.: ARAŞTIRMA
Millî Mücadele Dönemi'nde Tıbbi Süreli Yayınlardan: İstanbul Hekim Gazetesi (1922-1923) ve Dizini
One of the Medical Periodicals during the War of Independence: İstanbul Hekim Gazetesi (1922-1923) and Its Index
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2021;29(1):1-12
doi: 10.5336/mdethic.2020-76614
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Bilimin yayılması ve ilerlemesindeki en etkin unsurlardan biri, sağlık bilimleri alanındaki süreli yayınlardır. Süreli yayınların en temel ve önemli özelliği, güncel olan bilgiye ilişkin yazıları içermesidir. Türkiye'de yayımlanan ilk Türkçe tıp dergisi olan Vakayi-i Tıbbiye'nin 1849 yılında yayımlanmasından 1928 Harf İnkılâbına kadar geçen sürede birçok tıp dergisi yayımlanmıştır. Hekim Gazetesi sağlık konulu süreli yayınlar arasında yer almaktadır. 1 Kânunisani 1338 ile 1 Teşrinisani 1339 (1 Ocak 1922-01 Kasım 1923) tarihleri arasında ilk 20 sayısına ulaşılabilinen ve düzenli olarak 9. sayısına kadar yayımlanmış, 9. sayıdan itibaren 1 aylık periyotları aşan sürede 1923 tarihine kadar yayımlanmıştır. Hekim Gazetesi'nin sahib-i imtiyazı ve ser-muharrirliğini, Bimârhane Nisâ Kısmı Ser-Tabîbi ve Paris Tabâbeti Akliye Cemiyeti Serîrîyesi azasından Ali Muhlis Bey, müdürlüğünü ise Sıhhiye Müdüriyet-i Umûmiyyesi Emrâz-ı Zühreviye Etıbbâsından ve Mülga Alman Hastahanesi heyeti sıhhiyyesinden İsmail Ferid Bey yürütmüştür. Çalışmamızda, Hekim Gazetesi, çevrim içi arşiv ve kataloglarda taranmış, ilk 20 sayı İBB Atatürk Kitaplığından temin edilmiştir. İlk 20 sayının çeviri yazı dizini hazırlanmıştır. Hekim Gazetesi Millî Mücâdele Dönemi'nin ağır şartları altında yayın hayatına devam edebilmiş, dilinin sadeliği ve içeriğinde tıbbın yanı sıra spor, güzellik, bakım, koruyucu sağlık önlemleri, sağlıklı beslenme ve güncel durum gibi konular barındırmaktadır. Hekim Gazetesi 1922-1923 döneminin tıp ve sağlık durumunu göstermesi bakımından da önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Tıbbi süreli yayınlar; Hekim Gazetesi
Bilimin yayılması ve ilerlemesindeki en etkin unsurlardan biri, sağlık bilimleri alanındaki süreli yayınlardır. Süreli yayınların en temel ve önemli özelliği, güncel olan bilgiye ilişkin yazıları içermesidir. Türkiye'de yayımlanan ilk Türkçe tıp dergisi olan Vakayi-i Tıbbiye'nin 1849 yılında yayımlanmasından 1928 Harf İnkılâbına kadar geçen sürede birçok tıp dergisi yayımlanmıştır. Hekim Gazetesi sağlık konulu süreli yayınlar arasında yer almaktadır. 1 Kânunisani 1338 ile 1 Teşrinisani 1339 (1 Ocak 1922-01 Kasım 1923) tarihleri arasında ilk 20 sayısına ulaşılabilinen ve düzenli olarak 9. sayısına kadar yayımlanmış, 9. sayıdan itibaren 1 aylık periyotları aşan sürede 1923 tarihine kadar yayımlanmıştır. Hekim Gazetesi'nin sahib-i imtiyazı ve ser-muharrirliğini, Bimârhane Nisâ Kısmı Ser-Tabîbi ve Paris Tabâbeti Akliye Cemiyeti Serîrîyesi azasından Ali Muhlis Bey, müdürlüğünü ise Sıhhiye Müdüriyet-i Umûmiyyesi Emrâz-ı Zühreviye Etıbbâsından ve Mülga Alman Hastahanesi heyeti sıhhiyyesinden İsmail Ferid Bey yürütmüştür. Çalışmamızda, Hekim Gazetesi, çevrim içi arşiv ve kataloglarda taranmış, ilk 20 sayı İBB Atatürk Kitaplığından temin edilmiştir. İlk 20 sayının çeviri yazı dizini hazırlanmıştır. Hekim Gazetesi Millî Mücâdele Dönemi'nin ağır şartları altında yayın hayatına devam edebilmiş, dilinin sadeliği ve içeriğinde tıbbın yanı sıra spor, güzellik, bakım, koruyucu sağlık önlemleri, sağlıklı beslenme ve güncel durum gibi konular barındırmaktadır. Hekim Gazetesi 1922-1923 döneminin tıp ve sağlık durumunu göstermesi bakımından da önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Tıbbi süreli yayınlar; Hekim Gazetesi
ABSTRACT
One of the most effective factors in dissemination and advancement of science is periodicals in the field of health sciences. The most basic and significant feature of periodicals is that they contain articles about up-to-date information. Many medical journals were published between the year 1849 when the first medical journal in Turkish, Vakayii Tıbbiye, was published in Turkey and the year 1928 when the alphabet reform was made. Hekim Gazetesi is one of the periodicals about health. The first 20 issues can be reached between the dates 1 Kânunisani 1338 and 1 Teşrinisani 1339 (in Julian Calendar) (1 January 1922-01 November 1923). It was regularly published up to the 9th issue and following the ninth issue, it was published until 1923 in periods exceeding one month. Mr. Ali Muhlis, chief physician in women's part of Bimârhane (Old Turkish Hospital) and member of Paris Society of Clinical Mental Health was the concessionaire and editor-in-chief of Hekim Gazetesi. The director of the newspaper was Mr. İsmail Ferid, one of the doctors of venereal diseases in General Directorate of Medicine and member of the medical committee of former German Hospital. In the study, the first 20 issues of Hekim Gazetesi that were scanned in the online archives and catalogs were obtained from the Istanbul Metropolitan Municipality Atatürk Library. The transcript indexes of the first 20 issues were prepared. Hekim Gazetesi was able to continue its broadcasting life under the severe conditions of the War of Independence, its language was simple and it covered topics such as sports, beauty, care, preventive health measures, healthy nutrition and the current conditions. Hekim Gazetesi is also important as it shows the medical and health conditions of 1922-1923 period.
