.: DERLEME
Sağlık Çalışanlarını, Toplumsal Yaşamı ve Siyasal Düzeni Etik Sorgulamalarla Sarsan COVID-19 Pandemisinin Başlıca Sorunları: Geleneksel Derleme
The Main Problems of the COVID-19 Pandemic That Has Shaken Healthcare Professionals, Social Life and Political Order with Ethical Inquiries: Traditional Review
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2022;30(1):56-66
doi: 10.5336/mdethic.2021-82310
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Dünya, Aralık 2019'dan bu yana koronavirüs hastalığı-2019 pandemisi ile mücadele etmektedir. Bu çalışmada, sağlık sistemi başta olmak üzere toplumsal ve siyasal alanda yaşanan problemler etik ilkeler beraberinde değerlendirilmiştir. Öncelikle hekimler, kaynak kısıtlılığının oluşup pandemi koşullarının ağırlaştığı dönemlerde birçok etik ikilemle karşılaşmıştır. Bu koşullar altında uluslararası etik kılavuzlara duyulan ihtiyaç açık bir şekilde göze çarpmaktadır. Pandeminin toplumsal alandaki etkileri incelendiğinde, izolasyonun getirdiği psikososyal etkiler bazı bireylerde çeşitli etik dışı davranışları gözler önüne sermiştir. Toplumun kırılgan grubunda yer alan yaşlılar bazı gençler tarafından sosyal medyada birtakım etik dışı davranışlarla eğlence konusu hâline getirilmiştir. Bu durum da bir toplumda ahlaki değerlerin ne derece önemli olduğunu gözler önüne sermektedir. Pandeminin etkileri uluslararası siyasi boyutta incelendiğinde, salgının başlangıcında bazı malzemelerin tedarik edilmesinde sıkıntılar yaşandığı gözlenmiştir. Bu doğrultuda, siyasal anlamda göze çarpan en büyük eksikliklerden biri küresel iş birliğine duyulan ihtiyaç olmuştur. Çalışmada incelenen bu sorunlar, getirilebilecek çözüm önerilerine birer zemin hazırlamakta ve pandeminin aşılması için ihtiyaç duyulan iş birliğini kuvvetlendirmeyi amaçlamaktadır. Yaşanan pandemiden anlaşılacağı üzere etik sorgulamalarla hayatımızın beklenmedik dönemlerinde karşı karşıya kalabilmekteyiz. Bu noktada yaşamımız boyunca edindiğimiz ahlaki değerler ve öğrenim hayatımızla pekiştireceğimiz etik eğitimi hayatımızda oldukça önemli bir yere sahiptir.
Anahtar Kelimeler: COVID-19; pandemi; etik ilkeler; ahlaki değerler; sağlık sistemi
Dünya, Aralık 2019'dan bu yana koronavirüs hastalığı-2019 pandemisi ile mücadele etmektedir. Bu çalışmada, sağlık sistemi başta olmak üzere toplumsal ve siyasal alanda yaşanan problemler etik ilkeler beraberinde değerlendirilmiştir. Öncelikle hekimler, kaynak kısıtlılığının oluşup pandemi koşullarının ağırlaştığı dönemlerde birçok etik ikilemle karşılaşmıştır. Bu koşullar altında uluslararası etik kılavuzlara duyulan ihtiyaç açık bir şekilde göze çarpmaktadır. Pandeminin toplumsal alandaki etkileri incelendiğinde, izolasyonun getirdiği psikososyal etkiler bazı bireylerde çeşitli etik dışı davranışları gözler önüne sermiştir. Toplumun kırılgan grubunda yer alan yaşlılar bazı gençler tarafından sosyal medyada birtakım etik dışı davranışlarla eğlence konusu hâline getirilmiştir. Bu durum da bir toplumda ahlaki değerlerin ne derece önemli olduğunu gözler önüne sermektedir. Pandeminin etkileri uluslararası siyasi boyutta incelendiğinde, salgının başlangıcında bazı malzemelerin tedarik edilmesinde sıkıntılar yaşandığı gözlenmiştir. Bu doğrultuda, siyasal anlamda göze çarpan en büyük eksikliklerden biri küresel iş birliğine duyulan ihtiyaç olmuştur. Çalışmada incelenen bu sorunlar, getirilebilecek çözüm önerilerine birer zemin hazırlamakta ve pandeminin aşılması için ihtiyaç duyulan iş birliğini kuvvetlendirmeyi amaçlamaktadır. Yaşanan pandemiden anlaşılacağı üzere etik sorgulamalarla hayatımızın beklenmedik dönemlerinde karşı karşıya kalabilmekteyiz. Bu noktada yaşamımız boyunca edindiğimiz ahlaki değerler ve öğrenim hayatımızla pekiştireceğimiz etik eğitimi hayatımızda oldukça önemli bir yere sahiptir.
