.: ÖN SÖZ
PREFACE
ÖN SÖZ
Makale Dili: EN
First, we would like to discuss the origins of the book project ''Qualitative Studies in Psychology''. As is well known, qualitative research methodology in psychology gained traction relatively late compared to quantitative methods-particularly over the past two decades. This delay is primarily due to the dominance of the quantitative research paradigm, which is grounded in numerical data and significantly shaped the development of the discipline. Because quantitative methods rely on numerical data and statistical analysis, they have long been regarded as valid and reliable, thereby sustaining their prominence.
On the other hand, the science of psychology is fundamentally concerned with understanding the human being. However, the human cannot be reduced solely to behavior or numerical values. For instance, while behavior can be observed, it must also be interpreted and conveyed by the observer through the use of 'language'-that is, symbolic communication. As this simple example illustrates, the use of language and symbolic interaction consistently emerge as essential aspects of human existence. Considering that humans are beings who use language, engage in interaction through language, and express their emotions and thoughts verbally, it becomes evident that a purely quantitative approach is insufficient for a comprehensive understanding of the human being. Therefore, it is necessary to also employ qualitative methods.
Another important aspect of employing qualitative methods is their connection to the concept of reflexivity, which does not typically arise in quantitative research. Reflexivity refers to the principle that not only the participant but also the researcher is -and should be- an integral part of the research process. In seeking to understand the participant, the researcher must also engage in self-reflection, critically examining their own value judgments and biases. In this way, the researcher gains the opportunity to critically evaluate the findings of the study without disregarding their own influence on the research process.
In this context, the necessity of qualitative methods in the effort to understand and interpret the human being accurately and comprehensively has been a realization that many researchers in the field of psychology have come to relatively late. Several factors contribute to this delayed acceptance. Among them are the dominance of quantitative research in the field, which has resulted in a more limited body of qualitative literature; the frequent absence of qualitative methods in psychology education; and researchers' concerns about failing to receive recognition or approval from the scientific community. Furthermore, studies employing qualitative research methods often face greater difficulty in being published in scientific journals compared to quantitative studies. There are still instances where such studies are rejected outright by journal editors without even being sent for peer review, or where some journals explicitly do not accept qualitative work. Naturally, such obstacles can lead researchers to refrain from conducting qualitative studies.
At this juncture, the removal of existing barriers and the expansion of the qualitative research corpus are of particular significance. This book project has been shaped with that very aim in mind. The volume brings together theoretical texts on the use of qualitative methods in psychology, alongside both original and review studies that employ qualitative research approaches across various subfields of the discipline. We would like to briefly introduce these contributions.
In examining the theoretical texts in the book, it becomes evident that, in the article titled '''Good' Objectivity and Validity with Qualitative Data'', İdil Atabinen deconstructs the concepts of validity, reliability, and objectivity -typically associated with quantitative research- and highlights the strengths of qualitative research in relation to these constructs. In their article ''Stepping into the Future: The Transformative Potential of Critical Walking Method in Psychological Research'', Ahmet Çoymak and İlinur Can draw attention to the significance of social structures in the process of understanding individuals, introducing the Critical Walking Method, which promotes the researcher's engagement with environmental and social contexts. In ''Narrative Studies in Psychology'', Umut Şah presents a general theoretical framework regarding the use of narrative in the field of psychology, followed by an overview of approaches that examine narrative through a social constructionist lens. In the article ''Feminist Methodology and Qualitative Methods'', Ayçe Feride Yılmaz addresses feminist critiques of the traditional positivist paradigm, which prioritizes objectivity while overlooking sociopolitical contexts. Finally, in ''Qualitative Research Approaches in Psychotherapy'', Anjelika Şimşek explores how qualitative methods, informed by foundational figures in psychotherapy, contribute to the development and transformation of therapeutic theories and practices.
