.: DERLEME
Ortaya Çıkışından 50 Yıl Sonra Beyin Ölümü Kavramı ve Süren Tartışmalar: Geleneksel Derleme
The Concept of Brain Death and Continuing Discussions 50 Years After its Emergence: Traditional Review
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2023;31(3):246-54
doi: 10.5336/mdethic.2023-96850
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Ölüm anının kesin olarak belirlenmesi pek çok nedenden dolayı bir zorunluluktur. Bugün beyin ölümü [brain death (BD)] ile belirlenen ölüm, nerdeyse dünyanın her yerinde olduğu gibi ülkemizde de ölüm için kabul edilen yasal bir durumdur. Oysa biyolojik bilimlerdeki gelişmeler insanın ölüm anının zamansal olarak belirlenmesini netleştirmekten ziyade daha bulanık ve karmaşık bir hâle getirmiştir. Diğer yandan BD'nin biyolojik ölümle aynı olmadığı iddiası bu tartışmaların başlangıcından beri var olmuştur. Buradan hareketle bazı yaklaşımlar BD'nin biyolojik değil de insanlığın doğasına ait felsefi kavramlar veya sosyal politikalar hakkında bir tartışma olduğunu ileri sürmektedir. Türkiye'de aradan geçen zaman boyunca BD kavramı ve etrafındaki tartışmalar yeni olmaktan çıkıp oldukça bilinir bir hâle gelmiştir. Ancak tanımlanmasından bu yana geçen yaklaşık 50 yılın ardından BD'nin özellikle Batı literatüründe yeniden tartışmalara konu olduğu, hem akademide hem de kamusal alanda artan bir yeniden gözden geçirmeye tabi tutulduğu izlenmektedir. Bir İslam ülkesi olan ülkemizde, Batı ülkelerine paralel yasal durum ve dinî otoritenin ciddi desteği söz konusudur. Buna rağmen BD kavramına yakından bağlı olan kadavradan organ nakli oranları hâlâ çok düşüktür ve bu konuda yeterli tartışma zemini oluşmuş değildir. Bu yazının amacı, konuyla ilgili klinik ve etik perspektifler çerçevesinde BD hakkında dünyada son dönemdeki etik tartışmaları ülkemiz perspektifinden gözden geçirmektir.
Anahtar Kelimeler: Beyin ölümü; organ nakli; etik
Ölüm anının kesin olarak belirlenmesi pek çok nedenden dolayı bir zorunluluktur. Bugün beyin ölümü [brain death (BD)] ile belirlenen ölüm, nerdeyse dünyanın her yerinde olduğu gibi ülkemizde de ölüm için kabul edilen yasal bir durumdur. Oysa biyolojik bilimlerdeki gelişmeler insanın ölüm anının zamansal olarak belirlenmesini netleştirmekten ziyade daha bulanık ve karmaşık bir hâle getirmiştir. Diğer yandan BD'nin biyolojik ölümle aynı olmadığı iddiası bu tartışmaların başlangıcından beri var olmuştur. Buradan hareketle bazı yaklaşımlar BD'nin biyolojik değil de insanlığın doğasına ait felsefi kavramlar veya sosyal politikalar hakkında bir tartışma olduğunu ileri sürmektedir. Türkiye'de aradan geçen zaman boyunca BD kavramı ve etrafındaki tartışmalar yeni olmaktan çıkıp oldukça bilinir bir hâle gelmiştir. Ancak tanımlanmasından bu yana geçen yaklaşık 50 yılın ardından BD'nin özellikle Batı literatüründe yeniden tartışmalara konu olduğu, hem akademide hem de kamusal alanda artan bir yeniden gözden geçirmeye tabi tutulduğu izlenmektedir. Bir İslam ülkesi olan ülkemizde, Batı ülkelerine paralel yasal durum ve dinî otoritenin ciddi desteği söz konusudur. Buna rağmen BD kavramına yakından bağlı olan kadavradan organ nakli oranları hâlâ çok düşüktür ve bu konuda yeterli tartışma zemini oluşmuş değildir. Bu yazının amacı, konuyla ilgili klinik ve etik perspektifler çerçevesinde BD hakkında dünyada son dönemdeki etik tartışmaları ülkemiz perspektifinden gözden geçirmektir.
