Amaç: Bu araştırma, multipl sklerozlu hastalarda öz yeterlilik ve sağlık kontrol odağı arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntemler: Tanımlayıcı-kesitsel tipte olan bu araştırmanın örneklemini Erzurum'da bulunan bir hastanede 15 Nisan-30 Temmuz 2018 tarihleri arasında multipl skleroz tedavisi gören 115 hasta oluşturmuştur. Araştırmada veriler 'Tanıtıcı Bilgi Formu', 'Öz Yeterlilik Ölçeği' ve 'Çok Boyutlu Sağlık Kontrol Odağı Ölçeği' kullanılarak toplanmıştır. Veriler SPSS 17.0 for Windows programında, frekans ve yüzde, ortalama, t-testi, tek yönlü varyans analizi, Pearson korelasyon analizi, Cronbach alfa güvenilirlik analizi ile değerlendirilmiştir. Bulgular: Çalışmaya katılan hastaların %47'sinin 30-39 yaş grubunda olduğu, %57,4'ünün kadın, %81,7'sinin evli, %48,7'sinin ilkokul mezunu olduğu, %54,8'nin çalışmadığı, %52,2'sinin gelirinin giderine eşit olduğu belirlenmiştir. Hastaların %43'nün 6-10 yıldır MS hastası olduğu ve %85'nin 1. ve 2. derece akrabalarında bu hastalığın olmadığı saptanmıştır. Hastaların, %74,6'sı hastalık süresince herhangi bir eğitim almadıklarını, %77,4'ü hastalığa özgü bir diyet uygulamadıklarını, %93'ü ilaçlarını düzenli bir şekilde kullandıklarını ve sağlık kontrollerini düzenli yaptırdıklarını ifade etmişlerdir. Multipl skleroz tedavisi gören hastaların Öz Yeterlilik Ölçeği puan ortalamaları 78,58±16,77, Çok Boyutlu Sağlık Kontrol Odağı Ölçeği (ÇBSKÖ) puan ortalamaları 75,07±12,85 olarak bulunmuştur. Sonuç: Çalışma sonucunda, ÇBSKÖ iç sağlık alt boyutu ve Öz Yeterlilik Ölçeği toplam puanı arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu ancak 2 ölçek ve diğer alt boyutlar arasında anlamlı bir ilişki olmadığı tespit edilmiştir. Hemşirelerin hasta bakımını planlarken, öz yeterlilik ve sağlık kontrol odağı arasındaki ilişkiyi dikkate alarak bütüncül bir bakım planlamaları önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Multipl skleroz; öz yeterlilik; sağlık kontrol odağı; hemşirelik
Objective: This research was conducted to investigate the relationship between self-efficacy and health control focus in patients with multiple sclerosis. Material and Methods: The sample of this descriptive-cross-sectional study consisted of 115 patients who received multiple sclerosis treatment between April 15 and July 30, 2018 in hospital in Erzurum. In the research, the data were collected using 'Introductory Information Form' 'Self-Efficacy Scale' and 'Multidimensional Health Locus of Control'. The data were evaluated using SPSS 17.0 for Windows program, frequency and percentage, mean, t test, one-way analysis of variance, Pearson correlation analysis, and Cronbach alpha reliability analysis. Results: It was determined that 47% of the patients participating in the study were in the 30-39 age group, 57.4% were women, 81.7% were married, 48.7% were primary school graduates, 54.8% did not work, and 52.2% income was equal to the expense. It has been found that 43% of the patients have had MS for 6 to 10 years and 85% of them do not have this disease in their first and second degree relatives. 74.6% of the patients stated that they did not receive any training during the disease, 77.4% did not follow a disease-specific diet, 93% used their medicines regularly, and had regular health checks. The self-efficacy scale mean scores of patients who received multiple sclerosis treatment were 78.58±16.77, and the Multidimensional Health Control Scale mean scores were 75.07±12.85. Conclusion: As a result of the study, it was found that there was a positive significant relationship between the internal health sub-dimension of the Multidimensional Health Locus of Control Scale and the total score of the self-efficacy scale, but there was no significant relationship between the two scales and the other sub-dimensions. It is recommended that nurses plan a holistic care taking into account the relationship between self-efficacy and health focus of control while planning patient care.
