.: ARAŞTIRMA
Az Bilinen Bir Sağlık Bakanı Dr. Rıza Nur: Geleneksel Araştırma
A Less-Known Minister of Health Dr. Rıza Nur: Traditional Research
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2024;32(1):19-27
doi: 10.5336/mdethic.2023-98780
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Tarihi olayları anlamak meşakkatli bir yoldur. Belgeler ve özgün çalışmalarla aydınlatılmaya çalışılan biyografi yazımında biyografisi yazılan kişinin olaylar karşısındaki tepkisi, aldığı kararlardaki farklılıklar, kişinin içinde bulunduğu dönemdeki ruh hâliyle de ilintilidir. Dr. Rıza Nur'un farklılığı da belki de tam da bu gerçeğe dayanmakta, yaşadığı yüzyılın ruh hâlini yansıtmaktaydı. Siyasi yönü çok bilinen, Sağlık Bakanlığı yönünün ise çok az çalışıldığı Dr. Rıza Nur'un biyografisinin kaleme alındığı bu çalışmada her iki yönüne de ışık tutmak amaçlanmaktadır. Tıp tarihi çalışmaları içerisinde nitel araştırma deseni kullanılarak hazırlanan çalışmada, Başbakanlık Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivleri ve Meclis-i Mebûsan, Millet ve Türkiye Büyük Millet Meclisi ait belgeler, Ocak ve Nisan 1923 tarihleri arasında yazarlar tarafından Osmanlı alfabesinden günümüz Türkçesine çevrilerek çalışmada kullanılmıştır. Makale, kitap gibi ikinci el kaynaklar da araştırma sürecinde kullanılmıştır. Cerrahi profesörü olan Dr. Rıza Nur, Meclis-i Mebûsan ve Büyük Millet Meclisi azalıkları dışında Maarif, Hariciye ve Sağlık Bakanlıkları görevlerini icra etmiş, Sağlık Bakanlığı sırasında savaş döneminde olan devletin o dönemki sorunlarını çözme noktasında mühim adımlar atmıştır. Bir taraftan Osmanlı Devleti sistemi içinde eğitim alan ve geleneksel duygularla yetişen, diğer taraftan Avrupa gördüğü sırada orada edindiği bilgiler ve kendi gelenekselliğiyle çelişen Rıza Nur, kimi zaman koyu milliyetçi kimi zaman da Arnavutları Türklüğe karşı ayaklandırmaya çalışan kişiliğiyle gözlenmiştir. Öldükten sonra yayımlanan ''Hayat ve Hatıratım'' adlı yazdığı eserleriyle gündeme oturan, bu hatıratıyla en yakınlarını dahi hayrete düşüren Dr. Rıza Nur, bugün dahi gizemini korumaktadır. Kurtuluş Savaşı sürecinde önemli görevlerde bulunan ve hatta iki önemli barış anlaşmasında imzası bulunan Dr. Rıza Nur'un Türk siyasi hayatına katkıları tartışılmazdır.
Anahtar Kelimeler: Dr. Rıza Nur; sağlık bakanları; sağlık politikaları; siyaset ve sağlık; Cumhuriyet Dönemi
Tarihi olayları anlamak meşakkatli bir yoldur. Belgeler ve özgün çalışmalarla aydınlatılmaya çalışılan biyografi yazımında biyografisi yazılan kişinin olaylar karşısındaki tepkisi, aldığı kararlardaki farklılıklar, kişinin içinde bulunduğu dönemdeki ruh hâliyle de ilintilidir. Dr. Rıza Nur'un farklılığı da belki de tam da bu gerçeğe dayanmakta, yaşadığı yüzyılın ruh hâlini yansıtmaktaydı. Siyasi yönü çok bilinen, Sağlık Bakanlığı yönünün ise çok az çalışıldığı Dr. Rıza Nur'un biyografisinin kaleme alındığı bu çalışmada her iki yönüne de ışık tutmak amaçlanmaktadır. Tıp tarihi çalışmaları içerisinde nitel araştırma deseni kullanılarak hazırlanan çalışmada, Başbakanlık Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivleri ve Meclis-i Mebûsan, Millet ve Türkiye Büyük Millet Meclisi ait belgeler, Ocak ve Nisan 1923 tarihleri arasında yazarlar tarafından Osmanlı alfabesinden günümüz Türkçesine çevrilerek çalışmada kullanılmıştır. Makale, kitap gibi ikinci el kaynaklar da araştırma sürecinde kullanılmıştır. Cerrahi profesörü olan Dr. Rıza Nur, Meclis-i Mebûsan ve Büyük Millet Meclisi azalıkları dışında Maarif, Hariciye ve Sağlık Bakanlıkları görevlerini icra etmiş, Sağlık Bakanlığı sırasında savaş döneminde olan devletin o dönemki sorunlarını çözme noktasında mühim adımlar atmıştır. Bir taraftan Osmanlı Devleti sistemi içinde eğitim alan ve geleneksel duygularla yetişen, diğer taraftan Avrupa gördüğü sırada orada edindiği bilgiler ve kendi gelenekselliğiyle çelişen Rıza Nur, kimi zaman koyu milliyetçi kimi zaman da Arnavutları Türklüğe karşı ayaklandırmaya çalışan kişiliğiyle gözlenmiştir. Öldükten sonra yayımlanan ''Hayat ve Hatıratım'' adlı yazdığı eserleriyle gündeme oturan, bu hatıratıyla en yakınlarını dahi hayrete düşüren Dr. Rıza Nur, bugün dahi gizemini korumaktadır. Kurtuluş Savaşı sürecinde önemli görevlerde bulunan ve hatta iki önemli barış anlaşmasında imzası bulunan Dr. Rıza Nur'un Türk siyasi hayatına katkıları tartışılmazdır.
