.: ORİJİNAL ARAŞTIRMA
Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik, Nükleer Tehlikeler Hakkındaki Bilgi, Tutum ve Öz Yeterliliklerinin Belirlenmesi: Tanımlayıcı Araştırma
Determination of Knowledge, Attitude and Self-Efficacy of Nurses Working in a University Hospital About Chemical, Biological, Radiological, Nuclear Hazards: A Descriptive Study
Turkiye Klinikleri J Nurs Sci. 2024;16(4):1039-47
doi: 10.5336/nurses.2024-103611
Makale Dili: TR
Tam Metin
Ücretsiz Erişim
ÖZET
Amaç: Kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer (KBRN) tehlikeler erken fark edilerek müdahale edilmesi gereken durumlardır. Sağlık çalışanlarının bu tehlikelere yönelik mevcut bilgi, tutum ve öz yeterlilik düzeylerinin tanımlanması ve eksikliklerin tamamlanması önem arz etmektedir. Bu araştırmanın amacı bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin KBRN tehlikeler hakkındaki bilgi düzeylerini, tutumlarını ve öz yeterliliklerini değerlendirmektir. Gereç ve Yöntemler: Tanımlayıcı tipte olan bu araştırma Kasım-Aralık 2021 tarihleri arasında yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemini bir üniversite hastanesinde çalışan 356 hemşire oluşturmuştur. Araştırma verileri; Birey Bilgi Formu, KBRN Hemşirelik Bilgi Testi, KBRN Tutum Ölçeği ve KBRN Öz Yeterlilik Ölçeği olmak üzere 4 adet form kullanılarak toplanmıştır. Araştırmanın veri analizinde, ki-kare testi, MannWhitney U testi, Kruskal-Wallis H testi, tek yönlü varyans analizi, Bonferroni ''post hoc'' testi kullanılmıştır. Bulgular: Hemşirelerin KBRN Bilgi Testi'nden aldıkları puanların ortalaması 20,14±2,71, KBRN Tutum Ölçeği'nin toplamından aldıkları puanların ortalaması 4,13±0,24 olarak bulunmuştur. Hemşirelerin KBRN Öz Yeterlilik Ölçeği'nden aldıkları puanların ortalaması 33,53±3,74 olarak bulunmuştur. Sonuç: Hemşirelerin KBRN bilgi düzeyleri ve öz yeterliliklerinin orta, KBRN tutumlarının iyi düzeyde olduğu saptanmıştır. Hemşirelerin KBRN tehditleri hakkındaki bilgi eksiklikleri ve ihtiyaç düzeylerinin belirli aralıklarla tespit edilmesi, kurumlarda KBRN ile ilgili sadece hemşireler için değil tüm çalışanların farkındalığının artırılması amacıyla programların planlanması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kimyasal tehlike salınımı; biyolojik savaş; radyoaktif tehlike salınımı; nükleer; hemşirelik
Amaç: Kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer (KBRN) tehlikeler erken fark edilerek müdahale edilmesi gereken durumlardır. Sağlık çalışanlarının bu tehlikelere yönelik mevcut bilgi, tutum ve öz yeterlilik düzeylerinin tanımlanması ve eksikliklerin tamamlanması önem arz etmektedir. Bu araştırmanın amacı bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin KBRN tehlikeler hakkındaki bilgi düzeylerini, tutumlarını ve öz yeterliliklerini değerlendirmektir. Gereç ve Yöntemler: Tanımlayıcı tipte olan bu araştırma Kasım-Aralık 2021 tarihleri arasında yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemini bir üniversite hastanesinde çalışan 356 hemşire oluşturmuştur. Araştırma verileri; Birey Bilgi Formu, KBRN Hemşirelik Bilgi Testi, KBRN Tutum Ölçeği ve KBRN Öz Yeterlilik Ölçeği olmak üzere 4 adet form kullanılarak toplanmıştır. Araştırmanın veri analizinde, ki-kare testi, MannWhitney U testi, Kruskal-Wallis H testi, tek yönlü varyans analizi, Bonferroni ''post hoc'' testi kullanılmıştır. Bulgular: Hemşirelerin KBRN Bilgi Testi'nden aldıkları puanların ortalaması 20,14±2,71, KBRN Tutum Ölçeği'nin toplamından aldıkları puanların ortalaması 4,13±0,24 olarak bulunmuştur. Hemşirelerin KBRN Öz Yeterlilik Ölçeği'nden aldıkları puanların ortalaması 33,53±3,74 olarak bulunmuştur. Sonuç: Hemşirelerin KBRN bilgi düzeyleri ve öz yeterliliklerinin orta, KBRN tutumlarının iyi düzeyde olduğu saptanmıştır. Hemşirelerin KBRN tehditleri hakkındaki bilgi eksiklikleri ve ihtiyaç düzeylerinin belirli aralıklarla tespit edilmesi, kurumlarda KBRN ile ilgili sadece hemşireler için değil tüm çalışanların farkındalığının artırılması amacıyla programların planlanması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kimyasal tehlike salınımı; biyolojik savaş; radyoaktif tehlike salınımı; nükleer; hemşirelik