In examining the original research studies and literature reviews featured in the book, Eirini Grigoriadou and Eugenie Georgaca, in their ethnographic study titled ''Creating an Alternative Organizational Culture in the Public Health Care System: An Ethnographic Study'' of a Drug Rehabilitation Program, present findings on the organizational structure of a drug rehabilitation program in Greece, offering it as an alternative model within public mental health services. Zihniye Okray, in ''A Review of Qualitative Studies on Auditory Verbal Hallucinations: Traditional Review'', compiles and synthesizes findings from qualitative research on auditory verbal hallucinations. In their study titled ''Integrating Identities: Navigating Conflict, Belonging, and Social Support'', Ayşe Zümra Kendir and Gülden Sayılan conduct semistructured interviews with three distinct participant groups -individuals with multicultural identities, feminist Muslim identities, and queer Muslim identities- to explore their experiences of intersectional identity. Büşra Alparslan, in ''Discriminatory Attitudes Explained by Moral Foundations'', seeks to understand how individuals justify their discriminatory attitudes by examining their moral evaluations of out-groups through in-depth interviews. Gonca Nebioğlu, in ''Examining the Activism Types of LGBTI+ Organizations in Different Cultures in the Context of Social Representations Theory'', explores how activism is shaped within LGBTI+ organizations in Portugal and Türkiye from a cross-cultural perspective, with a particular focus on the role of social representations in this process. Doğa Eroğlu Şah, in ''Neosexism and Modern Sexism in Heterosexual Men's Conversations on Gender'', examines the presence of modern and neosexist discourse in conversations among heterosexual young men regarding gender. Gül Deniz Derin, in ''A Content Analysis of Adult Individuals' Perceptions of Sexual Harassment in Türkiye'', investigates how participants perceive and categorize instances of sexual harassment, and analyzes the underlying reasoning behind their assessments. Lastly, in ''What Renders a Joke Offensive: A Qualitative Study'', Göklem Tekdemir and Rabia Sultan Öztürk examine how individuals without disabilities interpret offensive jokes and humor related to disability.
As can be seen, the studies included in this book offer a comprehensive framework for understanding qualitative research methods. In this way, we hope that the book will serve as a valuable reference for academics, researchers, and students in psychology and related disciplines. On this occasion, we would like to extend our sincere thanks to all the contributing authors for their valuable input, and to Türkiye Klinikleri for bringing this book to readers.
The book is presented with the hope that it will offer readers a fresh perspective and serve as a spark of encouragement for researchers whose paths have not yet crossed with qualitative inquiry or who are only beginning to explore this approach.
Prof. Dr. Zihniye OKRAY
Editor
European University of Lefke Faculty of Arts and Sciences, Department of Psychology, Lefke, TRNC
Assist. Prof. Dr. Doğa EROĞLU ŞAH
Editor
European University of Lefke Faculty of Arts and Sciences, Department of Psychology, Lefke, TRNC
Assist. Prof. Dr. Umut ŞAH
Editor
European University of Lefke Faculty of Arts and Sciences, Department of Psychology, Lefke, TRNC
On the other hand, the science of psychology is fundamentally concerned with understanding the human being. However, the human cannot be reduced solely to behavior or numerical values. For instance, while behavior can be observed, it must also be interpreted and conveyed by the observer through the use of 'language'-that is, symbolic communication. As this simple example illustrates, the use of language and symbolic interaction consistently emerge as essential aspects of human existence. Considering that humans are beings who use language, engage in interaction through language, and express their emotions and thoughts verbally, it becomes evident that a purely quantitative approach is insufficient for a comprehensive understanding of the human being. Therefore, it is necessary to also employ qualitative methods.
Another important aspect of employing qualitative methods is their connection to the concept of reflexivity, which does not typically arise in quantitative research. Reflexivity refers to the principle that not only the participant but also the researcher is -and should be- an integral part of the research process. In seeking to understand the participant, the researcher must also engage in self-reflection, critically examining their own value judgments and biases. In this way, the researcher gains the opportunity to critically evaluate the findings of the study without disregarding their own influence on the research process.
In this context, the necessity of qualitative methods in the effort to understand and interpret the human being accurately and comprehensively has been a realization that many researchers in the field of psychology have come to relatively late. Several factors contribute to this delayed acceptance. Among them are the dominance of quantitative research in the field, which has resulted in a more limited body of qualitative literature; the frequent absence of qualitative methods in psychology education; and researchers' concerns about failing to receive recognition or approval from the scientific community. Furthermore, studies employing qualitative research methods often face greater difficulty in being published in scientific journals compared to quantitative studies. There are still instances where such studies are rejected outright by journal editors without even being sent for peer review, or where some journals explicitly do not accept qualitative work. Naturally, such obstacles can lead researchers to refrain from conducting qualitative studies.