Keywords: Multiple sclerosis; self-efficacy; health locus control; nursing
- Goldman MD, Min S, Lobo JM, Sohn MW. Retrospective cohort study of the relationship between systolic blood pressure variability and multiple sclerosis disability. BMJ Open. 2020;10(2):e034355. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Sabbagh S, Radmehr M, Sanjary HH, Nosratzehi H. Multıple Sclerosis in South Iran: Prevelance and rısk Factor. Scholar Research Library. 2017;9(3):31-9. [Link]
- Akdemir N, Terzi M, Arslan N, Onar M. Prevalence of Multiple Sclerosis in the Middle Black Sea Region of Turkey and Demographic Characteristics of Patients. Noro Psikiyatr Ars. 2017;54(1):11-4. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Türk Börü Ü, Duman A, Kulualp AŞ, Güler N, Taşdemir M, Yılmaz Ü, et al. Multiple sclerosis prevalence study: The comparison of 3 coastal cities, located in the black sea and mediterranean regions of Turkey. Medicine (Baltimore). 2018;97(42):e12856. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Demir A, Yıldız E. Multiple Skleroz ve Beslenme [Multiple sclerosis and nutrition]. Ortadoğu Medical Journal. 2015;7(3):144-8. [Link]
- Mollaoğlu, M, Kars Fertelli, T, Özkan Tuncay, F. Multiple sklerozlu hastalarda öz bakım gücünün değerlendirilmesi [Assessment of Self-Care Agency in Patients with Multiple Sclerosis]. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2006;9(3):1-7. [Link]
- Erol Ö, Tekin Yanık Y. Tip 2 Diyabetli bireylerin öz-yeterlilik düzeylerinin değerlendirilmesi [Evaluation of Self-Efficacy Levels of Indıvıduals wıth Type 2 Diabetes]. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2016;19(3):166-174. [Crossref]
- Ünsal A, Kaşıkçı M. Artritli bireylerde öz-etkililik ölçeği'nin geçerlik ve güvenirliliği [Validity and Reliability of Self-efficacy Scale in Arthritis]. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2008;11(1):40-9. [Link]
- Arseven A. Öz yeterlilik: Bir kavram analizi [Self-efficacy: a concept analysis]. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume. 2016;11(19):63-80. [Crossref]
- Sharoni SK, Wu SF. Self-efficacy and self-care behavior of Malaysian patients with type 2 diabetes: a cross sectional survey. Nurs Health Sci. 2012;14(1):38-45. [Crossref] [PubMed]
- Yoo H, Kim CJ, Jang Y, You MA. Self-efficacy associated with self-management behaviours and health status of South Koreans with chronic diseases. Int J Nurs Pract. 2011;17(6):599-606. [Crossref] [PubMed]
- Özdemir Ü, Taşçı S. Kronik hastalıklarda psikososyal sorunlar ve bakım [Psychosocial problems and care of chronic diseases]. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2013;1(1):57-72. [Link]
- Hekimoğlu L, Şensoy N. Aile sağlığı merkezine başvuran hastaların sağlık denetim odağı algılama düzeyleri ve sağlık davranışlarına etkisi [Health locus of control perception and influence on health behavior in persons admitted to family health center]. Eurasian Journal Fam Medicine. 2014;3(3):157-162. [Link]
- Wallston KA, Wallston BS, DeVellis R. Development of the Multidimensional Health Locus of Control (MHLC) Scales. Health Educ Monogr. 1978;6(2):160-70. [Crossref] [PubMed]
- Kılıç M, Arslan S. Tip 2 diyabetli bireylerin sağlık kontrol odaklarının değerlendirilmesi [Evaluation of health locus of control of individuals with Type 2 diabetes]. TJFMPC. 2018;12(2):126-135. [Crossref]
- Albargawi M, Snethen J, Al Gannass A, Kelber S. Relationship between person's health beliefs and diabetes self-care management regimen. J Vasc Nurs. 2017;35(4):187-192. [Crossref] [PubMed]
- Abredari H, Bolourchifard F, Rassouli M, Nasiri N, Taher M, et al. Health locus of control and self-care behaviors in diabetic foot patients. Med J Islam Repub Iran. 2015;29:283. [PubMed] [PMC]
- Trento M, Tomelini M, Basile M, Borgo E, Passera P, Miselli V, et al. The locus of control in patients with Type 1 and Type 2 diabetes managed by individual and group care. Diabet Med. 2008;25(1):86-90. [Crossref] [PubMed]