ABSTRACT
Objective: Chemical, biological, radiological and nuclear (CBRN) hazards are situations that require early recognition and intervention. It is important to identify the current knowledge, attitudes and self-efficacy levels of health workers towards these hazards and to complete the deficiencies. The aim of this study was to evaluate the level of knowledge, attitudes and self-efficacy of nurses working in a university hospital about CBRN hazards. Material and Methods: This descriptive study was conducted between November and December 2021. The sample of the study consisted of 356 nurses working in a university hospital. Data were collected using four forms: Individual Information Form, CBRN Nursing Knowledge Test, CBRN Attitude Scale and CBRN Self-Efficacy Scale. Chisquare test, Mann-Whitney U test, Kruskal-Wallis H test, one-way analysis of variance, Bonferroni post hoc test were used for data analysis. Results: The mean scores of the nurses from the CBRN Knowledge Test were 20.14±2.71, and the mean scores from the total CBRN Attitude Scale were 4.13±0.24. The mean score of the nurses on the CBRN Self-Efficacy Scale was found to be 33.53±3.74. Conclusion: It was found that the CBRN knowledge and self-efficacy of the nurses were at a moderate level and their CBRN attitudes were at a good level. It is recommended that the knowledge deficiencies and need levels of nurses about CBRN threats should be determined at certain intervals and programs should be planned to increase the awareness of all employees, not only nurses, about CBRN in institutions.
Keywords: Chemical hazard release; biological warfare; radioactive hazard release; nuclear; nursing
Objective: Chemical, biological, radiological and nuclear (CBRN) hazards are situations that require early recognition and intervention. It is important to identify the current knowledge, attitudes and self-efficacy levels of health workers towards these hazards and to complete the deficiencies. The aim of this study was to evaluate the level of knowledge, attitudes and self-efficacy of nurses working in a university hospital about CBRN hazards. Material and Methods: This descriptive study was conducted between November and December 2021. The sample of the study consisted of 356 nurses working in a university hospital. Data were collected using four forms: Individual Information Form, CBRN Nursing Knowledge Test, CBRN Attitude Scale and CBRN Self-Efficacy Scale. Chisquare test, Mann-Whitney U test, Kruskal-Wallis H test, one-way analysis of variance, Bonferroni post hoc test were used for data analysis. Results: The mean scores of the nurses from the CBRN Knowledge Test were 20.14±2.71, and the mean scores from the total CBRN Attitude Scale were 4.13±0.24. The mean score of the nurses on the CBRN Self-Efficacy Scale was found to be 33.53±3.74. Conclusion: It was found that the CBRN knowledge and self-efficacy of the nurses were at a moderate level and their CBRN attitudes were at a good level. It is recommended that the knowledge deficiencies and need levels of nurses about CBRN threats should be determined at certain intervals and programs should be planned to increase the awareness of all employees, not only nurses, about CBRN in institutions.
