Diyabet Özel Sayısı
.: EDİTÖRDEN
Sayı Editöründen
Editorials
Makale Dili: TR
Değerli Okuyucular,
Diyabet çok eski bir hastalıktır.M.Ö. 1500 yıllarında Ebers papirüslerinde tanımlanması ve poliüri ve polidipsinin tedavisinde bitkilerin ve besinlerin kullanılması nedeniyle diyabetin tedavisinde beslenme yaklaşımlarının, bugünlerde olduğu gibi eskiden de ön planda olduğunu biliyoruz. Örneğin; Kapadokya'lı Arateus, diyabetin böbrek ishali olabileceğinden bahsetmiş ve tedavisinde süt, tahıllar, nişasta, sonbahar meyveleri ve tatlı şarap kullanmıştır. Diyabetin iki tip olduğundan bahsedildiği ve özellikle çocuklarda olan diyabet tipini tedavi etmek amacıyla açlık diyetleri uygulandığı ve bu tip diyabetin çocukların ölümüne neden olduğu kayıtlardan elde edilen bilgilerdir. 1921 yılında Banting ve Best'in insülini keşfetmeleri, özellikle tip 1 diyabetin tedavisinde bir dönüm noktası olmuş ve insülinle ilk tedavi edilen ölümün kıyısındaki 14 yaşındaki Leonord Thompson, kilo almış ve yaşama dönmüştür. 1869-1962 yılları arasında yaşamış, ABD'nin diyabet alanındaki ilk hekimi olan Dr. Elliot Joslin, diyabetlilerin eğitilmeleri ve hastalıkları ile ilgili olarak kendi kendilerini yönetmeleri gerektiğini ileri sürerek uyguladığı ilk diyabet eğitiminde, karbonhidratların kan şekerinin yükselmesinde çok önemli olduğunu vurgulamış ve karbonhidratların sayılarak tüketilmeleri gerektiğini söyleyen ilk kişi olmuştur.
Diyabet, pankreasın yeterli insülin üretememesi veya ürettiği insülini etkin olarak kullanamaması durumunda ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. İnsülin, kan şekerini düzenleyen bir hormondur. Kontrolsüz diyabet sonucunda oluşan hiperglisemi, zamanla, kalp ve damar hastalıklarına, retinopati, nefropati, nöropati ve ampütasyonlara kadar gidebilen organ hasarlarına neden olabilir.
2014 yılında, 18 yaş ve üstündeki yetişkinlerin %8,5'inde diyabet olduğu, 2015 yılında, diyabetin 1,6 milyon kişinin ölümün doğrudan nedeni olduğu belirlenmiştir. 12 yıl arayla yapılan TURDEP-I ve TURDEP-II çalışmalarının sonuçlarına göre; ülkemizde 1997 yılında%7,2 olan diyabetin görülme sıklığı, 2010 yılında %13,7'ye yükselmiş, son zamanlarda açıklanan CREDİT çalışmasının sonuçlarına göre ise bu rakam %18 olmuştur. Bu, ülkemizdeki her 5 kişiden birisinin diyabet, yine her 5 kişiden birisinin de prediyabetli olduğunu göstermektedir. Sıklığı bu kadar hızla yükselen diyabetin nedenlerinden en önemlisi; kötü beslenme, sedanter bir yaşam tarzı ve beraberinde getirdiği obezitedir.
İlaç ve insülin tedavisinin yanında, bu tedavinin etkinliğinin artırılmasında basit yaşam tarzı önlemlerinin, özellikle diyabetlilerin %90'ını oluşturan tip 2 diyabetin önlenmesinde veya geciktirilmesinde etkili olduğu gösterilmiştir. Yaşam tarzı değişiklikleri; sağlıklı beslenme, düzenli fiziksel aktivite, sağlıklı vücut ağırlığına ulaşmak ve bu ağırlığı hayat boyu korumak, sigara ve alkol kullanımından kaçınmak, kaliteli ve yeterli uyku düzenine sahip olmaktır.
Diyabet; diyabetli bir kişinin günlük kendi kendine yönetim kararları üretmesini ve karmaşık bakım faaliyetleri yürütmesini gerektiren kronik bir hastalıktır. Diyabetin seyrini etkileyen etmenlerin başında hastanın kendi diyabetini kontrol altına almak olduğu söylense de bunu gerçekleştirmenin çok kolay olmadığı bir gerçektir. Bu nedenle hastalığın başarılı bir biçimde tedavi ve izleminde hastanın etkin rolünün sağlanabilmesi için hasta eğitimi ve hastanın kendi kendini yönetebilmeyi öğrenmesi büyük önem taşır. Bu konuda özelleşmiş diyabet eğitim ekip ve merkezleri, diğer sağlık kurumlarına göre hastaya çok daha yararlı olabilirler.