- Bek S, Yurttaş A. Multiple skleroz hastalarının hastalık öncesi ve sonrası beslenme alışkanlıklarının karşılaştırılması [Comparison eating habits before and after disease of patients with multiple sclerosis]. Kocatepe Tıp Dergisi. 2016;17(1):8-12. [Crossref]
- Hyphantis TN, Christou K, Kontoudaki S, Mantas C, Papamichael G, Goulia P, et al. Disability status, disease parameters, defense styles, and ego strength associated with psychiatric complications of multiple sclerosis. Int J Psychiatry Med. 2008;38(3):307-27. [Crossref] [PubMed]
- Munari L, Lovati R, Boiko A. Therapy with glatiramer acetate for multiple sclerosis. Cochrane Database Syst Rev. 2004;(1):CD004678. Update in: Cochrane Database Syst Rev. 2010;(5):CD004678. [PubMed]
- Tenekeci E, Kara B, Çetiz A, Demirkaya Ş, Demir N, Açıkel C. Multiple sklerozda disfaji değerlendirme ölçeği türkçe formunun geçerlik ve güvenirliliği [Validity and Reliability of the Turkish Version of the Questionnaire for the Assessment of Dysphagia in Multiple Sclerosis]. Arch Neuropsychiatr. 2018;55:243-247. [Link]
- MacLurg K, Reilly P, Hawkins S, Gray O, Evason E, Whittington D. A primary care-based needs assessment of people with multiple sclerosis. Br J Gen Pract. 2005;55(514):378-83. [PubMed] [PMC]
- Sherer M, Maddux JE, Mercandante B, Prentice-Dunn S, Jacobs B, Rogers RW. The Self-Efficacy Scale: Construction and validation. Psychological Reports.1982;51(2): 663-671. [Crossref]
- Gözüm S, Aksayan S. Öz etkililik-yeterlik ölçegi'nin Türkçe formunun güvenilirlik ve geçerliliği [The reliabillty and valldity of Turkish form of theself-efficacy scale]. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 1999;2(l);21-34. [Link]
- Güzel A, Üner S, Turan S. Çok boyutlu sağlık kontrol odağı ölçeği a ve b formlarının türkçe geçerlik ve güvenirliği [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2017. [Link]
- Şentürk Güven Ş, Sezgin Özcan D, Aras M, Köseoğlu FS, Ak F. Multiple Sklerozlu hastalarda ağrının değerlendirilmesi ve yaşam kalitesi, yorgunluk ve depresyon ile ilişkisi [The assessment of pain in patients with multiple sclerosis and its association with quality of life, fatigue, and depression]. Turkish Journal Psychiatric Medicine Rehabilitacion. 2016;62(2):123-131. [Link]
- Modrego PJ, Pina MA. Trends in prevalence and incidence of multiple sclerosis in Bajo Aragón, Spain. J Neurol Sci. 2003;216(1):89-93. [Crossref] [PubMed]
- Eraksoy M. Multiple sklerozun genetiği . Türkiye Klinikleri Journal Neurolgy. 2004;2(3):166-70. [Link]
- Bandura. A.Self-efficacy mechanism in human agency. American psychologist. 1982;37(2):122-47. [Crossref] [PMC]
- Yiğitbaş Ç, Yetkin A. Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin öz-etkililik-yeterlik düzeyinin değerlendirilmesi [Evaluating of self-efficacy-sufficiency levels of students in the health college]. C.Ü. Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi. 2003;7(1):6-13. [Link]
- Chen S, Lin H. Relationships among health locus of control, psychosocial status and glycemic control in type 2 diabetes adults. Journal of Nursing and Care. 2014;3(3):1-6. [Link]
- Trento M, Tomelini M, Basile M, Borgo E, Passera P, Miselli V, et al. The locus of control in patients with Type 1 and Type 2 diabetes managed by individual and group care. Diabet Med. 2008;25(1):86-90. [Crossref] [PubMed]
- Przybylski M. Health locus of control theory in diabetes: a worthwhile approach in managing diabetic foot ulcers? J Wound Care. 2010;19(6):228-33. [Crossref] [PubMed]
- Toprakçı E, Meşe ÖF. Türkiye'de bireylerin eğitim düzeyi ile sağlığı arasındaki ilişki: ulusal veriler ışığında bir analiz [Relationship between education and health in Turkey: An analysis in the light of national data. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2019;51:118-43. [Link]
.: İşlem Listesi