At this juncture, the removal of existing barriers and the expansion of the qualitative research corpus are of particular significance. This book project has been shaped with that very aim in mind. The volume brings together theoretical texts on the use of qualitative methods in psychology, alongside both original and review studies that employ qualitative research approaches across various subfields of the discipline. We would like to briefly introduce these contributions.
In examining the theoretical texts in the book, it becomes evident that, in the article titled '''Good' Objectivity and Validity with Qualitative Data'', İdil Atabinen deconstructs the concepts of validity, reliability, and objectivity -typically associated with quantitative research- and highlights the strengths of qualitative research in relation to these constructs. In their article ''Stepping into the Future: The Transformative Potential of Critical Walking Method in Psychological Research'', Ahmet Çoymak and İlinur Can draw attention to the significance of social structures in the process of understanding individuals, introducing the Critical Walking Method, which promotes the researcher's engagement with environmental and social contexts. In ''Narrative Studies in Psychology'', Umut Şah presents a general theoretical framework regarding the use of narrative in the field of psychology, followed by an overview of approaches that examine narrative through a social constructionist lens. In the article ''Feminist Methodology and Qualitative Methods'', Ayçe Feride Yılmaz addresses feminist critiques of the traditional positivist paradigm, which prioritizes objectivity while overlooking sociopolitical contexts. Finally, in ''Qualitative Research Approaches in Psychotherapy'', Anjelika Şimşek explores how qualitative methods, informed by foundational figures in psychotherapy, contribute to the development and transformation of therapeutic theories and practices.
In examining the original research studies and literature reviews featured in the book, Eirini Grigoriadou and Eugenie Georgaca, in their ethnographic study titled ''Creating an Alternative Organizational Culture in the Public Health Care System: An Ethnographic Study'' of a Drug Rehabilitation Program, present findings on the organizational structure of a drug rehabilitation program in Greece, offering it as an alternative model within public mental health services. Zihniye Okray, in ''A Review of Qualitative Studies on Auditory Verbal Hallucinations: Traditional Review'', compiles and synthesizes findings from qualitative research on auditory verbal hallucinations. In their study titled ''Integrating Identities: Navigating Conflict, Belonging, and Social Support'', Ayşe Zümra Kendir and Gülden Sayılan conduct semistructured interviews with three distinct participant groups -individuals with multicultural identities, feminist Muslim identities, and queer Muslim identities- to explore their experiences of intersectional identity. Büşra Alparslan, in ''Discriminatory Attitudes Explained by Moral Foundations'', seeks to understand how individuals justify their discriminatory attitudes by examining their moral evaluations of out-groups through in-depth interviews. Gonca Nebioğlu, in ''Examining the Activism Types of LGBTI+ Organizations in Different Cultures in the Context of Social Representations Theory'', explores how activism is shaped within LGBTI+ organizations in Portugal and Türkiye from a cross-cultural perspective, with a particular focus on the role of social representations in this process. Doğa Eroğlu Şah, in ''Neosexism and Modern Sexism in Heterosexual Men's Conversations on Gender'', examines the presence of modern and neosexist discourse in conversations among heterosexual young men regarding gender. Gül Deniz Derin, in ''A Content Analysis of Adult Individuals' Perceptions of Sexual Harassment in Türkiye'', investigates how participants perceive and categorize instances of sexual harassment, and analyzes the underlying reasoning behind their assessments. Lastly, in ''What Renders a Joke Offensive: A Qualitative Study'', Göklem Tekdemir and Rabia Sultan Öztürk examine how individuals without disabilities interpret offensive jokes and humor related to disability.
As can be seen, the studies included in this book offer a comprehensive framework for understanding qualitative research methods. In this way, we hope that the book will serve as a valuable reference for academics, researchers, and students in psychology and related disciplines. On this occasion, we would like to extend our sincere thanks to all the contributing authors for their valuable input, and to Türkiye Klinikleri for bringing this book to readers.
The book is presented with the hope that it will offer readers a fresh perspective and serve as a spark of encouragement for researchers whose paths have not yet crossed with qualitative inquiry or who are only beginning to explore this approach.
