.: DERLEME
Kız mı Oğlan mı? Tıbbi, Etik ve Hukuki Yönleri ile Cinsiyet Gelişim Bozukluğu: Geleneksel Derleme
Girl or Boy? The Medical, Ethical and Legal Aspects of Disorders of Sex Development: Traditional Review
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2021;29(3):435-42
doi: 10.5336/mdethic.2021-83425
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Her yenidoğana, geleneksel olarak fiziksel görünümü üzerinden kadın ya da erkek olarak bir cinsiyet atfedilmektedir. Fenotipi tipik bir kadın ya da erkeğe benzemeyen veya genotipi ile farklılık gösteren bebekler ise bu ikili cinsiyet sınıflandırmasının dışında kalmaktadır. Bu durum, güncel literatürde cinsiyet gelişim bozukluğu [disorders of sex development (DSD)] olarak tanımlanmaktadır. DSD olgularında en önemli etik sorun, DSD'li bireylerin cinsiyet atama kararıdır. Burada küçüğün tüm hayatını etkileyecek önemli ve geri döndürülemez bir cerrahi müdahale söz konusudur. Bu kararın ameliyatı gerçekleştirecek tek bir hekim ya da ebeveyn tarafından verilmesi, biyoetiğin temel prensiplerinden özerklik hakkının hekime ya da aileye devredilmesi anlamına gelecektir. Ayrıca yapılacak bu cerrahi işlem biyoetiğin yararlı olma, zarar vermeme ve adalet ilkeleri açısından da tartışmalıdır. Bunun yanı sıra en öncelikli hukuki sorun, rıza dışı uygulanan tıbbi müdahalelerdir. DSD'li bireyler ile ilgili hukuk sistemimizde açık bir hukuki düzenleme bulunmadığından, DSD'ler söz konusu olduğunda genital düzeltme ameliyatlarının da sonucu olarak biyolojik cinsiyet ve nüfus kayıtlarında bir değişikliğe yol açmasıyla Türk Medeni Kanunu madde 40 kapsamında ele alınması gerektiği öne sürülmektedir. DSD olguları, biyolojik özellikleri ile birlikte düşünüldüğünde Türk Medeni Kanunu'nun madde 40 kapsamına sokulması yerine haricen ele alınarak ayrı bir düzenlemeye tabi tutulması gerekmektedir. Bu çalışmada, DSD olguları tıp, etik ve hukuk perspektifinden ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler: Cinsiyet gelişim bozukluğu; interseks; etik; hukuk
Her yenidoğana, geleneksel olarak fiziksel görünümü üzerinden kadın ya da erkek olarak bir cinsiyet atfedilmektedir. Fenotipi tipik bir kadın ya da erkeğe benzemeyen veya genotipi ile farklılık gösteren bebekler ise bu ikili cinsiyet sınıflandırmasının dışında kalmaktadır. Bu durum, güncel literatürde cinsiyet gelişim bozukluğu [disorders of sex development (DSD)] olarak tanımlanmaktadır. DSD olgularında en önemli etik sorun, DSD'li bireylerin cinsiyet atama kararıdır. Burada küçüğün tüm hayatını etkileyecek önemli ve geri döndürülemez bir cerrahi müdahale söz konusudur. Bu kararın ameliyatı gerçekleştirecek tek bir hekim ya da ebeveyn tarafından verilmesi, biyoetiğin temel prensiplerinden özerklik hakkının hekime ya da aileye devredilmesi anlamına gelecektir. Ayrıca yapılacak bu cerrahi işlem biyoetiğin yararlı olma, zarar vermeme ve adalet ilkeleri açısından da tartışmalıdır. Bunun yanı sıra en öncelikli hukuki sorun, rıza dışı uygulanan tıbbi müdahalelerdir. DSD'li bireyler ile ilgili hukuk sistemimizde açık bir hukuki düzenleme bulunmadığından, DSD'ler söz konusu olduğunda genital düzeltme ameliyatlarının da sonucu olarak biyolojik cinsiyet ve nüfus kayıtlarında bir değişikliğe yol açmasıyla Türk Medeni Kanunu madde 40 kapsamında ele alınması gerektiği öne sürülmektedir. DSD olguları, biyolojik özellikleri ile birlikte düşünüldüğünde Türk Medeni Kanunu'nun madde 40 kapsamına sokulması yerine haricen ele alınarak ayrı bir düzenlemeye tabi tutulması gerekmektedir. Bu çalışmada, DSD olguları tıp, etik ve hukuk perspektifinden ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler: Cinsiyet gelişim bozukluğu; interseks; etik; hukuk
ABSTRACT