Diyabet komplikasyonlarının ya da kendi kendini yönetmeyi etkileyebilecek faktörlerin tanımlanması, diyabet eğitiminde kritik bir gösterge olarak düşünülmeli ve bu konuya dikkat çekilerek yeterli kaynak sağlanmalıdır. Sağlıklı besinlere erişimdeki maddi zorluklar, ilaçların takibi, kan şekerlerinin kontrolünü sağlayacak kan şekeri ölçüm cihazları ve stripler, biyokimyasal ölçümler, belirli aralıklarla hekim ve diyetisyen kontrolünün gerekliliği, güvenli ortamve sağlık hizmetlerine erişimin zorluğu sağlık bakımı ve harcamalarını arttırarak diyabetlinin tedavisini zorlaştıran faktörler arasında yer alırlar.
Ayrıca, hasta eğitiminde diyabetle ilgili bilgiler, diyet, insülin uygulama teknikleri, insülin ayarlayabilme becerisi, düzenli egzersiz, kan şekerini ölçerek kendini izleme, hipoglisemi, hiperglisemi vb. akut ve kronik durumların ve hastalıkların yönetimi, diyabetik komplikasyonlar ve belirtileri ile ilgili eğitim, diyabet tedavisinde çok önemlidir. Eğitimler, hastanın her hekim kontrolünde diyabet merkezlerinde veya hastanelerde diyabet hemşireleri ve diyetisyenler tarafından tekrar edilerek sürdürülmeli ve diyabetlinin bilgi eksikliğinin tamamlanması sağlanmalıdır.
Sonuç olarak diyabet; hem hastanın kendisinin diyabeti çok iyi öğrenerek hastalığını yönetebilmesini, hem de hekim, diyetisyen, diyabet hemşiresi, fizyoterapist, psikolog gibi disiplinlerin işbirliğinin sağlanarak diyabetliye sağlık bakımının yapılmasını gerektirdiği,multifaktöryel ve disiplinlerarası işbirliğini gerektiren çok önemli bir hastalıktır.
Diyabetin önlenmesinde, geciktirilmesinde ve tedavisinde yaşam tarzı faktörlerinin ön planda olmasından hareketle, Türkiye Klinikleri Beslenme ve Diyetetik-Özel Dergisi "Diyabet" özel sayısının yazarları, diyabet konusunda deneyimli ve değerli hekim, diyetisyen, fizyoterapist ve hemşirelerden oluşmuştur.
Prof. Dr. M. Emel TÜFEKÇİ ALPHAN
Sayı Editörü
Diyabet çok eski bir hastalıktır.M.Ö. 1500 yıllarında Ebers papirüslerinde tanımlanması ve poliüri ve polidipsinin tedavisinde bitkilerin ve besinlerin kullanılması nedeniyle diyabetin tedavisinde beslenme yaklaşımlarının, bugünlerde olduğu gibi eskiden de ön planda olduğunu biliyoruz. Örneğin; Kapadokya'lı Arateus, diyabetin böbrek ishali olabileceğinden bahsetmiş ve tedavisinde süt, tahıllar, nişasta, sonbahar meyveleri ve tatlı şarap kullanmıştır. Diyabetin iki tip olduğundan bahsedildiği ve özellikle çocuklarda olan diyabet tipini tedavi etmek amacıyla açlık diyetleri uygulandığı ve bu tip diyabetin çocukların ölümüne neden olduğu kayıtlardan elde edilen bilgilerdir. 1921 yılında Banting ve Best'in insülini keşfetmeleri, özellikle tip 1 diyabetin tedavisinde bir dönüm noktası olmuş ve insülinle ilk tedavi edilen ölümün kıyısındaki 14 yaşındaki Leonord Thompson, kilo almış ve yaşama dönmüştür. 1869-1962 yılları arasında yaşamış, ABD'nin diyabet alanındaki ilk hekimi olan Dr. Elliot Joslin, diyabetlilerin eğitilmeleri ve hastalıkları ile ilgili olarak kendi kendilerini yönetmeleri gerektiğini ileri sürerek uyguladığı ilk diyabet eğitiminde, karbonhidratların kan şekerinin yükselmesinde çok önemli olduğunu vurgulamış ve karbonhidratların sayılarak tüketilmeleri gerektiğini söyleyen ilk kişi olmuştur.
Diyabet, pankreasın yeterli insülin üretememesi veya ürettiği insülini etkin olarak kullanamaması durumunda ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. İnsülin, kan şekerini düzenleyen bir hormondur. Kontrolsüz diyabet sonucunda oluşan hiperglisemi, zamanla, kalp ve damar hastalıklarına, retinopati, nefropati, nöropati ve ampütasyonlara kadar gidebilen organ hasarlarına neden olabilir.