Prof. Dr. Zihniye OKRAY
Editor
European University of Lefke Faculty of Arts and Sciences, Department of Psychology, Lefke, TRNC
Assist. Prof. Dr. Doğa EROĞLU ŞAH
Editor
European University of Lefke Faculty of Arts and Sciences, Department of Psychology, Lefke, TRNC
Assist. Prof. Dr. Umut ŞAH
Editor
European University of Lefke Faculty of Arts and Sciences, Department of Psychology, Lefke, TRNC
Öncelikle, ''Psikolojide Nitel Çalışmalar'' kitap projesinin ortaya çıkışından bahsetmek isteriz. Bilindiği üzere, psikoloji alanında nitel araştırma metodolojisi nicel yöntemlere kıyasla daha geç bir dönemde -özellikle son 20 yılda- kullanılmaya ve yaygınlaşmaya başlamıştır. Bunun temel sebebi, sayısallaştırmaya dayalı nicel araştırma anlayışının, psikoloji alanında yakın zamana kadar hâkim konumunu sürdürmüş olmasıdır. Nicel yöntemler, sayısal verilere ve istatistiksel analizlere dayandığı için geçerli ve güvenilir olarak görülmüş ve bu şekilde hâkimiyetini uzun süre devam ettirmiştir.
Diğer yandan psikoloji bilimi temel olarak insanı anlamaya odaklanır. İnsan ise salt davranışa veya sayısal değerlere indirgenemez. Sözgelimi, davranış gözlemlenebilir fakat davranışı da gözlemcinin 'dil'i (diğer bir deyişle sembolik iletişimi) kullanarak anlamlandırması ve aktarması gerekmektedir. Bu basit örnekte de görüldüğü üzere, dil kullanımı ve sembolik etkileşim, insan varlığının temel niteliği olarak her daim karşımıza çıkmaktadır. İnsanın dili kullanan, dil aracılığıyla etkileşimde bulunan, duygu ve düşüncelerini sözle anlatan bir varlık olduğu gerçeği göz önünde bulundurulduğunda, salt nicel bir yaklaşımın insanı tam ve bütünlüklü olarak anlamak açısından yeterli olamayacağı, bunun için nitel yöntemlerin de kullanılması gerektiği açıktır.
Nitel yöntemlerin kullanılmasının diğer bir önemi ise nicel araştırmalarda karşımıza çıkmayan ''refleksivite'' kavramı ile ilgilidir. Refleksivite, araştırma sürecinde sadece katılımcının değil araştırmacının da kaçınılmaz olarak araştırmanın bir parçası olduğunu -ve olması gerektiğini- ifade eder. Katılımcıyı anlama sürecinde araştırmacının da kendi içine bakması, mevcut değer yargılarını ve yanlılıklarını değerlendirmesi gerekir. Bu sayede, araştırmacı, araştırmadan elde ettiği sonuçları, kendi etkisini göz ardı etmeden eleştirel bir şekilde değerlendirme imkânı elde eder.
Bu bağlamda, insanı doğru ve yeterli bir şekilde anlama ve anlamlandırma çabasında nitel yöntemlere duyulan gereklilik, psikoloji alanındaki çoğu araştırmacının görece geç idrak ettiği ve kabullendiği bir durum olmuştur. Bu görece geç kabullenme hâlinin sebepleri arasında; alandaki nicel araştırma hâkimiyetinin bir sonucu olarak nitel araştırma külliyatının daha sınırlı olması, psikoloji eğitimlerinde nitel yöntemlerin çoğu zaman öğretilmiyor oluşu ve araştırmacıların bilimsel kamuoyundan onay alamama ya da yeteri kadar değer görememe gibi çekincelerinin olması sayılabilir. Nitel araştırma yöntemleri ile yapılan çalışmaların bilimsel dergilerde yayımlanma şansının nicel çalışmalara kıyasla daha zor olması, bazen hakem değerlendirmesine gönderilmeden bizzat dergi editörleri tarafından reddedilmesi ve hatta bazı dergilerde açıkça nitel çalışmalara yer verilmemesi gibi durumlar hâlen karşımıza çıkabilmektedir. Doğal olarak, bu tür engeller, araştırmacıların nitel çalışma yapma konusunda geri adım atmalarına neden olabilmektedir.
