.: DERLEME
Sağlık Hizmetlerinde Sevk Sistemi
Referral System in Health Care
Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2020;5(1):166-82
doi: 10.5336/healthsci.2018-64475
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Ülkeler sağlık hizmetlerinin verimli bir şekilde sunulmasına yönelik pek çok politika geliştirmekte ve uygulamaktadırlar. Bunlar koruyucu sağlık hizmetleri, sağlığın geliştirilmesi uygulamaları, araştırma geliştirme faaliyetleri, finansal yapı, örgütlenme ve organizasyon gibi alanlarda olmaktadır. Basamaklandırılmış sağlık hizmetlerinde her basamak hizmet sunumunda verimliliği artırmak, maliyetleri düşürmek ve daha iyi sağlık hizmeti sunmak için uygulanan sevk sistemi de bu uygulamalar arasında yer almaktadır. Sevk sistemi, sağlık sistemlerinde ilk başvuru, koordinasyon, süreklilik ve kapsamlılık özelliklerinden dolayı birinci basamak sağlık hizmetleri başta olmak üzere ülkelerin genel sağlık sistemleri kapsamında önemli bir uygulama olarak görülmektedir. Uygulamanın, birinci basamak hekimi açısından, hasta takibi ve hastayı yönlendirme gibi süreçlere yönelik olumlu katkıları olmaktadır. Ayrıca sevk sistemi ile hastaların kendilerine en uygun hizmeti almaları, ikinci ve üçüncü basamak sağlık kurumlarının olanaklarının maliyet etkin kullanımı da sağlanabilmektedir. Ancak sevk sisteminin etkinliğinin söz konusu olabilmesi için sistemin iyi şekilde kurulması ve işlemesi gerekmektedir. Bunun sağlanması da sistemin tüm bileşenlerinin birbirleriyle eşgüdümlü çalışmasına bağlıdır. Dünya genelinde sevk sisteminin yapısına ve işleyişine ilişkin farklı uygulamaların olduğu bilinmektedir. Türkiye'de sevk sisteminin uygulanması için geçmişten günümüze birtakım girişimler ve yasal mevzuat çalışmaları yapılmıştır. Ancak gerek sağlık sistemi kaynaklı gerekse toplumsal etkenler nedeni ile uygulamada henüz başarı sağlanamamıştır. Türkiye ve sistemi kurmaya yönelik çaba sarf edecek diğer ülkelerin, iyi işleyen bir sevk sistemi inşası için sistemin bileşenlerinin her birini ayrı bir şekilde değerlendirerek gerekli adımları atması ve bileşenler arasında entegrasyonu sağlaması etkili olacaktır. Bu bileşenler, sağlık sistemine ilişkin genel belirleyiciler, sevk eden, sevki kabul eden kurumların yapıları, denetim ve geliştirme gibi alanlardan oluşmakta ve her bileşen, kendine özgü yapısı nedeni ile iyi bir organizasyon gerektirmektedir. Bu çalışmada sağlık hizmetlerinin etkin olarak yürütülmesinde önemli bir yeri olan sevk sisteminin tarihsel süreci, önemi, Türkiye'deki gelişim süreci ve bileşenleri ele alınarak değerlendirme yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Hasta sevk sistemi, sağlık hizmeti; kapıtutuculuk; basamaklandırma
Ülkeler sağlık hizmetlerinin verimli bir şekilde sunulmasına yönelik pek çok politika geliştirmekte ve uygulamaktadırlar. Bunlar koruyucu sağlık hizmetleri, sağlığın geliştirilmesi uygulamaları, araştırma geliştirme faaliyetleri, finansal yapı, örgütlenme ve organizasyon gibi alanlarda olmaktadır. Basamaklandırılmış sağlık hizmetlerinde her basamak hizmet sunumunda verimliliği artırmak, maliyetleri düşürmek ve daha iyi sağlık hizmeti sunmak için uygulanan sevk sistemi de bu uygulamalar arasında yer almaktadır. Sevk sistemi, sağlık sistemlerinde ilk başvuru, koordinasyon, süreklilik ve kapsamlılık özelliklerinden dolayı birinci basamak sağlık hizmetleri başta olmak üzere ülkelerin genel sağlık sistemleri kapsamında önemli bir uygulama olarak görülmektedir. Uygulamanın, birinci basamak hekimi açısından, hasta takibi ve hastayı yönlendirme gibi süreçlere yönelik olumlu katkıları olmaktadır. Ayrıca sevk sistemi ile hastaların kendilerine en uygun hizmeti almaları, ikinci ve üçüncü basamak sağlık kurumlarının olanaklarının maliyet etkin kullanımı