.: ORİJİNAL ARAŞTIRMA
Ergenlerde Sağlık Okuryazarlığı Düzeyinin Sağlığı Geliştirici ve Koruyucu Davranışlar Üzerine Etkisinin Belirlenmesi: Kesitsel Bir Araştırma
Determination of the Effect of Health Literacy Level on Health Promoting and Protective Behaviors in Advanced Adolescents: A Cross-Sectional Study
Turkiye Klinikleri J Nurs Sci. 2023;15(3):651-9
doi: 10.5336/nurses.2023-95417
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Amaç: Bu araştırmada amaç, ergenlerde sağlık okuryazarlığı düzeyi ile sağlığı geliştirici ve koruyucu davranışları arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Gereç ve Yöntemler: Bu araştırma kesitsel tipte bir araştırmadır. Bir üniversiteye kayıtlı 9.115 öğrenci araştırmanın evrenini oluşturdu. Örneklem büyüklüğü hesaplama tablosuna göre %90 güven aralığında minimum örneklem büyüklüğünün 157 olması gerektiği belirlendi. Araştırmanın örneklemini 298 öğrenci oluşturdu. Araştırmanın verileri, Kişisel Bilgi Formu, Ergenlerde Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ve Ergenlerde Sağlığı Geliştirici ve Koruyucu Davranışlar Ölçeği ile toplandı. İstatistiksel çözümleme için SPSS 24.0 programı kullanıldı. Verilerin istatistiksel analizinde yüzde, frekans değerleri, bağımsız gruplarda t-testi, Mann-Whitney U, Kruskal-Wallis testleri ve regresyon analizi kullanıldı. Bulgular: Araştırmada, ergenlerin sağlık okuryazarlığı toplam puan ortalamalarının 131,11±20,799, Sağlığı Geliştirici ve Koruyucu Davranışlar Ölçeği toplam puan ortalamalarının 192,70±25,036 ile orta düzeyde olduğu belirlendi. Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ile Sağlığı Geliştirici ve Koruyucu Davranışlar Ölçeği arasında pozitif yönlü orta düzeyde anlamlı ilişki olduğu bulundu. Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği toplam skoru ile alt boyutlarından erişim ve değerlendirmenin, sağlığı geliştirici ve koruyucu davranışlar üzerinde pozitif yönde anlamlı etki gösterdiği belirlendi. Sonuç: Araştırmanın sonunda, ergen bireylerin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin, sağlığı geliştirici ve koruyucu davranışlar üzerinde etkisi olabileceği görüldü. Bu doğrultuda, ergen bireyleri sağlıklı davranışlara yönlendirmek için sağlık okuryazarlıklarını geliştirmeye yönelik girişimler planlanmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Ergen; sağlık okuryazarlığı; sağlığın geliştirilmesi; koruyucu sağlık hizmetleri; halk sağlığı hemşireliği
Amaç: Bu araştırmada amaç, ergenlerde sağlık okuryazarlığı düzeyi ile sağlığı geliştirici ve koruyucu davranışları arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Gereç ve Yöntemler: Bu araştırma kesitsel tipte bir araştırmadır. Bir üniversiteye kayıtlı 9.115 öğrenci araştırmanın evrenini oluşturdu. Örneklem büyüklüğü hesaplama tablosuna göre %90 güven aralığında minimum örneklem büyüklüğünün 157 olması gerektiği belirlendi. Araştırmanın örneklemini 298 öğrenci oluşturdu. Araştırmanın verileri, Kişisel Bilgi Formu, Ergenlerde Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ve Ergenlerde Sağlığı Geliştirici ve Koruyucu Davranışlar Ölçeği ile toplandı. İstatistiksel çözümleme için SPSS 24.0 programı kullanıldı. Verilerin istatistiksel analizinde yüzde, frekans değerleri, bağımsız gruplarda t-testi, Mann-Whitney U, Kruskal-Wallis testleri ve regresyon analizi kullanıldı. Bulgular: Araştırmada, ergenlerin sağlık okuryazarlığı toplam puan ortalamalarının 131,11±20,799, Sağlığı Geliştirici ve Koruyucu Davranışlar Ölçeği toplam puan ortalamalarının 192,70±25,036 ile orta düzeyde olduğu belirlendi. Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ile Sağlığı Geliştirici ve Koruyucu Davranışlar Ölçeği arasında pozitif yönlü orta düzeyde anlamlı ilişki olduğu bulundu. Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği toplam skoru ile alt boyutlarından erişim ve değerlendirmenin, sağlığı geliştirici ve koruyucu davranışlar üzerinde pozitif yönde anlamlı etki gösterdiği belirlendi. Sonuç: Araştırmanın sonunda, ergen bireylerin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin, sağlığı geliştirici ve koruyucu davranışlar üzerinde etkisi olabileceği görüldü. Bu doğrultuda, ergen bireyleri sağlıklı davranışlara yönlendirmek için sağlık okuryazarlıklarını geliştirmeye yönelik girişimler planlanmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Ergen; sağlık okuryazarlığı; sağlığın geliştirilmesi; koruyucu sağlık hizmetleri; halk sağlığı hemşireliği