Anahtar Kelimeler: COVID-19; pandemi; etik ilkeler; ahlaki değerler; sağlık sistemi
ABSTRACT
The world has been struggling with the coronavirus disease-2019 pandemic since December 2019. In the current study, especially in the health system, are evaluated together with ethical principles. First of all, physicians have faced many ethical dilemmas during this period of resource constraints and severe pandemic conditions. When the effects of the pandemic in the social field have been examined, unethical behaviours have been encountered in some individuals. The elderly, who are in the fragile group of the society, have been turned into a subject of entertainment on social media by some young people. This situation reveals how important moral values are in a society. When the effects of the pandemic have been examined in an international political dimension, it has been observed that there were difficulties in the supply of some materials at the beginning of the pandemic. In this connection, one of the most striking political shortcomings has been the need for global cooperation. The examination of these problems in the current study is believed to lay the groundwork for possible solutions and to strengthen the cooperation needed to overcome the pandemic. As can be clearly seen in the current period of pandemic, we can face ethical questions in unexpected periods of our lives. At this point, the moral values we have acquired throughout our lives and the place of ethical education that we will reinforce with our formal education should also be emphasized in our lives.
Keywords: COVID-19; pandemic; ethical principles; moral values; health system
The world has been struggling with the coronavirus disease-2019 pandemic since December 2019. In the current study, especially in the health system, are evaluated together with ethical principles. First of all, physicians have faced many ethical dilemmas during this period of resource constraints and severe pandemic conditions. When the effects of the pandemic in the social field have been examined, unethical behaviours have been encountered in some individuals. The elderly, who are in the fragile group of the society, have been turned into a subject of entertainment on social media by some young people. This situation reveals how important moral values are in a society. When the effects of the pandemic have been examined in an international political dimension, it has been observed that there were difficulties in the supply of some materials at the beginning of the pandemic. In this connection, one of the most striking political shortcomings has been the need for global cooperation. The examination of these problems in the current study is believed to lay the groundwork for possible solutions and to strengthen the cooperation needed to overcome the pandemic. As can be clearly seen in the current period of pandemic, we can face ethical questions in unexpected periods of our lives. At this point, the moral values we have acquired throughout our lives and the place of ethical education that we will reinforce with our formal education should also be emphasized in our lives.