A gender is attributed to each newborn, either male or female, based on their physical appearance. Babies whose phenotype doesn't fit typical male or female, or whose genotype differs, are excluded from this binary gender classification. This condition is defined as 'disorders of sex development (DSD)' in the current literature. The most important ethical problem in DSD cases is gender assignment. Because irreversible surgical interventions that will affect the whole life of the child are performed for gender assignment. If the family or the physician, who will perform the operation, makes this decision; it means the transfer of the autonomy right to the physician or the family, one of the basic bioethical principles. In addition, this surgical operation is controversial in terms of the beneficial, doing no harm, and justice principles of bioethics. Besides, the most important legal problem is medical interventions without consent. There is no clear legal regulation in Turkey regarding DSD but in DSD, due to changes in gender, it is claimed that genital correction surgeries should be handled according to article 40 of the Turkish Civil Code. When we consider DSD cases together with their biological features, it is necessary to interpret DSD with a different regulation from article 40 of the Turkish Civil Code. In this study, DSD cases will be discussed from the perspective of medicine, ethics, and legal.
Keywords: Disorders of sex development; intersex; ethics; legal
A gender is attributed to each newborn, either male or female, based on their physical appearance. Babies whose phenotype doesn't fit typical male or female, or whose genotype differs, are excluded from this binary gender classification. This condition is defined as 'disorders of sex development (DSD)' in the current literature. The most important ethical problem in DSD cases is gender assignment. Because irreversible surgical interventions that will affect the whole life of the child are performed for gender assignment. If the family or the physician, who will perform the operation, makes this decision; it means the transfer of the autonomy right to the physician or the family, one of the basic bioethical principles. In addition, this surgical operation is controversial in terms of the beneficial, doing no harm, and justice principles of bioethics. Besides, the most important legal problem is medical interventions without consent. There is no clear legal regulation in Turkey regarding DSD but in DSD, due to changes in gender, it is claimed that genital correction surgeries should be handled according to article 40 of the Turkish Civil Code. When we consider DSD cases together with their biological features, it is necessary to interpret DSD with a different regulation from article 40 of the Turkish Civil Code. In this study, DSD cases will be discussed from the perspective of medicine, ethics, and legal.
Keywords: Disorders of sex development; intersex; ethics; legal
REFERANSLAR:
- Meyer KF, Freitas Filho LG, Silva KI, Trauzcinsky PA, Reuter C, Souza MBM. The XY female and SWYER syndrome. Urol Case Rep. 2019;26:100939. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Bingöl Aydın D, Aydın E, Yıldız T, İşgüven ŞP. Konjenital adrenal hiperplazi [Congenital adrenal hyperplasia]. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018;3(2):113-6. [Crossref]
- García-Acero M, Moreno O, Suárez F, Rojas A. Disorders of sexual development: current status and progress in the diagnostic approach. Current Urology. 2019;13:169-78. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Hughes IA. Disorders of sex development: a new definition and classification. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab. 2008;22(1):119-34. [Crossref] [PubMed]