ABSTRACT
Objective: The aim of this study was to determine the relationship between health literacy level and health promotion and protective behaviors in adolescents. Material and Methods: This study is a cross-sectional study. 9,115 students enrolled in a university constituted the population of the study. According to the sample size calculation table, it was determined that the minimum sample size should be 157 at 90% confidence interval. The sample of the study consisted of 298 students. The data were collected using the Personal Information Form, Health Literacy Scale for Adolescents and Health Promoting and Protective Behaviors Scale for Adolescents. SPSS 24.0 program was used for statistical analysis. Percentage, frequency values, t-test, MannWhitney U, Kruskal-Wallis tests and regression analysis were used in statistical analysis of the data. Results: In the study, it was determined that the mean total score of adolescents' health literacy was 131.11±20.799 and the mean total score of the Health Promoting and Protective Behaviors scale was 192.70±25.036 at a moderate level. It was found that there was a positive and moderately significant relationship between the Health Literacy Scale and the Health Promoting and Protective Behaviors Scale. It was determined that the total score of the Health Literacy Scale and its sub-dimensions of access and evaluation had a significant positive effect on health-promoting and protective behaviors. Conclusion: At the end of the study, it was seen that health literacy levels of advanced adolescents may have an effect on health promoting and protective behaviors. In this direction, interventions to improve health literacy should be planned to guide adolescents towards healthy behaviors.
Keywords: Adolescent; health literacy; health promotion; preventive health services; community health nursing
Objective: The aim of this study was to determine the relationship between health literacy level and health promotion and protective behaviors in adolescents. Material and Methods: This study is a cross-sectional study. 9,115 students enrolled in a university constituted the population of the study. According to the sample size calculation table, it was determined that the minimum sample size should be 157 at 90% confidence interval. The sample of the study consisted of 298 students. The data were collected using the Personal Information Form, Health Literacy Scale for Adolescents and Health Promoting and Protective Behaviors Scale for Adolescents. SPSS 24.0 program was used for statistical analysis. Percentage, frequency values, t-test, MannWhitney U, Kruskal-Wallis tests and regression analysis were used in statistical analysis of the data. Results: In the study, it was determined that the mean total score of adolescents' health literacy was 131.11±20.799 and the mean total score of the Health Promoting and Protective Behaviors scale was 192.70±25.036 at a moderate level. It was found that there was a positive and moderately significant relationship between the Health Literacy Scale and the Health Promoting and Protective Behaviors Scale. It was determined that the total score of the Health Literacy Scale and its sub-dimensions of access and evaluation had a significant positive effect on health-promoting and protective behaviors. Conclusion: At the end of the study, it was seen that health literacy levels of advanced adolescents may have an effect on health promoting and protective behaviors. In this direction, interventions to improve health literacy should be planned to guide adolescents towards healthy behaviors.
Keywords: Adolescent; health literacy; health promotion; preventive health services; community health nursing
REFERANSLAR:
- World Health Organization [Internet]. © University of Michigan Health System Adolescent Health Initiative. 2023 Conference on Adolescent Health. [Cited: November 5, 2022]. Available from. [Link]
- Özdemir F. Ergen sağlığı için sağlık okuryazarlığının önemi [The importance of health literacy for adolescent health]. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2019;22(3):211-6. [Link]
- Pender N. Developing a Health Promotion-Prevention Plan. 3rd ed. Murdaugh CL, Parsons MA, Pender N. Health Promotion in Nursing Practice. Stamford: Appleton & Lange; 1996. p.115-44.