Anahtar Kelimeler: Beyin ölümü; organ nakli; etik
ABSTRACT
The precise determination of the moment of death is necessary for many reasons. Today, death determined by brain death (BD) is a legal condition accepted for death in our country as it is almost everywhere. However, developments in biological sciences have made the temporal determination of human death more blurry and complex rather than clarification. On the other hand, the claim that BD is not the same as biological death has existed since the beginning of these discussions. From this point of view, some approaches argue that BD is not biological but a discussion about the philosophical concepts of the nature of humanity or social policies. During the intervening time in Türkiye, the concept of BD and the debates around it have ceased to be new and have become quite well-known. However, after nearly 50 years since its definition, it is observed that BD has been the subject of debate, especially in Western literature. It has been subject to increasing reconsideration in academia and the public sphere. In our country, which is an Islamic country, there is a parallel legal situation with Western countries and severe support of the religious authority. Despite this, the rates of organ transplantation from cadavers, closely related to the concept of BD, are still meager, and there is not enough discussion on this issue. This article aims to review the recent ethical debates in the world about BD from the perspective of our country within the framework of clinical and ethical perspectives on the subject.
Keywords: Brain death; organ transplant; ethic
The precise determination of the moment of death is necessary for many reasons. Today, death determined by brain death (BD) is a legal condition accepted for death in our country as it is almost everywhere. However, developments in biological sciences have made the temporal determination of human death more blurry and complex rather than clarification. On the other hand, the claim that BD is not the same as biological death has existed since the beginning of these discussions. From this point of view, some approaches argue that BD is not biological but a discussion about the philosophical concepts of the nature of humanity or social policies. During the intervening time in Türkiye, the concept of BD and the debates around it have ceased to be new and have become quite well-known. However, after nearly 50 years since its definition, it is observed that BD has been the subject of debate, especially in Western literature. It has been subject to increasing reconsideration in academia and the public sphere. In our country, which is an Islamic country, there is a parallel legal situation with Western countries and severe support of the religious authority. Despite this, the rates of organ transplantation from cadavers, closely related to the concept of BD, are still meager, and there is not enough discussion on this issue. This article aims to review the recent ethical debates in the world about BD from the perspective of our country within the framework of clinical and ethical perspectives on the subject.
Keywords: Brain death; organ transplant; ethic
REFERANSLAR:
- Hanoğlu L. Ölürse beyinle ölür organlar ölesi değil. Hayat Sağlık Dergisi. 2010;(3):34-41. [Link]
- Alper B, Azmak D, Çekin N, Gülmen MK, Koç S, Salaçın S. Adli Otopsi ve Adli Patoloji, Birinci Basamak için Adli Tip El Kitabı. 1. baskı. Ankara: Tūrk Tabipler Birliği ve Adli Tip Uzmanları Derneği Yayını; 1999.