Keywords: COVID-19; pandemic; ethical principles; moral values; health system
REFERANSLAR:
- T. C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Bilimsel Danışma Kurulu Çalışması. COVID-19 (SARS-CoV-2 Enfeksiyonu) Genel Bilgiler, Epidemiyoloji ve Tanı. 2020. [Erişim tarihi: 10 Aralık 2020]. Erişim linki: [Link]
- Polat DŞ. Koronavirüs (COVID-19) pandemisinin olası etkilerinin değerlendirilmesi [Evaluation of possible impacts of Coronavirus (COVID-19) pandemic]. Turkish Studies. 2020;15(6):781-94. [Crossref]
- Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA). COVID-19 Pandemi Değerlendirme Raporu. 2020. [Erişim tarihi: 20 Kasım 2020]. Erişim linki: [Link]
- Örnek Büken N. COVID-19 pandemisi ve etik konular [COVID-19 pandemic and ethical issues]. Sağlık ve Toplum Dergisi. 2020;1(COVID-19 Özel Sayı):15-26. [Crossref]
- Parıldar H. Tarihte bulaşıcı hastalık salgınları [Infectious disease outbreaks in history]. Tepecik Eğit. ve Araşt. Hast. Dergisi 2020;30(Ek sayı):19-26. [Crossref]
- Samal J. A historical exploration of pandemics of some selected diseases in the world. Int J Health Sci Res. 2014;4(2):165-9. [Link]
- Öner Ş. Küresel pandemi COVID-19 ve kent yönetimlerinin tepkisi: Londra Belediyesi örneği [Global pandemic (COVID-19) and the response of city governments: example of the city of London]. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi. 2020;9(4):75-94. [Link]
- Akın Palandöken E. COVID-19 pandemisi ve hemşireler için etik sorunlar [COVID-19 pandemia and ethical problems for nurses]. İKÇÜSBFD. 2020;5(2):139-42. [Link]
- Yalçınkaya E. COVID-19 ve getirdiği etik sorunlar [COVID-19 and the ethical problems it brings]. Türkiye Biyoetik Dergisi. 2019;6(3):122-7. [Crossref]
- Oğurlu E. Tarih boyunca pandemiler ve uluslar arası sisteme etkileri [Pandemics through history and their impacts on the international system]. Turkish Studies. 2020;15(4):791-805. [Crossref]
- McGuire AL, Aulisio MP, Davis FD, Erwin C, Harter TD, Jagsi R, et al. Ethical challenges arising in the COVID-19 pandemic: an overview from the association of bioethics program directors (abpd) task force. Am J Bioeth. 2020;20(7):15-27. [Crossref] [PubMed]
- Karakaş M. COVID-19 salgınının çok boyutlu sosyolojisi ve yeni normal meselesi [The multi-sociological aspects of the COVID-19 pandemic and the new normal]. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi. 2020;40(1):541-73. [Crossref]
- T.C. Sağlık Bakanlığı [İnternet]. © 2021 T.C. Sağlık Bakanlığı. [Erişim tarihi: 9 Nisan 2021]. COVID-19 Bilgilendirme Sayfası. Erişim linki: [Link]
- T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Pandemik İnfluenza Ulusal Hazırlık Planı. 2019. [Erişim tarihi: 2 Nisan 2021]. Erişim linki: [Link]
- Uğraş Dikmen A, Kına M, Özkan S, İlhan M. COVID-19 epidemiyolojisi: pandemiden ne öğrendik [Epidemiology of COVID-19: what we learn from pandemic]. J Biotechnol and Strategic Health Res. 2020;1(Special Issue):29-36. [Crossref]
- Çobanoğlu N. COVID-19 pandemisi ile değişen yaşamlar ve toplumsal değerlerimiz [The changing lives and our social values with the COVID-19 pandemic]. Avrasya SBD. 2020;3(Özel Sayı):90-4. [Link]
- United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). Statement on COVID-19: Ethical Considerations From a Global Perspective. 2020. [Erişim tarihi: 11 Aralık 2020]. Erişim linki: [Link]
