.: ORİJİNAL ARAŞTIRMA
Özel Gereksinimli Olan ve Olmayan Çocuklarda Yürütücü İşlevleri, Sosyal Becerileri ve Ebeveyn Davranışlarının Karşılaştırılması: Kesitsel Bir Çalışma
Comparison of Executive Functions, Social Skills and Parental Behaviors in Children with and Without Special Needs: Cross-Sectional Study
Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2022;7(3):786-95
doi: 10.5336/healthsci.2021-86540
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Amaç: Yürütücü işlevler ve sosyal beceriler, hem özel gereksinimli hem de tipik gelişim gösteren çocuklar için gelişimin oldukça önemli parçalarıdır. Ebeveyn davranışları, bir çocuğun gelişiminde büyük bir rol oynar. Bu araştırmanın amacı, özel gereksinimli olan ve olmayan çocukların yürütücü işlevleri, sosyal becerileri ve ebeveyn davranışlarını karşılaştırmak ve bu beceriler ile davranışların ilişkilerini incelemektir. Gereç ve Yöntemler: Araştırmanın evrenini, 7-12 yaş arası özel gereksinimli ve tipik gelişim gösteren çocuğa sahip ebeveynler oluşturdu. Kartopu örnekleme yöntemi ile seçilen 159 ebeveyn araştırmanın örneklemini oluşturdu. Veri toplama aracı olarak; sosyodemografik bilgi formu, Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği, Çocukluk Dönemi Yönetici İşlev Envanteri ve Alabama Ebeveyn Davranışları Ölçeği kullanıldı. Bulgular: Özel gereksinimli çocukların yaş ortalaması 8,89±1,50 yıl olup, %26,8'i kız çocuğuydu. Tipik gelişen çocukların yaş ortalaması 8,27±1,35 yıl olup, %51,5'i kız çocuğuydu. Yürütücü işlevler, sosyal beceriler ve ebeveyn davranışları açısından gruplar arasında tipik gelişim gösteren çocuklar lehine anlamlı fark bulundu (sırasıyla z=-7,354, p0,05). Sonuç: Yürütücü işlevler, sosyal beceriler ve ebeveyn davranışları açısından, özel gereksinimli çocuklar tipik gelişim gösteren akranlarına nazaran dezavantajlıdır. Ayrıca ebeveyn ilgisi özel gereksinimli çocuklar için konuşma becerileri açısından, tipik gelişim gösteren çocuklar için ise sosyal beceriler açısından önemlidir. Buna göre alanda çalışan terapistlerin, terapi programlarına bütüncül bir bakış açısı ile ebeveynlerin davranışlarını gözlemleyerek, terapilere buna yönelik müdahaleleri de eklemesi önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Yürütücü işlevler; sosyal beceriler; ebeveyn davranışı; özel gereksinimli
Amaç: Yürütücü işlevler ve sosyal beceriler, hem özel gereksinimli hem de tipik gelişim gösteren çocuklar için gelişimin oldukça önemli parçalarıdır. Ebeveyn davranışları, bir çocuğun gelişiminde büyük bir rol oynar. Bu araştırmanın amacı, özel gereksinimli olan ve olmayan çocukların yürütücü işlevleri, sosyal becerileri ve ebeveyn davranışlarını karşılaştırmak ve bu beceriler ile davranışların ilişkilerini incelemektir. Gereç ve Yöntemler: Araştırmanın evrenini, 7-12 yaş arası özel gereksinimli ve tipik gelişim gösteren çocuğa sahip ebeveynler oluşturdu. Kartopu örnekleme yöntemi ile seçilen 159 ebeveyn araştırmanın örneklemini oluşturdu. Veri toplama aracı olarak; sosyodemografik bilgi formu, Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği, Çocukluk Dönemi Yönetici İşlev Envanteri ve Alabama Ebeveyn Davranışları Ölçeği kullanıldı. Bulgular: Özel gereksinimli çocukların yaş ortalaması 8,89±1,50 yıl olup, %26,8'i kız çocuğuydu. Tipik gelişen çocukların yaş ortalaması 8,27±1,35 yıl olup, %51,5'i kız çocuğuydu. Yürütücü işlevler, sosyal beceriler ve ebeveyn davranışları açısından gruplar arasında tipik gelişim gösteren çocuklar lehine anlamlı fark bulundu (sırasıyla z=-7,354, p0,05). Sonuç: Yürütücü işlevler, sosyal beceriler ve ebeveyn davranışları açısından, özel gereksinimli çocuklar tipik gelişim gösteren akranlarına nazaran dezavantajlıdır. Ayrıca ebeveyn ilgisi özel gereksinimli çocuklar için konuşma becerileri açısından, tipik gelişim gösteren çocuklar için ise sosyal beceriler açısından önemlidir. Buna göre alanda çalışan terapistlerin, terapi programlarına bütüncül bir bakış açısı ile ebeveynlerin davranışlarını gözlemleyerek, terapilere buna yönelik müdahaleleri de eklemesi önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Yürütücü işlevler; sosyal beceriler; ebeveyn davranışı; özel gereksinimli
ABSTRACT
Objective: Executive functions and social skills are very important parts of development for children with both special needs and typical development. Parental behavior plays a huge role in a child's development. The aim of this study was to compare the executive functions, social skills and parental behaviors of children with and without special needs and to examine the relationships between these skills and behaviors. Material and Methods: The population of the study consisted of parents with children with special needs and typical development between the ages of 7-12. 159 parents selected by snowball sampling method formed the sample of the study. Sociodemographic information form, Social Skills Assessment Scale, Childhood Executive Function Inventory, and Alabama Parental Behaviors Scale were used as data collection tools. Results: The mean age of the children with special needs was 8.89±1.50 years and 26.8% were girls. The mean age of the typically developing children was 8.27±1.35 years and 51.5% were girls. A significant difference was found between the groups in terms of executive functions, social skills and parental behaviors in favor of children with typical development (respectively, z=-7.354, p0.05). Conclusion: In terms of executive functions, social skills and parental behaviors, children with special needs are at a disadvantage compared to their typically developing peers. In addition, parental attention is important in terms of speaking skills for children with special needs and social skills for children with typical development. Accordingly, it is recommended that therapists working in the field should observe the behaviors of parents with a holistic perspective and add interventions for this to the therapy programs.