Bu noktada, söz konusu engellerin ortadan kaldırılması ve nitel araştırma külliyatının genişletilmesi oldukça önemlidir. Bu kitap projesi de böyle bir amaç doğrultusunda şekillenmiştir. Kitapta, psikolojide nitel yöntemlerin kullanımına dair teorik metinler ve psikolojinin farklı alanlarında nitel araştırma yöntemleri kullanılarak yapılmış olan özgün ve derleme çalışmalar yer almaktadır. Bunlardan kısaca söz etmek isteriz.
Kitaptaki teorik metinlere bakacak olursak, öncelikle, ''Nitel Veri ile 'İyi' Nesnellik ve Geçerlilik'' başlıklı yazısında, İdil Atabinen, nicel araştırmalara özgü olduğu düşünülen geçerlilik, güvenilirlik ve nesnellik kavramlarını yapısöküme uğratıyor ve nitel araştırmanın bu kavramlarla ilgili güçlü yönlerini ortaya koyuyor. Ahmet Çoymak ve İlinur Can ise ''Psikolojide Yeni Bir Yönelim: Eleştirel Yürüme Yönteminin Dönüştürücü Etkisi'' başlıklı yazılarında, bireyleri anlama sürecinde sosyal yapının önemine dikkat çekerek, araştırmacının çevresel ve sosyal bağlamla etkileşime girmesini teşvik eden Eleştirel Yürüyüş Yöntemi'ni anlatıyorlar. ''Psikolojide Anlatı Çalışmaları'' başlıklı yazısında Umut Şah, anlatının psikoloji alanındaki kullanımına ilişkin genel bir teorik çerçeve sunuyor ve ardından anlatıyı sosyal inşacı perspektifle analiz eden yaklaşımları aktarıyor. Ayçe Feride Yılmaz, ''Feminist Metodoloji ve Nitel Yöntemler'' başlıklı yazısında, sosyopolitik bağlamları göz ardı eden ve nesnelliği önceleyen geleneksel pozitivist paradigmaya yönelik feminist eleştirileri ele alıyor. Son olarak, Anjelika Şimşek ise ''Psikoterapide Nitel Araştırma Yaklaşımları'' başlıklı yazısında, psikoterapi alanındaki öncü isimlerden hareketle nitel yöntemlerin terapötik teorileri ve pratikleri geliştirmeye ve dönüştürmeye yönelik katkılarını gözler önüne seriyor.
Kitapta yer alan özgün araştırmalara ve derlemelere baktığımızda, Eirini Grigoriadou ve Eugenie Georgaca, ''Kamu Sağlık Sisteminde Alternatif Bir Örgütsel Kültür Yaratmak: Bir Uyuşturucu Rehabilitasyon Programının Etnografik İncelemesi'' başlıklı etnografik çalışmalarında, kamu ruh sağlığı hizmetlerinin alternatif bir örneği olarak Yunanistan'daki bir uyuşturucu rehabilitasyon programının örgütsel yapısına dair elde ettikleri bulguları sunuyorlar. Zihniye Okray ise ''İşitsel Sözel Halüsinasyonlarla İlgili Nitel Çalışmalar: Geleneksel Derleme'' başlıklı çalışmasında, işitsel sözel halüsinasyonlar ile ilgili nitel çalışmalara dair bir derleme yaparak, bu araştırmalardan elde edilen bulguları bir araya getiriyor. Ayşe Zümra Kendir ve Gülden Sayılan, ''Kimlikleri Birleştirmek: Çatışma, Aidiyet ve Sosyal Destek Arasında Yolculuk'' başlıklı çalışmalarında, çok kültürlü kimliğe, feminist Müslüman kimliğine ve queer Müslüman kimliğine sahip olan üç farklı katılımcı grubuyla yarı-yapılandırılmış görüşmeler yaparak bireylerin kesişimsel kimlik deneyimlerini inceliyorlar. Büşra Alparslan ise ''Ayrımcı Tutumların Ahlaki Temellerle Açıklanması'' başlıklı çalışmasında, derinlemesine görüşmeler yoluyla bireylerin dış gruplara ilişkin ahlaki değerlendirmelerini inceleyerek ayrımcı tutumlarını nasıl meşrulaştırdıklarını anlamaya çalışıyor. Gonca Nebioğlu, ''Farklı Kültürlerde LGBTI+ Örgütlerinin Aktivizm Türlerinin Sosyal Temsiller Kuramı Bağlamında İncelenmesi'' başlıklı