.: DERLEME
Beyin Ölümü Kavramının Etik Temellendirme Yöntemlerinden ''Teolojik Temellendirme'' Perspektifinden Değerlendirilmesi: Geleneksel Derleme
Evaluation of the Concept of Brain Death from the Perspective of ''Theological Grounding'', One of the Ethical Grounding Methods: Traditional Review
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2022;30(2):189-98
doi: 10.5336/mdethic.2021-86617
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Ölüm kavramı, farklı alanlarda farklı yönleri ile ele alınmaktadır. Toplumdaki inanç sistemleri toplumun ölüme bakış açısını direkt olarak etkilemektedir. Ölüm kavramı ile ilişkili olarak tıp alanında beyin ölümü kavramı öne çıkmaktadır. Toplumdaki bireyler çoğunlukla teolojik ahlak kodu ile yüklendikleri sorumluluklar doğrultusunda beyin ölümü kavramına dair bakış açıları geliştirmektedirler. Dolayısıyla toplumdaki bireylerin beyin ölümüne dair algıları ve tıbbi uygulamalar ile ilgili kararları da dinî inançlarından etkilenebilmektedir. Hekim-hasta iletişimi açısından güven zemininin güçlenebilmesi ve etkin iletişimin sağlanabilmesi için hekimlerin, sağlık hizmeti sundukları bireylerin kararlarını etkileyen faktörleri bilmeleri gerekmektedir. Bu nedenle hekimlerin teoloji alanındaki ölüm tanımlarını ve bu tanımların mevzuatla ilişkisini bilmeleri önemlidir. Teolojik temelli bakış açılarına göre beyin ölümü kavramının irdelendiği bu çalışmada normatif düzlemlerde ortaya konulan konular, felsefi akıl yürütme yolu kullanılarak etik temellendirme yöntemlerinden teolojik temellendirme yaklaşımı ile gerekçelendirilmiştir. Bu kapsamda öncelikle ölüm ve beyin ölümü kavramları açıklanmıştır. Daha sonra İslamiyet, Hristiyanlık ve Yahudilik dinleri perspektifinde beyin ölümünün gerçek ölüm kabul edilip edilmediğine dair farklı görüşler incelenmiştir. Literatüre göre İslamiyet açısından İslam İşbirliği Teşkilatına bağlı İslam Fıkıh Akademisinin, Hristiyanlık açısından Pius XII'nin açıklamalarının ve tüm mezheplerin çoğunlukla ortak görüşünün, Yahudilik ile ilgili olarak Amerika Haham Konseyinin Tıbbi Biyoetik Komisyonunun, beyin ölümünü gerçek ölümle eş değer kabul ettikleri görülmektedir. Bu sonuçlar ışığında, semavi dinlerde beyin ölümünün çoğunlukla gerçek ölüm olarak kabul edildiği görülmektedir
Anahtar Kelimeler: Beyin ölümü; İslamiyet; Hristiyanlık; Yahudilik
Ölüm kavramı, farklı alanlarda farklı yönleri ile ele alınmaktadır. Toplumdaki inanç sistemleri toplumun ölüme bakış açısını direkt olarak etkilemektedir. Ölüm kavramı ile ilişkili olarak tıp alanında beyin ölümü kavramı öne çıkmaktadır. Toplumdaki bireyler çoğunlukla teolojik ahlak kodu ile yüklendikleri sorumluluklar doğrultusunda beyin ölümü kavramına dair bakış açıları geliştirmektedirler. Dolayısıyla toplumdaki bireylerin beyin ölümüne dair algıları ve tıbbi uygulamalar ile ilgili kararları da dinî inançlarından etkilenebilmektedir. Hekim-hasta iletişimi açısından güven zemininin güçlenebilmesi ve etkin iletişimin sağlanabilmesi için hekimlerin, sağlık hizmeti sundukları bireylerin kararlarını etkileyen faktörleri bilmeleri gerekmektedir. Bu nedenle hekimlerin teoloji alanındaki ölüm tanımlarını ve bu tanımların mevzuatla ilişkisini bilmeleri önemlidir. Teolojik temelli bakış açılarına göre beyin ölümü kavramının irdelendiği bu çalışmada normatif düzlemlerde ortaya konulan konular, felsefi akıl yürütme yolu kullanılarak etik temellendirme yöntemlerinden teolojik temellendirme yaklaşımı ile gerekçelendirilmiştir. Bu kapsamda öncelikle ölüm ve beyin ölümü kavramları açıklanmıştır. Daha sonra İslamiyet, Hristiyanlık ve Yahudilik dinleri perspektifinde beyin ölümünün gerçek ölüm kabul edilip edilmediğine dair farklı görüşler incelenmiştir. Literatüre göre İslamiyet açısından İslam İşbirliği Teşkilatına bağlı İslam Fıkıh Akademisinin, Hristiyanlık açısından Pius XII'nin açıklamalarının ve tüm mezheplerin çoğunlukla ortak görüşünün, Yahudilik ile ilgili olarak Amerika Haham Konseyinin Tıbbi Biyoetik Komisyonunun, beyin ölümünü gerçek ölümle eş değer kabul ettikleri görülmektedir. Bu sonuçlar ışığında, semavi dinlerde beyin ölümünün çoğunlukla gerçek ölüm olarak kabul edildiği görülmektedir
Anahtar Kelimeler: Beyin ölümü; İslamiyet; Hristiyanlık; Yahudilik
ABSTRACT