Keywords: Chemical hazard release; biological warfare; radioactive hazard release; nuclear; nursing
REFERANSLAR:
- Altınarık S. İstanbul Avrupa Yakası 112 acil sağlık hizmetleri çalışanlarının verilen tıbbi kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer farkındalık eğitimlerinin değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: Bezm-i Alem Vakıf Üniversitesi; 2020. [Erişim tarihi: 06 Nisan 2023]. Erişim linki: [Link]
- CDC [Internet]. Bioterrorism Agents/Diseases. 2023. [Erişim tarihi: 01 Mart 2023]. Available from: [Link]
- Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim, Uygulama ve Araştırma Hastanesi. Kimyasal Biyolojik Radyoaktif ve Nükleer (KBRN) Olayları Bilgilendirme Rehberi. 2022. [Link]
- Kalanlar B, Kubilay G. Afet hemşireliği eğitimi ve afet öncesinde afet hemşiresinin görevleri [Disaster nursing education and roles of disaster nurse in pre-disaster]. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2015;8(2):77-85. [Link]
- Kızılkaya M. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Acil Yardım ve Afet Yönetimi Bölümü öğrencilerinin KBRN olaylarına karşı hazırlık algıları ve bilgi düzeylerinin belirlenmesi [Yüksek lisans tezi]. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi; 2020. [Erişim tarihi: 06 Nisan 2023]. Erişim linki: [Link]
- Albanese J, Burich D, Smith D, Hayes L, Paturas J, Tomassoni A. Clinical guidelines for responding to chemical, biological, radiological, nuclear and trauma/burn mass casualty incidents: quick reference guides for emergency department staff. J Bus Contin Emer Plan. 2014-2015;8(2):122-33. [Crossref] [PubMed]
- Aslan Huyar D, Esin M. Hemşirelik öğrencileri için kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer tehlikeler bilgi, tutum ve öz yeterlilik ölçeklerinin geliştirilmesi [Assessing nursing students' knowledge levels, attitudes, and self-efficacy regarding chemical, biological, radiological, and nuclear threats and dangers using newly developed tools]. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi. 2021;4(1):20-30. [Crossref]
- Dönmez A. Acil tıp çalışanlarının (KBRN) kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer kazalara karşı ilgi, bilgi ve tutum durumu araştırması [Doktora tezi]. İstanbul: Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi; 2019. [Erişim tarihi: 06 Nisan 2023]. Erişim linki: [Link]
- Wilkinson AM, Matzo M. Nursing education for disaster preparedness and response. J Contin Educ Nurs. 2015;46(2):65-73; quiz 74-5. [Crossref] [PubMed]
- Baskak D, Büyüksaraç A. Dünya'da ve Türkiye'de afetlerde acil yardım uygulamaları: Batman ili örneği [Emergency aid applications in disasters in the world and in Turkey: the case of Batman]. Paramedik ve Acil Sağlık Hizmetleri Dergisi. 2021;2(2):68-83. [Crossref]
- Şahin F. KBRN olaylarında müdahil bazı kurum personellerinin konu hakkındaki bilgi, beceri, deneyim ve görüşlerinin derinlemesine mülakat tekniği ile ölçülmesi: Gümüşhane ve Erzurum ili örneği [Yüksek lisans tezi]. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi; 2020. [Erişim tarihi: 05 Mart 2023]. Erişim linki: [Link]
- Eyison RK, Pakdemirli A, Aydin E, Ozturk AS, Kiliç Z, Demirbag B, et al. Evaluation of the medical chemical, biological, radiological, and nuclear awareness level of emergency healthcare professionals serving on different centres. Journal of Basic and Clinical Health Sciences. 2020;4(2):174-9. [Crossref]
- Şen G, Ersoy G. Hastane afet ekibinin afete hazırlık konusundaki bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi [Evaluating the level of knowledge of a hospital disaster relief team about disaster preparedness]. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;6(4):122-30. [Link]
- Tekin E, Aslan Ş. Emergency and first aid in cases of the use of chemical, biological, radiation, and nuclear weapons. Eurasian Journal of Emergency Medicine. 2016;15:90-3. [Crossref]
- Sharma M. Chemical, biological, radiological and nuclear training issues in India: a fresh perspective. J Pharm Bioallied Sci. 2010;2(3):275-80. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Veenema TG, Lavin RP, Bender A, Thornton CP, Schneider-Firestone S. National nurse readiness for radiation emergencies and nuclear events: a systematic review of the literature. Nurs Outlook. 2019;67(1):54-88. [Crossref] [PubMed]
- Erdoğan Ö. Afet Hemşireliği Eğitimi. Öztekin SD, editör. Afet Hemşireliği. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2018. p.115-20.