- Lee PA, Houk CP, Ahmed SF, Hughes IA; International Consensus Conference on Intersex organized by the Lawson Wilkins Pediatric Endocrine Society and the European Society for Paediatric Endocrinology. Consensus statement on management of intersex disorders. International Consensus Conference on Intersex. Pediatrics. 2006;118(2):e488-500. [Crossref] [PubMed]
- Carpenter M. Intersex variations, human rights, and the international classification of diseases. Health Hum Rights. 2018;20(2):205-14. [PubMed] [PMC]
- Greenberg J. Legal aspects of gender assignment. The Endocrinologist. 2003;13(3): 277-86. [Crossref]
- Ford KK. "First, do no harm"--the fiction of legal parental consent to genital-normalizing surgery on intersexed infants. Yale Law Policy Rev. 2001;19(2):469-88. [PubMed]
- Deutscher Ethikrat. Medizinische diagnostik und therapie. In: Intersexualität: Stellungsnahme. 1. Auflage. Berlin: Detuscher Ethikrat; 2012. p.48-51. [Link]
- Deutscher Ethikrat. Diagnose und Behandlung von DSD: Ethische leitlinien und Prinzipien. In: Intersexualität: Stellungsnahme. 1. Auflage. Berlin: Detuscher Ethikrat; 2012. p.106-15. Erişildi: 18.9.2021. [Link]
- Ghattas DC, ed. Günay B, çeviri editörü. İnterseks Bireylerin İnsan Haklarını Savunmak. Ankara: Ayrıntı Basımevi; 2016. [Link]
- International Commission of Jurists: Advocates for Justice and Human Rights [İnternet]. © 2018 ICJ [Erişim tarihi: 26 Mart 2021]. Chapter six: Intersex. Erişim linki: [Link]
- International Commission of Jurists: Advocates for Justice and Human Rights [İnternet]. © 2018 ICJ [Erişim tarihi: 26 Mart 2021]. Sentencia SU 337/99, Constitutional Court of Colombia (12 May 1999). Erişim linki: [Link]
- Türker H. İnterseks Çocuklara Yönelik Tıbbi Müdahale Sorunu Bağlamında Toplumsal Cinsiyet ve Beden. 1. Baskı. Ankara: KAOS GL; 2019. p.108-9. [Link]
- Yalçın B. İnterseks Bireylere Bedensel Müdahale ve İnsan Hakları. SPoD Hukuk Yazıları. 2019. p.21-7.Erişildi: 18.9.2021. [Link]
- Metin S. Ötenazinin Hukuki Görünümü. Biyo-Tıp Etiği ve Hukuk. 2. Baskı. İstanbul: Betim Yayınları; 2019. p.385-92.
- Avrupa Konseyi. Demirakın I, çeviri editörü. İnsan Hakları ve İnterseks Kişiler. Ankara: Ayrıntı Basımevi; 2018. p.49-50. [Link]
- Yılmaz M. İnterseks Bireylere Yönelik Cinsiyet Atama Ameliyatları. Avrupa İnsan Hakları Sözleş mesi'nin 8. Maddesi Kapsamında Dış Görünüş Tercihleri. 1. Baskı. İstanbul: Oniki Levha Yayınları; 2020. p.145-50.
- Brandão A, Ferraz E, Santos P. "Fixing" the Body, Endangering the Soul? Challenges of Intersex Children Under the Fundamental Rights. EJTN; 2018. Erişim tarihi: 26 Mart 2021. Erişim linki: [Link]
- Reuters [İnternet]. © 2021 Reuters. germany bans surgeries on intersex babies, but loopholes feared. Erişim linki: [Link]
- Dural M, Öğüz T. Cinsiyet Değişiklikleri. Türk Özel Hukuku Cilt: II Kişiler Hukuku. 20. Baskı. İstanbul: Filiz Kitabevi; 2018. p.122-9.
- Akipek J, Akıntürk T, Ateş D. Kişiler Hukuku. Türk Medeni Hukuku: Başlangıç Hükümleri/Kişiler Hukuku. 15. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayın; 2019. p.496.
- Güven K. Cinsel kimlik üzerinde hak kavramı ve korunması: transseksüellik ve interseksüellik [Concept and protection of rights on sexual identity: transsexuality and intersexuality]. BÜHFD. 2015;1(1):127-70. [Link]
- Bafra J. Türkiye'de cinsiyet değişikliği ameliyatlarında tıbbi ve hukuki sorunlar [Medical and legal problems related to sex change operations in Turkey]. Turkiye Klinikleri J Foren Med. 2004;1(1):47-54. [Link]
- Nilüfer A. İnsan hakları hukuku temelinde Türk hukukunda cinsiyet geçiş süreci [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi; 2018. p.16. Erişim tarihi: 28 Mart 2020. Erişim adresi: [Link]
.: İşlem Listesi