The concept of death is handled with different aspects in different fields. In the medical field, the concept of brain death comes to the fore. Perceptions of individuals in society about brain death can be affected by their religious beliefs. Physicians need to know the factors that affect the decisions of the individuals they provide health care services in order to strengthen the basis of trust in terms of doctor-patient communication and to ensure effective communication. For this reason, it is important for physicians to know the definitions of death in theology and the relationship between these definitions and legislation. In this study, in which the theological justification approach, which is one of the ethical justification methods, is used, the concepts of death and brain death are explained first. Then, different views on whether brain death is accepted as real death or not in the perspective of Islam, Christianity and Judaism were examined. According to the literature; in terms of Islam, it is seen that the explanations of the Islamic Fiqh Academy affiliated to the Organization of Islamic Cooperation, the explanations of Pius XII in terms of Christianity, and the mostly common opinion of all sects, and the Medical Bioethics Commission of the Rabbinical Council of America regarding Judaism, accept brain death as equivalent to real death. In the light of these results, it is seen that brain death is mostly accepted as real death in monotheistic religions.
Keywords: Brain death; Islam; Christianity; Judaism
The concept of death is handled with different aspects in different fields. In the medical field, the concept of brain death comes to the fore. Perceptions of individuals in society about brain death can be affected by their religious beliefs. Physicians need to know the factors that affect the decisions of the individuals they provide health care services in order to strengthen the basis of trust in terms of doctor-patient communication and to ensure effective communication. For this reason, it is important for physicians to know the definitions of death in theology and the relationship between these definitions and legislation. In this study, in which the theological justification approach, which is one of the ethical justification methods, is used, the concepts of death and brain death are explained first. Then, different views on whether brain death is accepted as real death or not in the perspective of Islam, Christianity and Judaism were examined. According to the literature; in terms of Islam, it is seen that the explanations of the Islamic Fiqh Academy affiliated to the Organization of Islamic Cooperation, the explanations of Pius XII in terms of Christianity, and the mostly common opinion of all sects, and the Medical Bioethics Commission of the Rabbinical Council of America regarding Judaism, accept brain death as equivalent to real death. In the light of these results, it is seen that brain death is mostly accepted as real death in monotheistic religions.
Keywords: Brain death; Islam; Christianity; Judaism
REFERANSLAR:
- Görgülü Ü, Kılıç H. Hayatın Başlangıcı ve Sonu -Fıkhi, Hukuki, Tıbbi ve Etik Boyutlarıyla. 1. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı; 2019.
- Sağır A. Modern dünya ve ölüm: Batılının ölüm karşısında tavırları [The modern world and death: Western attitudes towards death]. Journal of History Culture and Art Research. 2014;2(4):213-21. [Crossref]
- Agamben G, ed. Türkmen İ, çeviri editörü. Kutsal İnsan. 2. Baskı. Ankara: Ayrıntı Yayınları; 2001.
- Süren ÖK. Organ ve doku naklinin yasal ve etik açıdan incelenmesi [Legal and ethical examination of organ and tissue transplantation]. TBB Dergisi. 2007;73:175-95. [Link]
- Aközer M, Aközer E. Bilim ahlakı normlarının etik temellendirilmesi: Bilim insanlarının dışsal sorumlulukları [Ethical justification of moral norms in scientific research: Scientists' external responsibilities]. Journal of Higher Education & Science. 2015;5(2):109-24. [Link]
- Pieper A, ed. Sezer G, Atayman V, çeviri editörleri. Etiğe Giriş. 2. Baskı. Ankara: Ayrıntı Yayınları; 2012.
- Özlem D. Etik-Ahlak Felsefesi. 6. Baskı. İstanbul: Notos Kitap Yayıncılık Eğitim Danışmanlık ve Sanal Hizmetler Tic. Ltd. Şti; 2019.
- Cevizci A. Etiğe Giriş. 1. Baskı. İstanbul: Paradigma Yayınları; 2002.