- Hanoğlu L. Ölüm Tanımı, and Beyin Ölümü. "Milletlerarası Özel Hukuk Perspektifi ile Biohukuk-Toplantı Sunumları ve Tartışmalar." (2012). 28 Eylül 2023 [Link]
- Türk Nöroloji Derneği. Beyin Ölümü Tanı Kılavuzu. Turk J Neurol. 2014;20(3):101-4 [Link]
- Greer DM, Varelas PN, Haque S, Wijdicks EF. Variability of brain death determination guidelines in leading US neurologic institutions. Neurology. 2008;70(4):284-9. [Crossref] [PubMed]
- Wijdicks EF. The case against confirmatory tests for determining brain death in adults. Neurology. 2010;75(1):77-83. [Crossref] [PubMed]
- Nair-Collins M. Clinical and ethical perspectives on brain death. Medicolegal and Bioethics 2015;5:69-80. [Crossref]
- Joffe AR, Anton NR, Duff JP. The apnea test: rationale, confounders, and criticism. J Child Neurol. 2010;25(11):1435-43. [Crossref] [PubMed]
- Halevy A, Brody B. Brain death: reconciling definitions, criteria, and tests. Ann Intern Med. 1993;119(6):519-25. [Crossref] [PubMed]
- Nair-Collins M, Northrup J, Olcese J. Hypothalamic-pituitary function in brain death: a review. J Intensive Care Med. 2016;31(1):41-50. [Crossref] [PubMed]
- Coimbra CG. Implications of ischemic penumbra for the diagnosis of brain death. Braz J Med Biol Res. 1999;32(12):1479-87. [Crossref] [PubMed]
- Wijdicks EF, Pfeifer EA. Neuropathology of brain death in the modern transplant era. Neurology. 2008;70(15):1234-7. [Crossref] [PubMed]
- Shewmon DA. False-positive diagnosis of brain death following the pediatric guidelines: case report and discussion. J Child Neurol. 2017;32(14):1104-17. [Crossref] [PubMed]
- Jennett B, Gleave J, Wilson P. Brain death in three neurosurgical units. Br Med J (Clin Res Ed). 1981;282(6263):533-9. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Hung TP, Chen ST. Prognosis of deeply comatose patients on ventilators. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1995;58(1):75-80. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Shewmon DA. Chronic "brain death": meta-analysis and conceptual consequences. Neurology. 1998;51(6):1538-45. [Crossref] [PubMed]
- Joffe AR, Kolski H, Duff J, deCaen AR. A 10-month-old infant with reversible findings of brain death. Pediatr Neurol. 2009;41(5):378-82. [Crossref] [PubMed]
- Coimbra CG. Are "brain dead" (or "brain-stem dead") patients neurologically recoverable? In: de Mattei R, Byrne PA, eds. Finis Vitae: 'Brain Death' Is Not True Death. 1st ed. Oregon, OH: Life Guardian Foundation; 2009. p.313-78.
- Webb AC, Samuels OB. Reversible brain death after cardiopulmonary arrest and induced hypothermia. Crit Care Med. 2011;39(6):1538-42. [Crossref] [PubMed]
- Bernat JL, Dalle Ave AL. Aligning the criterion and tests for brain death. Camb Q Healthc Ethics. 2019;28(4):635-41. [Crossref] [PubMed]
- Green MB, Wikler D. Brain death and personal identity. Philos Public Aff. 1980;9(2):105-33. [PubMed]
- Bernat JL. The biophilosophical basis of whole-brain death. Soc Philos Policy. 2002;19(2):324-42. [Crossref] [PubMed]
- Miller FG, Truog RD. Death, Dying, and Organ Transplantation. Reconstructing Medical Ethics at the End of Life. 1st ed. New York, NY: Oxford University Press; 2012. [Crossref]
- President's Council on Bioethics. Controversies in the Determination of Death: A White Paper by the President's Council on Bioethics. Washington, DC: The President's Council on Bioethics; 2008.