da sağlanabilmektedir. Ancak sevk sisteminin etkinliğinin söz konusu olabilmesi için sistemin iyi şekilde kurulması ve işlemesi gerekmektedir. Bunun sağlanması da sistemin tüm bileşenlerinin birbirleriyle eşgüdümlü çalışmasına bağlıdır. Dünya genelinde sevk sisteminin yapısına ve işleyişine ilişkin farklı uygulamaların olduğu bilinmektedir. Türkiye'de sevk sisteminin uygulanması için geçmişten günümüze birtakım girişimler ve yasal mevzuat çalışmaları yapılmıştır. Ancak gerek sağlık sistemi kaynaklı gerekse toplumsal etkenler nedeni ile uygulamada henüz başarı sağlanamamıştır. Türkiye ve sistemi kurmaya yönelik çaba sarf edecek diğer ülkelerin, iyi işleyen bir sevk sistemi inşası için sistemin bileşenlerinin her birini ayrı bir şekilde değerlendirerek gerekli adımları atması ve bileşenler arasında entegrasyonu sağlaması etkili olacaktır. Bu bileşenler, sağlık sistemine ilişkin genel belirleyiciler, sevk eden, sevki kabul eden kurumların yapıları, denetim ve geliştirme gibi alanlardan oluşmakta ve her bileşen, kendine özgü yapısı nedeni ile iyi bir organizasyon gerektirmektedir. Bu çalışmada sağlık hizmetlerinin etkin olarak yürütülmesinde önemli bir yeri olan sevk sisteminin tarihsel süreci, önemi, Türkiye'deki gelişim süreci ve bileşenleri ele alınarak değerlendirme yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Hasta sevk sistemi, sağlık hizmeti; kapıtutuculuk; basamaklandırma
ABSTRACT
Countries are implementing a number of policies aimed at the efficient delivery of health services. These are in areas such as giving importance to preventive health services, health promotion practices, research and development activities, financial structure, and organization. In stepped health services, referral system is also among those applications in order to increase efficiency in each step service delivery, reduce costs and provide better health care. The referral system is seen as an important application in the general health systems of countries, due to its being initial application, coordination, continuity and comprehensiveness features. The application has positive contributions to the processes such as patient follow-up and patient orientation in terms of primary care physician. In addition, the referral system enables the patients to receive the most appropriate service, and the cost-effective use of the facilities of the second and tertiary health institutions can also be provided. However, in order for the referral system to be effective, the system must be properly installed and operated. And this depends on the coordinated operation of all components of the system. It is known that there are different applications regarding the structure and operation of the referral system throughout the world. A number of initiatives and legislative work has been done from past to present for the implementation of the referral system in Turkey. However, no success has been achieved in practice due to both health system and social factors. It will be effective to take the necessary steps by evaluating each of the components of the system separately and to ensure the integration between the components for both Turkey and other countries that will make efforts to establish the system for the construction of a well-functioning referral system. These components are made up of general determinants of the health system, the structures of referrers, the structures of acceptor organizations, inspection and development, and each component requires a good organization due to its unique structures. In this context, historical process, importance, development process in Turkey and the components of referral system, with an important role in the delivery of health services, is evaluated in this study.