2014 yılında, 18 yaş ve üstündeki yetişkinlerin %8,5'inde diyabet olduğu, 2015 yılında, diyabetin 1,6 milyon kişinin ölümün doğrudan nedeni olduğu belirlenmiştir. 12 yıl arayla yapılan TURDEP-I ve TURDEP-II çalışmalarının sonuçlarına göre; ülkemizde 1997 yılında%7,2 olan diyabetin görülme sıklığı, 2010 yılında %13,7'ye yükselmiş, son zamanlarda açıklanan CREDİT çalışmasının sonuçlarına göre ise bu rakam %18 olmuştur. Bu, ülkemizdeki her 5 kişiden birisinin diyabet, yine her 5 kişiden birisinin de prediyabetli olduğunu göstermektedir. Sıklığı bu kadar hızla yükselen diyabetin nedenlerinden en önemlisi; kötü beslenme, sedanter bir yaşam tarzı ve beraberinde getirdiği obezitedir.
İlaç ve insülin tedavisinin yanında, bu tedavinin etkinliğinin artırılmasında basit yaşam tarzı önlemlerinin, özellikle diyabetlilerin %90'ını oluşturan tip 2 diyabetin önlenmesinde veya geciktirilmesinde etkili olduğu gösterilmiştir. Yaşam tarzı değişiklikleri; sağlıklı beslenme, düzenli fiziksel aktivite, sağlıklı vücut ağırlığına ulaşmak ve bu ağırlığı hayat boyu korumak, sigara ve alkol kullanımından kaçınmak, kaliteli ve yeterli uyku düzenine sahip olmaktır.
Diyabet; diyabetli bir kişinin günlük kendi kendine yönetim kararları üretmesini ve karmaşık bakım faaliyetleri yürütmesini gerektiren kronik bir hastalıktır. Diyabetin seyrini etkileyen etmenlerin başında hastanın kendi diyabetini kontrol altına almak olduğu söylense de bunu gerçekleştirmenin çok kolay olmadığı bir gerçektir. Bu nedenle hastalığın başarılı bir biçimde tedavi ve izleminde hastanın etkin rolünün sağlanabilmesi için hasta eğitimi ve hastanın kendi kendini yönetebilmeyi öğrenmesi büyük önem taşır. Bu konuda özelleşmiş diyabet eğitim ekip ve merkezleri, diğer sağlık kurumlarına göre hastaya çok daha yararlı olabilirler.
Diyabet komplikasyonlarının ya da kendi kendini yönetmeyi etkileyebilecek faktörlerin tanımlanması, diyabet eğitiminde kritik bir gösterge olarak düşünülmeli ve bu konuya dikkat çekilerek yeterli kaynak sağlanmalıdır. Sağlıklı besinlere erişimdeki maddi zorluklar, ilaçların takibi, kan şekerlerinin kontrolünü sağlayacak kan şekeri ölçüm cihazları ve stripler, biyokimyasal ölçümler, belirli aralıklarla hekim ve diyetisyen kontrolünün gerekliliği, güvenli ortamve sağlık hizmetlerine erişimin zorluğu sağlık bakımı ve harcamalarını arttırarak diyabetlinin tedavisini zorlaştıran faktörler arasında yer alırlar.
Ayrıca, hasta eğitiminde diyabetle ilgili bilgiler, diyet, insülin uygulama teknikleri, insülin ayarlayabilme becerisi, düzenli egzersiz, kan şekerini ölçerek kendini izleme, hipoglisemi, hiperglisemi vb. akut ve kronik durumların ve hastalıkların yönetimi, diyabetik komplikasyonlar ve belirtileri ile ilgili eğitim, diyabet tedavisinde çok önemlidir. Eğitimler, hastanın her hekim kontrolünde diyabet merkezlerinde veya hastanelerde diyabet hemşireleri ve diyetisyenler tarafından tekrar edilerek sürdürülmeli ve diyabetlinin bilgi eksikliğinin tamamlanması sağlanmalıdır.
Sonuç olarak diyabet; hem hastanın kendisinin diyabeti çok iyi öğrenerek hastalığını yönetebilmesini, hem de hekim, diyetisyen, diyabet hemşiresi, fizyoterapist, psikolog gibi disiplinlerin işbirliğinin sağlanarak diyabetliye sağlık bakımının yapılmasını gerektirdiği,multifaktöryel ve disiplinlerarası işbirliğini gerektiren çok önemli bir hastalıktır.
Diyabetin önlenmesinde, geciktirilmesinde ve tedavisinde yaşam tarzı faktörlerinin ön planda olmasından hareketle, Türkiye Klinikleri Beslenme ve Diyetetik-Özel Dergisi "Diyabet" özel sayısının yazarları, diyabet konusunda deneyimli ve değerli hekim, diyetisyen, fizyoterapist ve hemşirelerden oluşmuştur.
Prof. Dr. M. Emel TÜFEKÇİ ALPHAN
Sayı Editörü
.: İşlem Listesi