Anahtar Kelimeler: Dr. Rıza Nur; sağlık bakanları; sağlık politikaları; siyaset ve sağlık; Cumhuriyet Dönemi
ABSTRACT
Understanding historical events is a difficult path. In the biography writing, which is tried to be clarified with documents and original studies, the reaction of the person whose biography is written against the events, the differences in the decisions he takes, and the mood of the person in the period he is in. Dr. perhaps the difference of Dr. Rıza Nur was based on this fact, reflecting the mood of the century in which he lived. In this study, in which the biography of Dr. Rıza Nur, whose political aspect is well known and whose Ministry of Health aspect is rarely studied, is aimed to shed light on both aspects. In the study, which was prepared by using a qualitative research design within the studies of the History of Medicine, the documents belonging to the Prime Ministry Ottoman and Republic Archives and the Parliament of Parliament, the Nation and Grand National Assembly of Türkiye were translated from Ottoman alphabet to today's Turkish by the authors between January and April 1923 and were used in the study. Second-hand sources such as articles and books were also used in the research. Dr. Rıza Nur, who is a professor of surgery, performed his duties in the Ministry of Education, Foreign Affairs and Health, apart from the members of the Parliament and the Grand National Assembly, and took important steps to solve the problems of the state, which was in the war period, during the ministry of health. Dr. Rıza Nur, who was educated in the Ottoman State system and grew up with traditional feelings, and on the other hand, contradicting his own tradition and the knowledge he gained there while seeing Europe, was sometimes observed as a fierce nationalist and sometimes as a person who tried to revolt Albanians against Turkishness. Dr. Rıza Nur, who came to the fore with his works titled ''Life and Memoirs'' published after his death, and amazed even his closest relatives with what he wrote in this memoir, maintains its mystery even today. The contributions of Nur, who played important roles during the War of Independence and even signed two important peace agreements, to Turkish political life are indisputable.
Keywords: Dr. Rıza Nur; ministers of health; health policies; politics and health; republican era
Understanding historical events is a difficult path. In the biography writing, which is tried to be clarified with documents and original studies, the reaction of the person whose biography is written against the events, the differences in the decisions he takes, and the mood of the person in the period he is in. Dr. perhaps the difference of Dr. Rıza Nur was based on this fact, reflecting the mood of the century in which he lived. In this study, in which the biography of Dr. Rıza Nur, whose political aspect is well known and whose Ministry of Health aspect is rarely studied, is aimed to shed light on both aspects. In the study, which was prepared by using a qualitative research design within the studies of the History of Medicine, the documents belonging to the Prime Ministry Ottoman and Republic Archives and the Parliament of Parliament, the Nation and Grand National Assembly of Türkiye were translated from Ottoman alphabet to today's Turkish by the authors between January and April 1923 and were used in the study. Second-hand sources such as articles and books were also used in the research. Dr. Rıza Nur, who is a professor of surgery, performed his duties in the Ministry of Education, Foreign Affairs and Health, apart from the members of the Parliament and the Grand National Assembly, and took important steps to solve the problems of the state, which was in the war period, during the ministry of health. Dr. Rıza Nur, who was educated in the Ottoman State system and grew up with traditional feelings, and on the other hand, contradicting his own tradition and the knowledge he gained there while seeing Europe, was sometimes observed as a fierce nationalist and sometimes as a person who tried to revolt Albanians against Turkishness. Dr. Rıza Nur, who came to the fore with his works titled ''Life and Memoirs'' published after his death, and amazed even his closest relatives with what he wrote in this memoir, maintains its mystery even today. The contributions of Nur, who played important roles during the War of Independence and even signed two important peace agreements, to Turkish political life are indisputable.
