olmadığını analiz etmek ve değerlendirmektir. Gereç ve Yöntemler: Eğilim faktörleri, kolaylaştırıcı faktörler ve ihtiyaç faktörlerinin etkisini incelemek hakkaniyet seviyesini tahmin etmek için konsantrasyon indeksi ve regresyon analizi kullanılmıştır. Bu çalışmanın amaçlarına ulaşmak için 2008, 2010, 2012, 2014 ve 2016 yıllarında gerçekleştirilen Türkiye Sağlık Araştırması'nın 5 yıllık verileri kullanılmıştır. Sağlık hizmeti kullanımında hakkaniyet 4 sağlık hizmeti kullanım göstergesi için araştırılmıştır: 1) Aile/pratisyen hekimler tarafından sağlanan hizmetler, 2) Uzman hekimler tarafından sağlanan hizmetler, 3) Gündüz/ayakta bakım hizmetleri ve 4) Hastaneler tarafından sunulan yataklı tedavi hizmetleri. Bulgular: Gelir, eğitim düzeyi ve hastalık sayısı için konsantrasyon indeksi değerleri, daha düşük gelir ve eğitim düzeyine sahip kişiler ile daha fazla hastalığa sahip kişiler arasında sağlık hizmeti kullanımının yoğunlaştığını göstermiştir. Ayrıca regresyon analizleri bireylerin diğer bazı sosyodemografik özelliklerinin yanı sıra gelir ve eğitim düzeyi, hastalık varlığı ve hastalık sayısı değişkenlerinin de sağlık hizmeti kullanımı üzerinde önemli etkileri olduğunu göstermiştir. Sonuç: Sağlık hizmetleri kullanımına eğilim faktörleri, kolaylaştırıcı faktörler ve ihtiyaç faktörleri açısından bakıldığı zaman Türkiye Sağlık Sistemi'nde hakkaniyetin sağlandığı ve yıllar içerisinde sağlık hizmetine erişimde hakkaniyet seviyesinde iyileşme olduğu söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Sağlıkta hakkaniyet; sağlık hizmetinin hasta tarafından kabulü; sağlık hizmetlerine erişim
Amaç: Bu çalışmanın amacı, Andersen tarafından geliştirilen davranışsal model çerçevesinde eğilim faktörleri, kolaylaştırıcı faktörler ve ihtiyaç faktörleri ile sağlık hizmeti kullanımı arasındaki ilişkiyi incelemek ve Türkiye'de yıllar içerisinde sağlık hizmeti kullanımında hakkaniyet seviyesinde iyileşme olup olmadığını analiz etmek ve değerlendirmektir. Gereç ve Yöntemler: Eğilim faktörleri, kolaylaştırıcı faktörler ve ihtiyaç faktörlerinin etkisini incelemek hakkaniyet seviyesini tahmin etmek için konsantrasyon indeksi ve regresyon analizi kullanılmıştır. Bu çalışmanın amaçlarına ulaşmak için 2008, 2010, 2012, 2014 ve 2016 yıllarında gerçekleştirilen Türkiye Sağlık Araştırması'nın 5 yıllık verileri kullanılmıştır. Sağlık hizmeti kullanımında hakkaniyet 4 sağlık hizmeti kullanım göstergesi için araştırılmıştır: 1) Aile/pratisyen hekimler tarafından sağlanan hizmetler, 2) Uzman hekimler tarafından sağlanan hizmetler, 3) Gündüz/ayakta bakım hizmetleri ve 4) Hastaneler tarafından sunulan yataklı tedavi hizmetleri. Bulgular: Gelir, eğitim düzeyi ve hastalık sayısı için konsantrasyon indeksi değerleri, daha düşük gelir ve eğitim düzeyine sahip kişiler ile daha fazla hastalığa sahip kişiler arasında sağlık hizmeti kullanımının yoğunlaştığını göstermiştir. Ayrıca regresyon analizleri bireylerin diğer bazı sosyodemografik özelliklerinin yanı sıra gelir ve eğitim düzeyi, hastalık varlığı ve hastalık sayısı değişkenlerinin de sağlık hizmeti kullanımı üzerinde önemli etkileri olduğunu göstermiştir. Sonuç: Sağlık hizmetleri kullanımına eğilim faktörleri, kolaylaştırıcı faktörler ve ihtiyaç faktörleri açısından bakıldığı zaman Türkiye Sağlık Sistemi'nde hakkaniyetin sağlandığı ve yıllar içerisinde sağlık hizmetine erişimde hakkaniyet seviyesinde iyileşme olduğu söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Sağlıkta hakkaniyet; sağlık hizmetinin hasta tarafından kabulü; sağlık hizmetlerine erişim
REFERANSLAR:
- Çelik Y. Sağlık Ekonomisi. 2. Baskı. Ankara: Siyasal Kitabevi; 2013.