Keywords: Patient referral systems; health care; gatekeeping; delivery of health care
Countries are implementing a number of policies aimed at the efficient delivery of health services. These are in areas such as giving importance to preventive health services, health promotion practices, research and development activities, financial structure, and organization. In stepped health services, referral system is also among those applications in order to increase efficiency in each step service delivery, reduce costs and provide better health care. The referral system is seen as an important application in the general health systems of countries, due to its being initial application, coordination, continuity and comprehensiveness features. The application has positive contributions to the processes such as patient follow-up and patient orientation in terms of primary care physician. In addition, the referral system enables the patients to receive the most appropriate service, and the cost-effective use of the facilities of the second and tertiary health institutions can also be provided. However, in order for the referral system to be effective, the system must be properly installed and operated. And this depends on the coordinated operation of all components of the system. It is known that there are different applications regarding the structure and operation of the referral system throughout the world. A number of initiatives and legislative work has been done from past to present for the implementation of the referral system in Turkey. However, no success has been achieved in practice due to both health system and social factors. It will be effective to take the necessary steps by evaluating each of the components of the system separately and to ensure the integration between the components for both Turkey and other countries that will make efforts to establish the system for the construction of a well-functioning referral system. These components are made up of general determinants of the health system, the structures of referrers, the structures of acceptor organizations, inspection and development, and each component requires a good organization due to its unique structures. In this context, historical process, importance, development process in Turkey and the components of referral system, with an important role in the delivery of health services, is evaluated in this study.
Keywords: Patient referral systems; health care; gatekeeping; delivery of health care
REFERANSLAR:
- World Health Organization (WHO). The World Health Report, Health Systems-Improving Performance, 2000. https://www.who.int/whr/2000/en/
- Başak O. [Stepped health service delivery and primary health care]. Türk Aile Hek Derg. 2007;11(3):135-9.
- Bossyns P. The Referral system: a Neglected Element in The Health District Concept. Eight Years Field Research in Rural Niger. Vrije Universiteit Brussel; 2006. p.285. http://www.uonn.org/wp-content/uploads/2016/08/Thesis-P-Bossyns-Niger-2006.pdf
- Kılavuz E. [Rising health care costs and primary health care]. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2010;29(2):173-92.
- Beasley W, Starfield B, van Well C, Rosser WW, Haq CL. Global health and primary care research. J Am Board Fam Med. 2007;20(6):518-26. [Crossref]
- Starfield B. Primary care: balancing health needs, services and technology. Chapter III, Accountability in Primary Care. New York: Oxford University Press; 1998. p.430.
- Alkinaidri A, Alsulami H. Improving healthcare referral system using lean six sigma. American Journal of Industrial and Business Management (AJIBM). 2018:8;193-206. [Crossref]
- World Health Organization (WHO). Referral Systems - A Summary of Key Processes to Guide Health Services Managers, 2015. http://www.who.int/management/facility/referral/en/
- Grembowski DE, Cook K, Patrick DL, Roussel AE. Managed care and referral. Med Care Res Rev. 1998;55(1):3-31. [Crossref] [PubMed]
- Çağlayaner H. [Pysician, patient, colleagues: referral and consultation]. Türk Aile Hek Derg. 2006;10(1):31-8.
- Tabish SA. Referral System in Health Care. 2010. https://www.researchgate.net/publication/261957501_Referral_System_in_Health_Care.
- Tabish SA. Establishing referral system in healthcare. 2017. https://www.researchgate.net/publication/317350616_Establishing_Referral_System_in_Healthcare
- Öcek Z, Çiçeklioğlu M, Türk M. [What is gatekeeping in primary health care services? Can it be applied in Turkey?]. STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 2006;15(8):144-8.
- Kroneman MW, Maarse H, nan der Zee J. Direct access in primary care and patient satisfaction: a European study. Health Policy. 2006;76(1):72-9. [Crossref] [PubMed]
- Sosyal A, Kıraç R, Alu A. [The satisfaction measures Diyarbakir of family medicine public system and family medicine in Turkey]. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2016;6(10):76-88.