- Bahar Z, Dilay A. Sağlığı geliştirme modeli: kavramsal yapı [Health promotion model: conceptual structure]. DEUHYO ED. 2014;7(1):59-67. [Link]
- World Health Organization. Health Promotion Glossary. Geneva: WHO; 1998. [Link]
- Koç Akran S. Sağlık okuryazarlığı üzerine sistematik derleme [Systematic review on health literacy]. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi. 2021;7(15):143-68. [Link]
- Tanrıöver MD, Yıldırım HH, Ready FND, Çakır B, Akalın E. Sağlık Okuryazarlığı Araştırması. Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası. Ankara: Altan Özyurt Matbaacılık; 2014. [Link]
- Ergün S, Kızıl Sürücüler H, Işık R. Ergenlerde e-sağlık okuryazarlığı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları: Balıkesir örneği [e-health literacy and healthy lifestyle behaviors in adolescents: the case of Balıkesir]. Journal of Academic Research in Nursing. 2019;5(3):194-203. [Crossref]
- Doğan M, Çetinkaya F. Akademisyenlerde sağlık okuryazarlığı düzeyinin olumlu sağlık davranışlarıyla ilişkisi [The relationship of health literacy level with positive health behaviors in academicians]. Sağlık Bilimleri Dergisi. 2019;28(3):135-41. [Crossref]
- Gökçe D, Yeşil E. Lise öğrencilerinin sağlıklı beslenmeye ilişkin tutumlarıyla e-sağlık okuryazarlığı düzeyleri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Abant Sağlık Bilimleri ve Teknolojileri Dergisi. 2023;3(1):17-27. [Link]
- Akgün Ş, Hançer Tok H, Oztaş D. Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve sağlık okuryazarlık düzeyleri. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2021;10(2):247-56. [Crossref]
- Kolnik T?, Hozjan D, Babnik K. Health literacy and health related lifestyle among nursing students. Open Access. 2017;16(2):42-6. [Crossref]
- Ghanbari S, Ramezankhani A, Montazeri A, Mehrabi Y. Health literacy measure for adolescents (HELMA): development and psychometric properties. PLoS One. 2016;11(2):e0149202. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Akdeniz C. Ergenlerde Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Geçerlilik ve Güvenirliği (ESOÖ). [Yüksek lisans tezi]. İzmir: Ege Üniversitesi; 2018. [Link]
- Bostan Akmeşe N, Örsal Ö. Ergenlerde Sağlığı Geliştirici ve Koruyucu Davranışlar Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Uygulanması. [Yayınlanmış doktora tezi]. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi; 2018. [Link]
- George D, Mallery M. SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference Fourth Edition (11.0 update). 2010. [Link]
- Bröder J, Okan O, Bauer U, Bruland D, Schlupp S, Bollweg TM, et al. Health literacy in childhood and youth: a systematic review of definitions and models. BMC Public Health. 2017;17(1):361. Erratum in: BMC Public Health. 2017;17 (1):419. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Bahar Z, Beşer A, Gördes N, Ersin F, Kıssal A. Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği II'nin geçerlik ve güvenirlik çalışması [Healthy life style behavior scale II:A reliability and validity study]. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2008;12(1):1-13. [Link]
- Kuloğlu Y, Yalçı C, Helvacı M. Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlığı geliştirici ve koruyucu davranışlarının incelenmesi: Kırklareli Üniversitesi örneği [An investigation of health promotion and protective behaviors of health services vocational school students: the case of Kırklareli unıversıty]. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2022;15(1):116-28. [Crossref]
- Ozturk FO, Ayaz-Alkaya S. Health literacy and health promotion behaviors of adolescents in Turkey. J Pediatr Nurs. 2020;54:e31-5. [Crossref] [PubMed]
- Ayres CG, Pontes NM. Use of theory to examine health responsibility in urban adolescents. J Pediatr Nurs. 2018;38:40-5. [Crossref] [PubMed]
- Fleary SA, Joseph P, Pappagianopoulos JE. Adolescent health literacy and health behaviors: a systematic review. J Adolesc. 2018;62:116-27. [Crossref] [PubMed]
- Paakkari O, Torppa M, Villberg J, Kannas L, Paakkari L. Subjective health literacy among school-aged children. Health Educ. 2018;118(2):182-95. [Crossref]
- Sukys S, Trinkuniene L, Tilindiene I. Subjective health literacy among school-aged children: first evidence from Lithuania. Int J Environ Res Public Health. 2019;16(18):3397. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Paakkari L, Torppa M, Mazur J, Boberova Z, Sudeck G, Kalman M, et al. A Comparative Study on Adolescents' Health Literacy in Europe: Findings from the HBSC Study. Int J Environ Res Public Health. 2020;17(10):3543. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Olyani S, Tehrani H, Esmaily H, Rezaii MM, Vahedian-Shahroodi M. Assessment of health literacy with the Newest Vital Sign and its correlation with body mass index in female adolescent students. Int J Adolesc Med Health. 2017;32(2). [Crossref] [PubMed]
- Ran M, Peng L, Liu Q, Pender M, He F, Wang H. The association between quality of life(QOL) and health literacy among junior middle school students: a cross-sectional study. BMC Public Health. 2018;18(1):1183. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Park A, Eckert TL, Zaso MJ, Scott-Sheldon LAJ, Vanable PA, Carey KB, et al. Associations between health literacy and health behaviors among urban high school students. J Sch Health. 2017;87(12):885-93. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Riiser K, Helseth S, Haraldstad K, Torbjørnsen A, Richardsen KR. Adolescents' health literacy, health protective measures, and health-related quality of life during the Covid-19 pandemic. PLoS One. 2020;15(8):e0238161. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Paakkari LT, Torppa MP, Paakkari OP, Välimaa RS, Ojala KSA, Tynjälä JA. Does health literacy explain the link between structural stratifiers and adolescent health? Eur J Public Health. 2019;29(5):919-24. [Crossref] [PubMed]
.: İşlem Listesi