çalışmasında, kültürlerarası bir bakış açısıyla Portekiz ve Türkiye'deki LGBTİ+ örgütlenmelerinde aktivizmin biçimlenişini ve sosyal temsillerin bu sürece etkisini inceliyor. Doğa Eroğlu Şah, ''Heteroseksüel Erkeklerin Toplumsal Cinsiyete Dair Konuşmalarında Modern Cinsiyetçilik ve Yeni Cinsiyetçilik'' başlıklı çalışmasında, heteroseksüel genç erkeklerin toplumsal cinsiyete ilişkin konuşmalarındaki modern ve yeni cinsiyetçilik unsurlarını inceliyor. Gül Deniz Derin, ''Türkiye'deki Yetişkin Bireylerin Cinsel Taciz Algısına İlişkin Bir İçerik Analizi'' başlıklı çalışmasında, katılımcıların cinsel taciz içeren durumları nasıl algıladıklarını ve kategorize ettiklerini inceliyor ve bu değerlendirmelerinin ardındaki gerekçeleri analiz ediyor. Son olarak, ''Bir Şakayı Ofansif Kılan Nedir: Nitel Bir Araştırma'' başlıklı çalışmalarında, Göklem Tekdemir ve Rabia Sultan Öztürk, engeli olmayan bireylerin ofansif şakaları ve engellilik ile ilgili mizahı nasıl değerlendirdiklerini inceliyorlar.
Görüldüğü üzere, kitapta yer alan çalışmalar, nitel araştırma yöntemlerine dair kapsamlı bir çerçeve sunuyor. Böylece bu kitabın, psikoloji alanındaki ve ilişkili alanlardaki akademisyenler, araştırmacılar ve öğrenciler için faydalı bir başvuru kaynağı olacağını umuyoruz. Bu vesileyle, kitapta yer alan tüm yazarlara değerli katkıları için ve Türkiye Klinikleri'ne de bu kitabı okuyucuyla buluşturduğu için teşekkürlerimizi sunuyoruz.
Kitabın, okuyuculara farklı bir bakış açısı kazandırması ve nitel araştırma ile yolları henüz kesişmemiş ya da bu yola henüz adım atmış araştırmacılar için cesaret kıvılcımı olması dileğiyle...
Prof. Dr. Zihniye OKRAY
Editör
Lefke Avrupa Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü, Lefke, KKTC
Dr. Öğr. Üyesi Doğa EROĞLU ŞAH
Editör
Lefke Avrupa Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü, Lefke, KKTC
Dr. Öğr. Üyesi Umut ŞAH
Editör
Lefke Avrupa Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü, Lefke, KKTC
Diğer yandan psikoloji bilimi temel olarak insanı anlamaya odaklanır. İnsan ise salt davranışa veya sayısal değerlere indirgenemez. Sözgelimi, davranış gözlemlenebilir fakat davranışı da gözlemcinin 'dil'i (diğer bir deyişle sembolik iletişimi) kullanarak anlamlandırması ve aktarması gerekmektedir. Bu basit örnekte de görüldüğü üzere, dil kullanımı ve sembolik etkileşim, insan varlığının temel niteliği olarak her daim karşımıza çıkmaktadır. İnsanın dili kullanan, dil aracılığıyla etkileşimde bulunan, duygu ve düşüncelerini sözle anlatan bir varlık olduğu gerçeği göz önünde bulundurulduğunda, salt nicel bir yaklaşımın insanı tam ve bütünlüklü olarak anlamak açısından yeterli olamayacağı, bunun için nitel yöntemlerin de kullanılması gerektiği açıktır.
Nitel yöntemlerin kullanılmasının diğer bir önemi ise nicel araştırmalarda karşımıza çıkmayan ''refleksivite'' kavramı ile ilgilidir. Refleksivite, araştırma sürecinde sadece katılımcının değil araştırmacının da kaçınılmaz olarak araştırmanın bir parçası olduğunu -ve olması gerektiğini- ifade eder. Katılımcıyı anlama sürecinde araştırmacının da kendi içine bakması, mevcut değer yargılarını ve yanlılıklarını değerlendirmesi gerekir. Bu sayede, araştırmacı, araştırmadan elde ettiği sonuçları, kendi etkisini göz ardı etmeden eleştirel bir şekilde değerlendirme imkânı elde eder.