- Bilican YM. The good place ve koronavirüs günlerinde etik problemler. T24 Bağımsız İnternet Gazetesi. 8 Nisan 2020. [Link]
- Çobanoğlu N. Bireysel, profesyonel, toplumsal, bilimsel ve siyasal etiği yeniden sorgulatan COVID-19 pandemisi [Ethics of ındividual, professional, social, scientific and politic is questioned by COVID-19 pandemic]. Anadolu Klin. 2020;25(Özel Sayı):36-42. [Crossref]
- Türk Tabipleri Birliği Hekimler ve Tabip Odası Yöneticileri İçin Mevzuat. Hekimlik Meslek Etiği Kuralları. 1999. [Erişim tarihi: 2 Nisan 2021]. Erişim linki: [Link]
- World Health Organization (WHO). Guidance for Managing Ethical Issues in Infectious Disease Outbreaks. 2016. [Erişim tarihi: 2 Nisan 2021]. Erişim linki: [Link]
- Ülman YI. COVID-19 enfeksiyon hastalığı salgınına biyoetik açıdan bakış [A bioethical perspective for COVID-19 infectious disease pandemic]. ACU Sağlık Bil Derg. 2020;11(3):365-71. [Crossref]
- Rubio O, Estella A, Cabre L, Saralegui-Reta I, Martin MC, Zapata L, et al. Ethical recommendations for a difficult decision-making in intensive care units due to the exceptional situation of crisis by the COVID-19 pandemic: A rapid review & consensus of experts. Med Intensiva. 2020;44(7):439-45. [Crossref] [PubMed]
- Çalışkan Pala S, Metintaş S. COVID-19 pandemisinde sağlık çalışanları [Healthcare professionals in the COVID-19 pandemic]. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 2020;5(COVID-19 Özel Sayısı):156-68. [Crossref]
- Williams JR, ed. Civaner M, çeviri editörü. Dünya Hekimler Birliği Tıp Etiği El Kitabı. 1. Baskı. France: World Medical Association; 2005. p.9-128.
- Herreros B, Gella P, Real de Asua D. Triage during the COVID-19 epidemic in Spain: better and worse ethical arguments. J Med Ethics 2020;46(7):455-8. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Sperling D. Ethical dilemmas, perceived risk, and motivation among nurses during the COVID-19 pandemic. Nursing Ethics. 2021;28(1):9-22. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Örnek Büken N. Pandemik influenza ve etik [Pandemic influenza and ethics]. Hacettepe Tıp Dergisi. 2010;41(1):62-8. [Link]
- T.C. Sağlık Bakanlığı Etik Komisyonu. Sağlık Etiği. [Erişim tarihi: 2 Nisan 2021]. Erişim linki: [Link]
- Şahan C, Aydın Özgür E, Arkan G, Alagüney ME, Demiral Y. COVID-19 pandemisinde meslek hastalığı tanı kılavuzu. 22 Mart 2019. [Link]
- Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi. COVID-19'dan hastalanan sağlık çalışanlarının hakları korunamıyorsa hiç kimsenin hak talep edebilmesi mümkün olmayacak demektir!. 30 Nisan 2020. [Link]
- Türk Tabipleri Birliği (TTB). COVID-19 pandemisi altıncı ay değerlendirme raporu. 2020. [Erişim tarihi: 13 Aralık 2020]. Erişim linki: [Link]
- Türk Tabipleri Birliği. Koronavirus Hastalığı COVID-19 Salgını: Sağlık Çalışanlarının Hakları, Rolleri ve Sorumlulukları Sağlık Çalışanlarının Sağlığı ve Güvenliği. 2020. [Erişim tarihi: 1 Temmuz 2021]. Erişim linki: [Link]
- Türk Tabipleri Birliği. COVID-19: Hekimlerin (Sağlık Çalışanlarının) Hak ve Yükümlülükleri, Sağlık Bakanlığı ve İşverenlerin Sorumlulukları. 2020 [Erişim tarihi: 1 Temmuz 2021]. Erişim linki: [Link]
- Doğan Haber Ajansı. Marketlerde koronavirüsü yoğunluğu ("Çoğu israf olacak"). 12 Mart 2020. [Link]