Keywords: Executive functions; social skills; parental behavior; special needs
Objective: Executive functions and social skills are very important parts of development for children with both special needs and typical development. Parental behavior plays a huge role in a child's development. The aim of this study was to compare the executive functions, social skills and parental behaviors of children with and without special needs and to examine the relationships between these skills and behaviors. Material and Methods: The population of the study consisted of parents with children with special needs and typical development between the ages of 7-12. 159 parents selected by snowball sampling method formed the sample of the study. Sociodemographic information form, Social Skills Assessment Scale, Childhood Executive Function Inventory, and Alabama Parental Behaviors Scale were used as data collection tools. Results: The mean age of the children with special needs was 8.89±1.50 years and 26.8% were girls. The mean age of the typically developing children was 8.27±1.35 years and 51.5% were girls. A significant difference was found between the groups in terms of executive functions, social skills and parental behaviors in favor of children with typical development (respectively, z=-7.354, p0.05). Conclusion: In terms of executive functions, social skills and parental behaviors, children with special needs are at a disadvantage compared to their typically developing peers. In addition, parental attention is important in terms of speaking skills for children with special needs and social skills for children with typical development. Accordingly, it is recommended that therapists working in the field should observe the behaviors of parents with a holistic perspective and add interventions for this to the therapy programs.
Keywords: Executive functions; social skills; parental behavior; special needs
REFERANSLAR:
- Resmî Gazete (7.7.2018, Sayı: 30471) sayılı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği; 2018.Erişim tarihi: 15 Ocak 2021 Erişim Adresi: [Link]
- Fuster J. The Prefrontal Cortex. 5th ed. California: Academic Press; 2015. [Crossref]
- Akyürek G. Executive functions and neurology in children and adolescents. In: Huri M, ed. Occupational Therapy-Therapeutic and Creative Use of Activity. 5th ed. London: IntechOpen; 2018. p.29-49. [Crossref]
- Akyürek G, Bumin G. An investigation of executive function in children with dyslexia. Psychiatry and Behavioral Sciences. 2019;9(1-2):10-7. [Crossref]
- Lynch SA, Simpson CG. Social skills: laying the foundation for success. Dimensions of Early Childhood. 2010;38(2):3-12. [Link]
- Çubukçu Z, Gültekin M. İlköğretimde öğrencilere kazandırılması gereken sosyal beceriler [Social skills that need to be gained by primary school students]. Bilig. 2006;(37):155-74. [Link]
- Antia SD, Kreimeyer KH, Eldredge N. Promoting social interaction between young children with hearing impairments and their peers. Exceptional Children. 1993;60(3):262-75. [Crossref]
- Ertürk Y. Özel gereksinimli çocuğa sahip olan ve olmayan annelerin ilgili değişkenler açısından sosyal beceri düzeylerinin karşılaştırılması [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi; 2018. Erişim linki: [Link]
- Paczkowski E, Baker BL. Parenting children with and without developmental delay: the role of self‐mastery. J Intellect Disabil Res. 2007;51(6):435-46. [Crossref] [PubMed]
- Kapıkıran N, İvrendi A, Adak A. Okul öncesi çocuklarda sosyal beceri saptaması [Social skills in preschool children detection]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2006;(19):20-5. [Link]
- Bright JA, Hayward P. Dealing with chronic stress: coping strategies self esteem and service use in mothers of handicapped children. Journal of Mental Health. 1997;6(1):67-74. [Crossref]
- Aydın A, Sönmez O. Zihinsel yetersizliği olan çocukların annelerinin çocuk yetiştirme tutumlarının çocukların sosyal becerilerine etkisi [The effect of rearing attitudes of mothers having intellectually disabled children to the social skills of their children]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2014;11(1):149-68. [Link]
- Girli A, Atasoy S. The views of students with intellectual disabilities or autism regarding their school experience and their peers in inclusion. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi. 2012;(32):16-30. [Link]
- Fay‐Stammbach T, Hawes, DJ, Meredith P. Parenting influences on executive function in early childhood: a review. Child Development Perspectives. 2014;8(4):258-64. [Crossref]
- Cohen J. Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. 2nd ed. Hillsdale, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates; 1988.