- Rho Y. Socio economic equity in health care utilisation in South Korea [PhD]. Toronto: University of York; 2013. Accessed February 2, 2017. [Link]
- World Health Organization. Closing the health equity gap policy options and opportunities for action. Switzerland: WHO; 2013. Cited: August 10, 2018. Available from: [Link]
- Braveman P, Gruskin S. Defining equity in health. J Epidemiol Community Health. 2003;57(4):254-8. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Wirth M, Delamonica E, Sacks E, Balk D, Storeygard A, Minujin A. Monitoring health equity in the MDGs: A practical guide. New York, NY: CIESIN and UNICEF: 2006. [Link]
- Aday LA. The Utilization of Health Services: Indices and Correlates. A Research Bibliography 1972. Report no: W-HSM-73-3003. 1972. [Link]
- Andersen R. Families' use of health services: a behavioral model of predisposing, enabling, and need components [PhD]. Michigan: Purdue University; 1968. [Link]
- Park JM. Equity in the utilization of physician and inpatient hospital services: evidence from Korean health panel survey. Int J Equity Health. 2016;15(1):159. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Andersen RM. Revisiting the behavioral model and access to medical care: does it matter? J Health Soc Behav. 1995;36(1):1-10. [Crossref] [PubMed]
- O'Donnell O, Doorslaer E, Wagstaff A, Lindelow M. Analyzing Health Equity Using Household Survey Data: A Guide to Techniques and Their Implementation. Washington, D.C: The World Bank; 2008. [Crossref]
- Blázquez-Fernández C, Cantarero-Prieto D, Perez-Gonzalez P. Health care utilization and unmet needs in Spain: an analysis based on national health survey data. Department of economics. Universidad de Cantabria. Spain. 2014. [Link]
- Şengül H, Atmaca Z, Bulut A. Hastaların eğitim seviyeleri ile sağlık harcamaları ve/veya sağlık hizmetlerine başvuru sayısı arasındakı bağlantının incelenmesi [Investigation of the connection between the hospital education levels and health pursuits and/or the application number of health services]. Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR). 2017;4(12):867-82. [Crossref]
- Sözmen K, Ünal B. Explaining inequalities in Health Care Utilization among Turkish adults: Findings from Health Survey 2008. Health Policy. 2016;120(1):100-10. [Crossref] [PubMed]
- Arefnya N. Türkiye'de sağlık hizmetleri kullanımının belirleyenleri: Bir mikro veri analizi [PhD]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi; 2018. [Link]
- Or Z, Jusot F, Yılmaz E. Impact of health care system on socioeconomic inequalities in doctor use for the European Union working group on socioeconomic inequalities in health. IRDES. 2008. [Link]
- Grasdal AL, Monstad K. Inequity in the use of physician services in Norway before and after introducing patient lists in primary care. Int J Equity Health. 2011;10:25. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- O'Donnell O. Access to health care in developing countries: breaking down demand side barriers. Cad Saude Publica. 2007;23(12):2820-34. [Crossref] [PubMed]
- Roy K, Chaudhuri A. Gender differences in healthcare utilization in later life. In: Kuhlmann E, Annandale E, eds. The Palgrave Handbook of Gender and Healthcare. 2nd ed. UK: Palgrave Macmillan; 2012. p.256-72. [Link]
- Whitehead M, Dahlgren G. Concepts and principles for tackling social inequities in health, levelling up part 1. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe; 2007. Cited: February 2, 2017. Available from: [Link]
- Bronselaer JLJ, De Koker BSM, Van Peer CMA. The impact of divorce on the health status of ex-partners. Arch Public Health. 2008;66(4):168-86. [Link]
- Joung IM, van der Meer JB, Mackenbach JP. Marital status and health care utilization. Int J Epidemiol. 1995;24(3):569-75. [Crossref] [PubMed]
- Çınarlıoğlu S. Cepten sağlık harcamalarının finansmanında eşitsizlik ve hakkaniyet: uygulamalı bir ekonometrik yaklaşım [Inequality and inequity in financing out-of-pocket health expenditures: an applied econometric approach]. İşletme Araştırmaları Dergisi. 2018;10(1):876-97. [Crossref]
- TÜBİTAK. Türkiye'de Sağlık Hizmetleri Kullanımında Hakkaniyet. Program Kodu: 3501, Proje No: 114K958. Ankara: 2015. [Link]
.: İşlem Listesi