- Foot C, Naylor C, Imison C. The Quality of GP Diagnosis and Referral. 2010. https://www.kingsfund.org.uk/sites/files/kf/Diagnosis%20and%20referral.pdf
- Macintyre K, Lochigan M, Letipila F. Understanding referral from primary care clinics in rural Kenya: using health information systems to prioritize health services. International Journal of Health Planning and Management (IJHPM). 2003;18(1):23-39. [Crossref] [PubMed]
- Forrest CB, Nutting PA, Starfield B, von Schrader S. Family physicians' referral decisions: results from the ASPN referral study. J Fam Pract. 2002;51(3):215-22.
- Chan BT, Austin PC. Patient, physician, and community factors affecting referrals to specialists in Ontario, Canada: a population-based, multi-level modelling approach. Med Care. 2003;41(4):500-11. [Crossref] [PubMed]
- Başer DA, Kahveci R, Koç EM, Kasım İ, Şencan İ, Özkara A. [Strong primary care for effective health systems]. Ankara Med J. 2015;15(1):26-31.
- Shi L. The impact of primary care: a focused review. Scientifica (Cairo). 2012;2012: 432892. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun [The Law on Socialization of Health Services]. Kanun Numarası: 224, Kabul Tarihi: 05.01.1961, Yayımlandığı Resmî Gazete: Tarihi: 12.01.1961, Yayımlandığı Resmî Gazete Sayısı: 10705. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.4.224.pdf
- Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. Kalkınma Planları, 2019. http://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/
- Akdağ R. Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı: Değerlendirme Raporu (2003-2010), Ankara, T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No:839. 2011. p.381.
- Aytekin S. [The evaluation of the family medicine practice effects on health care expenditures in Turkey]. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2012:(9);33-44.
- Çiçeklioğlu M, Öcek Z, Yücel U, Özdemir R, Türk M, Taner Ş. Aile Hekimliği Birinci Basamak Sağlık Ortamını Nasıl Dönüştürdü? 1. Baskı. Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları; 2013. p.178.
- Anayasa Mahkemesi Kararı, 2008 (Esas Sayısı: 2005/10, Karar Sayısı: 2008/63, Karar Günü: 21.2.2008). T.C. Resmî Gazete. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/11/20081107-8.htm
- Akman M. [Strength of primary care in Turkey]. Türk Aile Hek Derg. 2014;18(2):70-8. [Crossref]
- Akdağ R. Türkiye sağlıkta Dönüşüm Programı ve Temel Sağlık Hizmetleri, Ankara, T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları Yayın No: 770. 2008. p.170.
- T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu 2014-2017 Stratejik Planı. 2014. p.92. https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/kurumsal/plan-ve-faaliyetler/2014-2017-stratejik-plan.pdf
- T.C. Sağlık Bakanlığı. T.C. Sağlık Bakanlığı Faaliyet Raporu, 2018. Yayın No: 1121. https://sgb.saglik.gov.tr/Dkmanlar/TC%20Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20Faaliyet%20Raporu%202018.pdf Erişim: 16 Mayıs 2019.
- Bulut S, Uğurluoğlu Ö. [Evaluation of referral from perspective of family physicians]. Türk Aile Hek Derg. 2018;22(3):118-32.
- Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Organisation of Health Care Delivery, OECD Health System Characteristics Survey 2012. http://www.oecd.org/els/health-systems/organisation-health-care-delivery.htm
- Rasoulynejad SA. Study of self-referral factors in the three-level healthcare delivery system, Kashan, Iran, 2000. Rural Remote Health. 2004:4(4);237.
- Kulu-Glasgow I, Delnoij D, de Bakker D. Self-referral in a gatekeeping system: patients' reasons for skipping the general-practitioner. Health Policy. 1998:45(3);221-38. [Crossref]
- Piterman L, Koritsas S. Part II. General practitioner-specialist referral process. Intern Med J. 2005:35(8);491-6. [Crossref] [PubMed]
.: İşlem Listesi