- Akçamete G, Avcıoğlu H. Sosyal becerileri değerlendirme ölçeğinin (7-12 yaş) geçerlik ve güvenirlik çalışması [The validity and reliability study of the Social Skills Evaluation Scale (7-12 years old)]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2005;5(2):61-77. [Link]
- Kayhan E. A validation study of the executive functioning inventory: behavioral correlates of executive functioning [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi; 2010. Erişim tarihi: 07.10.2021. Erişim linki: [Link]
- Thorell LB, Nyberg L. The childhood executive functioning inventory (CHEXI): a new rating instrument for parents and teachers. Developmental Neuropsychology. 2008;33(4):536-52. [Crossref] [PubMed]
- Çekiç A, Türk F, Buğa A, Hamamcı Z. Alabama Ebeveyn Davranışları Ölçeği'nin Türkçe'ye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması [Adaptation of the Alabama parenting qustionnaire-into Turkish: validity and reliability study]. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 2018;17(66):728-43. [Crossref]
- Prof. Dr. Seval Kul Biyoistatistik [İnternet]. Erişim tarihi: 20 Aralık 2021. Korelasyon analizi. Erişim linki: [Link]
- Di Lieto MC, Castro E, Pecini C, Inguaggiato E, Cecchi F, Dario P, et al. Improving executive functions at school in children with special needs by educational robotics. Front Psychol. 2020;10:2813. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Akyürek G, Efe A, Kılıc BG, Bumin G. The effect of cognitive therapy on executive functions and occupational routines in children with dyslexia. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation. 2018;99(10):e20. [Crossref]
- Özkubat U, Sanır H, Töret G, Babacan A. Yetersizlikten etkilenmiş çocukların sosyal kabullerini sağlamada kaynaştırmaya hazırlık etkinliklerinin etkisi [The impact of inclusion preparation activities on increasing social acceptance of children with disabilities]. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi. 2016;2(3):211-32. [Link]
- Locke J, Kasari C, Wood J. Assessing social skills in early elementary-aged children with autism spectrum disorders: the Social Skills Q-Sort. Journal of Psychoeducational Assessment. 2014;32(1):62-76. [Crossref]
- Hocaoğlu AY. Zihinsel engelli ergenlerin okul içi sosyal yeterlilik düzeyleri ve davranış problemleri ile anne-babaların sosyal beceri düzeylerinin karşılaştırılarak incelenmesi. [Doktora tezi]. İstanbul: Marmara Üniversitesi; 2009. [Link]
- Özsoy AS, Özkahraman Ş, Çallı F. Zihinsel engelli çocuk sahibi ailelerin yaşadıkları güçlüklerin incelenmesi [Review of hardships undergone by families with mentally retarded children]. Aile ve Toplum Eğitim, Kültür ve Araştırma Dergisi. 2006;3(9):68-76. [Link]
- Uğuz Ş, Toros F, İnanç BY, Çolakkadıoğlu O. Zihinsel ve/veya bedensel engelli çocukların annelerinin anksiyete, depresyon ve stres düzeylerinin belirlenmesi [Assessment of anxiety, depression and stres levels of mothers of handicapped children]. Klinik Psikiyatri. 2004;7(1):42-7. [Link]
- Kaiser AP, Hancock TB, Nietfeld JP. The effects of parent-implemented enhanced milieu teaching on the social communication of children who have autism. Early Educ Dev. 2000;11(4):423-46. [Crossref]
- Roberts MY, Kaiser AP. The effectiveness of parent-implemented language interventions: a meta-analysis. American Journal of Speech-Language Pathology. 2011;20(3). [Crossref]
- Topsakal GN. Kekemeliği olan okul öncesi çocuklarda Denver II gelişimsel tarama testi, TİFALDİ testi bulgularının ve ebeveyn tutumunun değerlendirilmesi. [Doktora tezi]. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi; 2019. [Link]
- Huberty TJ. Anxiety and Depression in Children and Adolescents: Assessment, Intervention and Prevention. 1st ed. New York, NY: Springer; 2012.
- Cole PM, Martin SE, Dennis TA. Emotion regulation as a scientific construct: methodological challenges and directions for child development research. Child Dev. 2004;75 (2):317-33. [Crossref] [PubMed]
- Kandır A, Alpan UY. Okul öncesi dönemde sosyal-duygusal gelişime anne-baba davranışlarının etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi. 2008;14(14):33-8. [Link]
- Rohner RP. Parental acceptance-rejection/control questionnaire (PARQ/control): test manual. In: Rohner RP, Khaleque A, eds. Handbook for the Study of Parental Acceptance and Rejection. 4th ed. Storrs, CT: Rohner Research Publications; 2005. p.137-86. [Crossref]
.: İşlem Listesi