Keywords: Dr. Rıza Nur; ministers of health; health policies; politics and health; republican era
REFERANSLAR:
- TBMM Albümü. VIII. Yasama Dönemi / 1946-1950. Cilt 1. 1920-1950. TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları No: 1. Haziran 2010. p.117. Erşim tarihi: 15.01.2024 [Link]
- Atatürk Ansiklopedisi [İnternet]. ©2021 T.C. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu - Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı [Erişim tarihi: 01.11.2023]. Rıza Nur (1878-1942). Erişim linki: [Link]
- MMZC.c001 Cilt Fihristi. Birleşim 1,2,3. 4-6-9. 12. 1324.
- BCA. 30-10-0-0, 195/335/8, M-05.04.1926; BCA. 3010-0-0, 4/24/14, M-09.03.1926.
- Tanaçan H. Türk ortopedisinin tarihçesi [History of Turkish orthopedics]. Acta Orthop Traumatol Turc. 1993;27(3):151-9. [Link]
- BOA. MF.MKT, 991/77, H- 07.03.1325; BOA. 180-9-0-0, 47/240/15, M-31.12.1926.
- Avşar Z. Türklük için Yaşayıp Ölen Adam Dr. Rıza Nur ve Tanrıdağ Dergisi [Dr. Riza Nur and Tanrıdağ Magazine]. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi. 2018;3(1):45-77. [Link]
- TBMMZC. D: 1, C: 24, İçtima Senesi: 3, 27. İçtima, R- 26.10.1338, p.208.
- BOA. HR.İM, 59/43, M-31.12.1921. [Crossref]
- TBMMZC. D: 1, C: 1, İ: 1, 06.05.1336, p.217.
- TBMMZC. D:1, C: 6, İ: 1, 04.12.1336, p.200-21.
- BCA. 30-18-1-1, 4/52/18, M-12.03.1922. [Crossref]
- TBMMZC. D: 1, C: 18, İ: 3, 18.03.1338, p.260-70.
- BCA. 3-10-0-0, 218/473/14, 16.04.1923;BCA. 30-10-0-0, 204/397/15, 27.04.1923.
- TBMM. 2. Dönem Sinop Milletvekili. [Link]
- Resmi Gazete. Askerî ve mülkî tekaüt kanunu. Sayı 1517. 11 Haziran 1930. S.9046. [Link]
- BCA. 30-18-1-2, 827/769/10, M- 09.11.1995. [Crossref]
- BOA. BEO, 4120/308972, H-25.12.1330;BOA. DH.İD., 157/17, H-17.03.1331.
- BOA. BEO, 4697/352259, H-28.02.1340.
- TBMMZC. D: 1, C: 16, İ: 2, 26.01.1338, p.140-1.
- BCA. 30-10-0-0, 200/362/3, M. 14.06.1922. [Crossref]
- Nâmi K. Yeni Darüleytamlar. Anadolu Terbiye Mecmuası. 1923;2(1):Sayı:9;66vd.
- Darüleytamlar Talimatnamesi. Düstur 3. Cilt: 3. Talimatname Numarası: 2042, 5 Kanun-u Evvel 1338: 170.
- BOA. HR.İM, 21/128, M-29.09.1923. [Crossref]
- TBMMZC. D: 1, C: 24, İ: 3, 25.10.1338, p.180-5; TBMMZC. D: 1, C: 23, İ: 3, 25.09.1338, p.180; TBMMZC. D: 1, C: 24, İ: 3, 25.10.1338, p.169-70.
- TBMMZC. D: 1, C: 28, İ: 4, 22.03.1339, p.138.
- BCA. 30-11-1-0, 138/12/1, M-06.04.1940.
- BCA. 30-10-0-0, 193/325/13, M-23.11.1942;BCA. 30-18-1-2, 104/5/11, M- 16.12.1943.
- BCA. 30-18-1-1, 17/83/16, M-10.01.1926; BCA. 30-18-1-2, 827/769/10, M- 09.11.1995.
- BOA. DH.EUM.THR, 46/32, H-11.08.1328.
- Ulusoy M. Dr. Rıza Nur ministry of education activities. Karaelmas Journal of Education Sciences. 2014;2:175-81. [Link]
- BOA. DH.EUM.KADL, 1/12, H- 20.10.1328.
- BOA. DH.EUM.THR, 51/59, H-28.09.1328.
- Baydar M. Karaosmanoğlu Nur Baba, Rıza Nur ve Atatürk üzerine açıklamalar yapıyor. Milliyet Sanat. 1974;38319862. [Link]
- Ersoy T. Bir sağlık bakanı portresi ya da gecikmiş bir olgu sunusu: Doktor Rıza Nur [Bir sağlık bakanı portresi ya da gecikmiş bir olgu sunusu: Doktor Rıza Nur]. Toplum ve Hekim. 1993;8(54):72-6. [Link]
.: İşlem Listesi