- Robertson JA. The dead donor rule. Hastings Cent Rep. 1999;29(6):6-14. [Crossref] [PubMed]
- Nair-Collins M, Green SR, Sutin AR. Abandoning the dead donor rule? A national survey of public views on death and organ donation. J Med Ethics. 2015;41(4):297-302. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Rodríguez-Arias D. The Dead Donor Rule as Policy Indoctrination. Hastings Cent Rep. 2018;48 Suppl 4:S39-S42. [Crossref] [PubMed]
- Veatch RM. Abandon the dead donor rule or change the definition of death? Kennedy Inst Ethics J. 2004;14(3):261-76. [Crossref] [PubMed]
- Khushf G. A matter of respect: a defense of the dead donor rule and of a "whole-brain" criterion for determination of death. J Med Philos. 2010;35(3):330-64. [Crossref] [PubMed]
- Shah SK, Miller FG. Can we handle the truth? Legal fictions in the determination of death. Am J Law Med. 2010;36(4):540-85. [Crossref] [PubMed]
- Rady MY, McGregor JL, Verheijde JL. Mass media campaigns and organ donation: managing conflicting messages and interests. Med Health Care Philos. 2012;15(2):229-41. [Crossref] [PubMed]
- Rady MY, McGregor JL, Verheijde JL. Transparency and accountability in mass media campaigns about organ donation: a response to Morgan and Feeley. Med Health Care Philos. 2013;16(4):869-76. [Crossref] [PubMed]
- Shah SK, Kasper K, Miller FG. A narrative review of the empirical evidence on public attitudes on brain death and vital organ transplantation: the need for better data to inform policy. J Med Ethics. 2015;41(4):291-6. [Crossref] [PubMed]
- Lewis A, Lord AS, Czeisler BM, Caplan A. Public education and misinformation on brain death in mainstream media. Clin Transplant. 2016;30(9):1082-9. [Crossref] [PubMed]
- Lewis A, Weaver J, Caplan A. Portrayal of brain death in film and television. Am J Transplant. 2017;17(3):761-9. [Crossref] [PubMed]
- Alhawari Y, Verhoff MA, Ackermann H, Parzeller M. Religious denomination influencing attitudes towards brain death, organ transplantation and autopsy-a survey among people of different religions. Int J Legal Med. 2020;134(3):1203-12. [Crossref] [PubMed]
- Ghods AJ. Current status of organ transplant in Islamic countries. Exp Clin Transplant. 2015;13 Suppl 1:13-7. [PubMed]
- Ghods AJ. The history of organ donation and transplantation in Iran. Exp Clin Transplant. 2014;12 Suppl 1:38-41. [Crossref] [PubMed]
- IRODat [Internet]. © IRODaT 2023. Database. 2021. Erişim tarihi: 28.09.2023. Available from: [Link]
- Altınörs N, Haberal M. Brain death and transplant in Islamic countries. Exp Clin Transplant. 2016;14(Suppl 3):48-52. [PubMed]
- Aykas A, Uslu A, Şimşek C. Mass media, online social network, and organ donation: old mistakes and new perspectives. Transplant Proc. 2015;47(4):1070-2. [Crossref] [PubMed]
- Türkyilmaz S, Topbaş M, Ulusoy S, Kalyoncu M, Kiliç E, Çan G. Attitudes and behavior regarding organ donation and transplantation on the part of religious officials in the Eastern Black Sea region of Turkey. Transplant Proc. 2013;45(3):864-8. [Crossref] [PubMed]
- Ahmed M, Kubilis P, Padela A. American muslim physician attitudes toward organ donation. J Relig Health. 2018;57(5):1717-30. [Crossref] [PubMed]
- Alkış A. İslam hukuku bağlamında organ naklinde çözüme açık alanlar [Disputable issues on organ transplantation in terms of Islamic law]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2018;15(2):751-70. [Link]
- Özer H. "Kalbi atan kadavralar"/"sıcak ölüler": modern dönemde ölümün yeniden tanımlanma gereksinimine ilişkin sosyo-kültürel bir inceleme ["Heart-beating cadavers" "warm deads": a socio-cultural review of the need for redefinition of death in the modern era]. MSFAU Journal of Social Sciences. 2017;1(15):45-56. [Link]
- İlkılıç İ. Beyin ölümü insanın ölümü müdür? Ertin H, Özdemir M, editörler. Hayatın Başlangıcı ve Sonu. 1. Baskı. İstanbul: İSAR Yayınları; 2013. p.127-43.
- Öztürk MN. Beyin ölümü hakkında türkiye'deki ilahiyatçıların görüşlerinin tıp etiği açısından normatif analizi ve değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi; 2023. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023. [Link]
- Yıldız S. Beyin ölümü kavramının etik temellendirme yöntemlerinden "teolojik temellendirme" perspektifinden değerlendirilmesi: geleneksel derleme [Evaluation of the concept of brain death from the perspective of ''theological grounding'', one of the ethical grounding methods: traditional review]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2022;30(2):189-98. [Crossref]
.: İşlem Listesi