- Kollek D, Wanger K, Welsford M. Chemical, biological, radiological and nuclear preparedness training for emergency medical services provider. CJEM. 2009;11(4):337-42. [Crossref] [PubMed]
- Huyar DA. Kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer tehdit ve tehlikelerde hemşirelik. Uyar Hazar H, editör. Sağlık & Bilim 2023: Hemşirelik-I. 1. Baskı. İstanbul: Efe Akdemi Yayınları; 2023. p.53.
- Akbal KY. Hastane çalışanlarının kimyasal, biyolojik, radyoaktif, nükleer vakalarına karşı bilgi ve davranış düzeyinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi; 2019. [Erişim tarihi: 02 Şubat 2023]. Erişim linki: [Link]
- Özden G, Yaman M. Afet yönetiminde kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer tehditlere karşı farkındalık düzeyi: Kütahya UMKE örneği [Awareness level of chemical, biological, radiological and nuclear threats in disaster management: example of Kütahya NMRT]. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 2022;7(1):134-44. [Crossref]
- Kaynak C. Örnek bir hastane afet ekibinin doğal afetler sonrasında ortaya çıkabilecek KBRN (kimyasal, biyolojik, radyoaktif, nükleer) tehlikeler ile ilgili bilgi düzeylerinin ölçülmesi [Yüksek lisans tezi]. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi; 2020. [Erişim tarihi: 02 Şubat 2023]. Erişim linki: [Link]
- Gürler M, Gürsoy G, Çiftçi H, Salar A. Kimyasal, biyolojik, radyasyon ve nükleer risklere karşı korunmada farkındalık oluşturma ve temel ilk yardım eğitimi etkinliklerinin değerlendirilmesi [Evaluation of educational activities in raising awareness against chemical, biological, radiation and nuclear risks and basic emergency training]. Black Sea Journal of Health Science. 2021;4(2):63-8. [Crossref]
- Günenç ND. Hastanenin özellik arz eden riskli birimlerinde (acil, yoğun bakım, görüntüleme merkezi) çalışan personelin KBRN tehlikesine karşı korunma bilgi düzeyinin araştırılması [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi; 2021. [Erişim tarihi: 06 Nisan 2023]. Erişim linki: [Link]
- Smith C, Hewison A. Are nurses prepared to respond to a bioterrorist attack: a narrative synthesis. J Adv Nurs. 2012;68(12):2597-609. [Crossref] [PubMed]
- Putra A, Petpichetchian W, Maneewat K. Review: public health nurses' roles and competencies in disaster management. Nurse Media J Nurs. 2010;1(1):1-14. [Crossref]
- Senemoğlu N. Gelişim, Öğrenme ve Öğretim Kuramdan Uygulamaya. 24. Baskı. Ankara: Yargı Yayınları; 2015.
.: İşlem Listesi