Bu bağlamda, insanı doğru ve yeterli bir şekilde anlama ve anlamlandırma çabasında nitel yöntemlere duyulan gereklilik, psikoloji alanındaki çoğu araştırmacının görece geç idrak ettiği ve kabullendiği bir durum olmuştur. Bu görece geç kabullenme hâlinin sebepleri arasında; alandaki nicel araştırma hâkimiyetinin bir sonucu olarak nitel araştırma külliyatının daha sınırlı olması, psikoloji eğitimlerinde nitel yöntemlerin çoğu zaman öğretilmiyor oluşu ve araştırmacıların bilimsel kamuoyundan onay alamama ya da yeteri kadar değer görememe gibi çekincelerinin olması sayılabilir. Nitel araştırma yöntemleri ile yapılan çalışmaların bilimsel dergilerde yayımlanma şansının nicel çalışmalara kıyasla daha zor olması, bazen hakem değerlendirmesine gönderilmeden bizzat dergi editörleri tarafından reddedilmesi ve hatta bazı dergilerde açıkça nitel çalışmalara yer verilmemesi gibi durumlar hâlen karşımıza çıkabilmektedir. Doğal olarak, bu tür engeller, araştırmacıların nitel çalışma yapma konusunda geri adım atmalarına neden olabilmektedir.
Bu noktada, söz konusu engellerin ortadan kaldırılması ve nitel araştırma külliyatının genişletilmesi oldukça önemlidir. Bu kitap projesi de böyle bir amaç doğrultusunda şekillenmiştir. Kitapta, psikolojide nitel yöntemlerin kullanımına dair teorik metinler ve psikolojinin farklı alanlarında nitel araştırma yöntemleri kullanılarak yapılmış olan özgün ve derleme çalışmalar yer almaktadır. Bunlardan kısaca söz etmek isteriz.
Kitaptaki teorik metinlere bakacak olursak, öncelikle, ''Nitel Veri ile 'İyi' Nesnellik ve Geçerlilik'' başlıklı yazısında, İdil Atabinen, nicel araştırmalara özgü olduğu düşünülen geçerlilik, güvenilirlik ve nesnellik kavramlarını yapısöküme uğratıyor ve nitel araştırmanın bu kavramlarla ilgili güçlü yönlerini ortaya koyuyor. Ahmet Çoymak ve İlinur Can ise ''Psikolojide Yeni Bir Yönelim: Eleştirel Yürüme Yönteminin Dönüştürücü Etkisi'' başlıklı yazılarında, bireyleri anlama sürecinde sosyal yapının önemine dikkat çekerek, araştırmacının çevresel ve sosyal bağlamla etkileşime girmesini teşvik eden Eleştirel Yürüyüş Yöntemi'ni anlatıyorlar. ''Psikolojide Anlatı Çalışmaları'' başlıklı yazısında Umut Şah, anlatının psikoloji alanındaki kullanımına ilişkin genel bir teorik çerçeve sunuyor ve ardından anlatıyı sosyal inşacı perspektifle analiz eden yaklaşımları aktarıyor. Ayçe Feride Yılmaz, ''Feminist Metodoloji ve Nitel Yöntemler'' başlıklı yazısında, sosyopolitik bağlamları göz ardı eden ve nesnelliği önceleyen geleneksel pozitivist paradigmaya yönelik feminist eleştirileri ele alıyor. Son olarak, Anjelika Şimşek ise ''Psikoterapide Nitel Araştırma Yaklaşımları'' başlıklı yazısında, psikoterapi alanındaki öncü isimlerden hareketle nitel yöntemlerin terapötik teorileri ve pratikleri geliştirmeye ve dönüştürmeye yönelik katkılarını gözler önüne seriyor.