- Türk Dil Kurumu Sözlükleri [İnternet]. © 2019 - TDK [Erişim tarihi: 3 Temmuz 2021]. Erişim linki: [Link]
- Türk Hukuk Kurumu. Türk Hukuk Lugatı. 3. Baskı. Ankara: Başbakanlık Basımevi; 1991. [Link]
- The British Medical Association. The British Medical Association Illustrated Medical Dictionary. 1st ed. London: Dorling Kindersley; 2002.
- Günay İ. Kur'an ve sünnet ışığında varlık evrelerinin merkez paydaşı su [Water as the center denominator of existence's stages in the light of Qur'ān and sunnah]. Review of the Faculty of Theology of Uludag University. 2015; 24(1):134-71. [Link]
- Veatch RM. The impending collapse of the whole‐brain definition of death. Hastings Center Report. 1993;23(4):18-24. [Crossref] [PubMed]
- Saydam M, Kızıltan H. Hekimin Filozof Hali. 1. Baskı. İstanbul: İthaki Yayınları; 2018.
- Ariès P. Western Attitudes Toward Death: from the Middle Ages to the Present. 6th ed. Vol. 3. Baltimore: Johns Hopkins University Press; 1975.
- Aydın M. Tıbbi müdahale olarak organ ve doku nakli ve ceza sorumluluğu [Yüksek lisans tezi]. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2008. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. Erişim linki: [Link]
- Nguyen D. Pope John Paul II and the neurological standard for the determination of death: A critical analysis of his address to the Transplantation Society. The Linacre Quarterly. 2017;84(2):155-86. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Türk Nöroloji Derneği. Beyin Ölümü Tanı Kılavuzu. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. Erişim linki: [Link]
- Resmî Gazete (1.2.2012, Sayı: 28191) sayılı Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği; 2012. p.1-6. Erişim tarihi 10.08.2021 Erişim linki: [Link]
- A definition of irreversible coma. Report of the Ad Hoc Committee of the Harvard Medical School to Examine the Definition of Brain Death. JAMA. 1968;205(6):337-40. [Crossref] [PubMed]
- Diyanet İşleri Başkanlığı [İnternet]. [Erişim tarihi: 9 Eylül 2021]. Kur'an-ı Kerim Zümer Suresi - 42. Ayet Tefsiri. Erişim linki: [Link]
- Arbour R, AlGhamdi HMS, Peters L. Islam, brain death, and transplantation: culture, faith, and jurisprudence. AACN Adv Crit Care. 2012;23(4):381-94. [Crossref] [PubMed]
- Şentürk L, Yazıcı S. İslâm İlmihâli. 34. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları; 2019.
- Miller AC, Ziad-Miller A, Elamin EM. Brain death and Islam: the interface of religion, culture, history, law, and modern medicine. Chest. 2014;146(4):1092-101. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Rady MY, Verheijde JL. A response to the legitimacy of brain death in Islam. J Relig Health. 2016;55(4):1198-205. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Alkış A. İslam hukuku bağlamında organ naklinde çözüme açık alanlar [Disputable issues on organ transplantation in terms of Islamic law]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2018; 15(2):751-70. [Link]
- Rady MY, Verheijde, JL. Brain death and the moral code of Islam. Chest. 2015;147(2):e69. [Crossref] [PubMed]
- Diyanet İşleri Başkanlığı [İnternet]. [Erişim tarihi: 15 Eylül 2021]. Kurul fetvaları/beyin ölümü dinen ölüm olarak kabul edilebilir mi? Erişim linki: [Link]
- Bulut M. Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı; 16-18 Kasım 2007. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları; 2009.
- Bernat JL. The concept and practice of brain death. Prog Brain Res. 2005;150:369-79. [Crossref] [PubMed]
- Estol CJ. To live and let die: a brain death symposium at the Pontifical Academy of Science. Int J Stroke. 2007;2(3):227-9. [Crossref] [PubMed]
- de Michael MA. History of brain death as death: 1968 to the present. J Crit Care. 2014;29(4):673-8. [Crossref] [PubMed]
- Tarabeih M, Abu-Rakia R, Bokek-Cohen YA, Azuri P. Christianity, Islam, Judaism, and unwillingness to donate organs post-mortem. Death Stud. 2020;1-8. [Crossref] [PubMed]
- Gabbay E, Fins JJ. Go in peace: Brain death, reasonable accommodation and Jewish mourning rituals. J Relig Health. 2019;58(5): 1672-86. [Crossref] [PubMed]
- Grodin MA. Religious exemptions: brain death and Jewish law. J Church State. 1994;36(2): 357-72. [Crossref] [PubMed]
- Inwald D, Jakobovits I, Petros A. Brain stem death: managing care when accepted medical guidelines and religious beliefs are in conflict. Consideration and compromise are possible. BMJ. 2000;320(7244):1266-7. [Crossref] [PubMed]
.: İşlem Listesi