Keywords: Medical periodicals; Hekim Gazetesi
One of the most effective factors in dissemination and advancement of science is periodicals in the field of health sciences. The most basic and significant feature of periodicals is that they contain articles about up-to-date information. Many medical journals were published between the year 1849 when the first medical journal in Turkish, Vakayii Tıbbiye, was published in Turkey and the year 1928 when the alphabet reform was made. Hekim Gazetesi is one of the periodicals about health. The first 20 issues can be reached between the dates 1 Kânunisani 1338 and 1 Teşrinisani 1339 (in Julian Calendar) (1 January 1922-01 November 1923). It was regularly published up to the 9th issue and following the ninth issue, it was published until 1923 in periods exceeding one month. Mr. Ali Muhlis, chief physician in women's part of Bimârhane (Old Turkish Hospital) and member of Paris Society of Clinical Mental Health was the concessionaire and editor-in-chief of Hekim Gazetesi. The director of the newspaper was Mr. İsmail Ferid, one of the doctors of venereal diseases in General Directorate of Medicine and member of the medical committee of former German Hospital. In the study, the first 20 issues of Hekim Gazetesi that were scanned in the online archives and catalogs were obtained from the Istanbul Metropolitan Municipality Atatürk Library. The transcript indexes of the first 20 issues were prepared. Hekim Gazetesi was able to continue its broadcasting life under the severe conditions of the War of Independence, its language was simple and it covered topics such as sports, beauty, care, preventive health measures, healthy nutrition and the current conditions. Hekim Gazetesi is also important as it shows the medical and health conditions of 1922-1923 period.
Keywords: Medical periodicals; Hekim Gazetesi
REFERANSLAR:
- Korkmaz A. Tarihsel Kaynaklar. Türkiye'de Çağdaş Haberleşmenin Tarihsel Kökenleri. 1.Baskı. Ankara: Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademi; 1981. p.16.
- Öztürk H, Demirsoy N. [Nationalisation effort in the first years of Turkish Republic and evaluation of nationalizational studies in health]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2019;27(1):11-24.[Crossref]
- Jeanneney JN. Başlangıcından Günümüze Medya Tarihi. In: Atuk E, çeviri editörü. 1.Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; 2009. p.26.
- Akbulut U. [A contribution to ottoman press history: publication aims of the newspapers (1831-1876) ]. Turkish Studies. 2013;8(5):31-57.[Crossref]
- Sabev O. İbrahim Müteferrika ya da İlk Osmanlı Matbaa Serüveni 1726-1746. Yeniden Değerlendirme. 1. Baskı. İstanbul: Yeditepe Yayınevi; 2006. p.38.
- Özkaya H. [Fight against contagious diseases during the period of the republic]. Türk Aile Hek Derg. 2016;20(2):77-84.[Crossref]
- Aydoğan D. [Digital Journalism in Turkey: Habertürk and Hürriyet Newspapers Example]. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication. 2013; 3.3: 26-40.[Crossref]
- Kökcü AT, Demirsoy N. [Chief physician Mustafa Behcet Efendi and the innovative movement on ottoman medical education in 19th century]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2016;24(2):67-75.[Crossref]
- Öztürk H. Karasu C. [An Assessment on the works of charles Ambroisse Bernard, the founder of Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane (Imperial School of Medicine), and his effects on ottoman]. Adli Tıp Bülteni. 2014;19(3):125-34.[Crossref]
- Özturk H, Şaylıgil Ö. A physician and a politician: Dr. Behçet Uz and his health policies. İzmir Behçet Uz Çocuk Hast Derg. 2017;7(2):77-85.[Link]
- Budak M. [The intervention of the entente states in the armistice period]. İlmî Araştırmalar.1997;5:81-105.[Link]
- Çulfaz M. Anadolu'nun İlk Tıp Gazetelerinden: Hekim Gazetesi (Tıpkıbasım ve Çevrimyazı). 1. Baskı. Trabzon: Serander Yay & Trabzon Tabip Odası; 2007. p.5-20.
- Dinç G. Arap Harfleri ile Türkçe basilmiş tibbi süreli yayinlar uzerine bir inceleme I. Tip Tarihi Arastirmalari. 1990;4:16-40.[PubMed]
- Hekim Gazetesi. Kapak Sayfası. 1 Kanun-i Sani 1338, Sayı: 1.
- Hekim Gazetesi. Harp hayâtı "Siperlerde hıfz-üs-sıhha. 1 Mayıs 1338, Sayı: 5.
- Hekim Gazetesi. Hekimi Okuyacaklara. 1 Kanun-i Sani 1338/01 Ocak 1922, Sayı: 1. p.1
- Hekim Gazetesi. Hekimin Muhterem Kari'lerine. 1 Teşrini Sani 1339, Sayı: 20.
.: İşlem Listesi