Kitapta yer alan özgün araştırmalara ve derlemelere baktığımızda, Eirini Grigoriadou ve Eugenie Georgaca, ''Kamu Sağlık Sisteminde Alternatif Bir Örgütsel Kültür Yaratmak: Bir Uyuşturucu Rehabilitasyon Programının Etnografik İncelemesi'' başlıklı etnografik çalışmalarında, kamu ruh sağlığı hizmetlerinin alternatif bir örneği olarak Yunanistan'daki bir uyuşturucu rehabilitasyon programının örgütsel yapısına dair elde ettikleri bulguları sunuyorlar. Zihniye Okray ise ''İşitsel Sözel Halüsinasyonlarla İlgili Nitel Çalışmalar: Geleneksel Derleme'' başlıklı çalışmasında, işitsel sözel halüsinasyonlar ile ilgili nitel çalışmalara dair bir derleme yaparak, bu araştırmalardan elde edilen bulguları bir araya getiriyor. Ayşe Zümra Kendir ve Gülden Sayılan, ''Kimlikleri Birleştirmek: Çatışma, Aidiyet ve Sosyal Destek Arasında Yolculuk'' başlıklı çalışmalarında, çok kültürlü kimliğe, feminist Müslüman kimliğine ve queer Müslüman kimliğine sahip olan üç farklı katılımcı grubuyla yarı-yapılandırılmış görüşmeler yaparak bireylerin kesişimsel kimlik deneyimlerini inceliyorlar. Büşra Alparslan ise ''Ayrımcı Tutumların Ahlaki Temellerle Açıklanması'' başlıklı çalışmasında, derinlemesine görüşmeler yoluyla bireylerin dış gruplara ilişkin ahlaki değerlendirmelerini inceleyerek ayrımcı tutumlarını nasıl meşrulaştırdıklarını anlamaya çalışıyor. Gonca Nebioğlu, ''Farklı Kültürlerde LGBTI+ Örgütlerinin Aktivizm Türlerinin Sosyal Temsiller Kuramı Bağlamında İncelenmesi'' başlıklı çalışmasında, kültürlerarası bir bakış açısıyla Portekiz ve Türkiye'deki LGBTİ+ örgütlenmelerinde aktivizmin biçimlenişini ve sosyal temsillerin bu sürece etkisini inceliyor. Doğa Eroğlu Şah, ''Heteroseksüel Erkeklerin Toplumsal Cinsiyete Dair Konuşmalarında Modern Cinsiyetçilik ve Yeni Cinsiyetçilik'' başlıklı çalışmasında, heteroseksüel genç erkeklerin toplumsal cinsiyete ilişkin konuşmalarındaki modern ve yeni cinsiyetçilik unsurlarını inceliyor. Gül Deniz Derin, ''Türkiye'deki Yetişkin Bireylerin Cinsel Taciz Algısına İlişkin Bir İçerik Analizi'' başlıklı çalışmasında, katılımcıların cinsel taciz içeren durumları nasıl algıladıklarını ve kategorize ettiklerini inceliyor ve bu değerlendirmelerinin ardındaki gerekçeleri analiz ediyor. Son olarak, ''Bir Şakayı Ofansif Kılan Nedir: Nitel Bir Araştırma'' başlıklı çalışmalarında, Göklem Tekdemir ve Rabia Sultan Öztürk, engeli olmayan bireylerin ofansif şakaları ve engellilik ile ilgili mizahı nasıl değerlendirdiklerini inceliyorlar.
Görüldüğü üzere, kitapta yer alan çalışmalar, nitel araştırma yöntemlerine dair kapsamlı bir çerçeve sunuyor. Böylece bu kitabın, psikoloji alanındaki ve ilişkili alanlardaki akademisyenler, araştırmacılar ve öğrenciler için faydalı bir başvuru kaynağı olacağını umuyoruz. Bu vesileyle, kitapta yer alan tüm yazarlara değerli katkıları için ve Türkiye Klinikleri'ne de bu kitabı okuyucuyla buluşturduğu için teşekkürlerimizi sunuyoruz.
Kitabın, okuyuculara farklı bir bakış açısı kazandırması ve nitel araştırma ile yolları henüz kesişmemiş ya da bu yola henüz adım atmış araştırmacılar için cesaret kıvılcımı olması dileğiyle...
Prof. Dr. Zihniye OKRAY
Editör
Lefke Avrupa Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü, Lefke, KKTC
Dr. Öğr. Üyesi Doğa EROĞLU ŞAH
Editör
Lefke Avrupa Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü, Lefke, KKTC
Dr. Öğr. Üyesi Umut ŞAH
Editör
Lefke Avrupa Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü, Lefke, KKTC
.: İşlem Listesi