- Greenhalgh T, Manuel B, Thomas C, Dirk B, Laurence G. Face masks for the public during the COVID-19 crisis. BMJ. 2020;369:m1435. [Crossref] [PubMed]
- Karataş Z. COVID-19 pandemisinin toplumsal etkileri, değişim ve güçlenme [Social impacts of COVID-19 pandemic, change and empowerment]. TUSHAD. 2020;4(Özel Sayı):3-15. [Link]
- COVID-19 pandemisi ve etik duyurusu. [Erişim tarihi: 11 Nisan 2021] Erişim linki: [Link]
- Asghari F, Saeedi Tehrani S. Ethical issues in responding to the COVID-19 pandemic; a narrative review. Adv J Emerg Med. 2020;4(2):1-8. [Crossref]
- Jeffrey DI. Relational ethical approaches to the COVID-19 pandemic. J Med Ethics. 2020;46(8):495-8. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Öztürk MS, Yılmaz N, Demir Erbil D, Hazer O. COVID-19 pandemi döneminde hanehalkındaki çatışma ve birlik-beraberlik durumunun incelenmesi [Examination of conflict and cohesion situation in household during COVID-19 pandemic period]. Turkish Studies. 2020;15(4):295-314. [Crossref]
- Aslan D, Güler S. Yeni koronavirüs hastalığı COVID-19 öne çıkan konular. Aslan D, editör. Yeni Koronavirüs Hastalığı COVID-19 ve Risk Grupları. 1. Baskı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi; 2020. p.29-35.
- İnce C. Afetlerde sosyal savunmasız bir grup olarak yaşlılar: COVID-19 örneği [The older people as a socially vulnerable group in disasters: the case of COVID-19]. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 2020;7(9):184-98. [Link]
- Kaya M. Koronavirüs salgınında yaşlılar nasıl hedef haline geldi? [How are the elderly became a target in the Coronavirüs pandemic?] Siyaset, Ekonomi ve Toplum araştırmaları (SETA) Vakfı: Perspektif. 2020;(271):1-4. Erişim linki: [Link]
- Örselli E. Türkiye'de Toplumsal ve Yönetsel Etik Değerler ile İkilemler: Uygulamalı Bir Araştırma [Doktora Tezi]. Konya: Selçuk Üniversitesi; 2010. Erişim tarihi: 3 Nisan 2020. Erişim linki: [Link]
- Duran Y. Pandemi günlerinde dayanışmanın çarpan etkisi: vefa sosyal destek grubu. Yeşilay. Temmuz 2020. [Link]
- Üstün Ç, Özçi̇ftçi̇ S. COVID-19 pandemisinin sosyal yaşam ve etik düzlem üzerine etkileri: bir değerlendirme çalışması [Effects of COVID-19 pandemic on social life and ethical plane: an evaluation study]. Anatol Clin J Med Sci (COVID 19 Special Issue). 2020;25:142-53. [Crossref]
- Chen CR, Huang HC, Huang HC, Chen W. Preparing for COVID-19: The experiences of a long-term care facility in Taiwan. Geriatr Gerontol Int. 2020;20(7):734-35. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Sarıoğlu EB, Turan E. COVID-19 ile ilgili haberlerde bilginin yeniden üretilmesi sürecinin infodemik açıdan analizi [An infodemic analysis of information reproduction in the news related to COVID 19]. Turkish Studies. 2020;15(6):819-37. [Crossref]
- Munich security report 2020. [Erişim tarihi: 14 Aralık 2020]. Erişim linki: [Link]
- Yeşilbağ K, Aytogu G. Animal species in SARS-CoV-2 infection. Eurasian J Vet Sci. 2020;(Special Issue):135-41. [Crossref]
- Solaker G. COVID-19 evcil hayvanların da yaşamını zorluyor. Deutsche Welle Türkçe. 21 Mart 2020. [Link]
- Kaya A. Sağlık, haber ve etik ilkeler [Health, news and ethical principles]. Uluslar arası İnsan Bilimleri Dergisi. 2019;16(2):477-92. [Crossref]
.: İşlem Listesi