.: DERLEME
Ahlaki Zekâ: Sağlık Hizmetlerinin Sunumunda Yeni Bir Kavram
Moral Intelligence: A New Concept in Offering Healthcare Services
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2020;28(1):110-21
doi: 10.5336/mdethic.2018-63002
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Birey merkezli her uygulama ve çalışma alanı çoklu zekâ kuramlarına ihtiyaç duymaktadır. Yapılan araştırmalar çoklu zekâ yetilerine sahip olan yönetici durumundaki kişilerin iş yaşamlarında daha verimli olduklarını ortaya koymuştur. Bireysel-deneyimsel ve sezgisel durumları içine alan, yönetsel zekâ kavramı içinde bir beceri olarak tanımlanan ahlaki zekâ; eylemin ortaya konmasından önce kişilerin zihinlerinde bu kararı değerlendirdikleri bir zekâ türüne işaret etmektedir. Bu beceri, ayırt edebilme-karar verebilme ve eyleme geçme sonrası kararları kapsamaktadır. Ahlaki zekâ türü özellikle belli gruplar için gereklidir. Bunlar şirket yöneticileri, doktor ve hemşireler, terapistler, psikologlar ve yönetici konumda çalışan kişilerdir. Her gün hastalar ile temasta olan hekim ve hemşirelerin ahlaki zekâ düzeyleri hastalarla kurulan ilişkinin kalitesini artıracaktır. Sağlıkta iletişime olan ihtiyaç sağlık hizmetlerinin karmaşıklaşmasıyla artmakta, iyi bir iletişim; güven, tedaviye uyum, zamandan tasarruf gibi sağlık organizasyonlarının eksikliklerini giderebilmektedir. Hizmet sunumu sırasında iyi ilişkiler kurulmasında ahlaki zekâ parametrelerinden nezaket-tolerans-adalet-empati-kişisel kontrol-eşitlik kavramına ihtiyaç büyüktür. Ahlaki zekâ; sadece aralarında asimetrik ilişki olan sağlık profesyonelleri ve hasta arasında değil, sağlık çalışanlarının ast-üst ilişkilerinde de önemlidir. Ahlaki zekâ parametrelerinin dikkatle takibi açık ve anlaşılır bilgi verilmesini, hastaların tedaviye ilişkin güvenini artıracaktır. Böylelikle hasta merkezli tıp uygulamaları daha çok taraftar bulabilmekte, yüksek nitelikli bakım kurum memnuniyetini artırabilmekte, daha iyi klinik beceriler ve kaliteli sağlık bakımı güçlendirilebilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ahlaki zekâ; sağlık hizmeti; iletişim
Birey merkezli her uygulama ve çalışma alanı çoklu zekâ kuramlarına ihtiyaç duymaktadır. Yapılan araştırmalar çoklu zekâ yetilerine sahip olan yönetici durumundaki kişilerin iş yaşamlarında daha verimli olduklarını ortaya koymuştur. Bireysel-deneyimsel ve sezgisel durumları içine alan, yönetsel zekâ kavramı içinde bir beceri olarak tanımlanan ahlaki zekâ; eylemin ortaya konmasından önce kişilerin zihinlerinde bu kararı değerlendirdikleri bir zekâ türüne işaret etmektedir. Bu beceri, ayırt edebilme-karar verebilme ve eyleme geçme sonrası kararları kapsamaktadır. Ahlaki zekâ türü özellikle belli gruplar için gereklidir. Bunlar şirket yöneticileri, doktor ve hemşireler, terapistler, psikologlar ve yönetici konumda çalışan kişilerdir. Her gün hastalar ile temasta olan hekim ve hemşirelerin ahlaki zekâ düzeyleri hastalarla kurulan ilişkinin kalitesini artıracaktır. Sağlıkta iletişime olan ihtiyaç sağlık hizmetlerinin karmaşıklaşmasıyla artmakta, iyi bir iletişim; güven, tedaviye uyum, zamandan tasarruf gibi sağlık organizasyonlarının eksikliklerini giderebilmektedir. Hizmet sunumu sırasında iyi ilişkiler kurulmasında ahlaki zekâ parametrelerinden nezaket-tolerans-adalet-empati-kişisel kontrol-eşitlik kavramına ihtiyaç büyüktür. Ahlaki zekâ; sadece aralarında asimetrik ilişki olan sağlık profesyonelleri ve hasta arasında değil, sağlık çalışanlarının ast-üst ilişkilerinde de önemlidir. Ahlaki zekâ parametrelerinin dikkatle takibi açık ve anlaşılır bilgi verilmesini, hastaların tedaviye ilişkin güvenini artıracaktır. Böylelikle hasta merkezli tıp uygulamaları daha çok taraftar bulabilmekte, yüksek nitelikli bakım kurum memnuniyetini artırabilmekte, daha iyi klinik beceriler ve kaliteli sağlık bakımı güçlendirilebilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ahlaki zekâ; sağlık hizmeti; iletişim
ABSTRACT
Individual-centered practice and workplace needs multiple theories of intelligence. The researches have shown that people who have multiple intelligence abilities are more efficient in their work life. Moral intelligence, that is described as a skill within the concept of administrative intelligence which includes individual-emprical and intuitional skills; refers to a kind of intelligence with which individuals evaluate their decisions in their minds before taking an action. This skill involves distinguishing-making decisions and decisions after taking an aciton. Moral intelligence is required especially for specific groups. These are company administratives, doctors, nurses, therapists and psychologist and people who work in managerial positions. Moral intelligence levels of the doctors and nurses who are in contact with patients every day would raise the quality of healthcare professional-patient relationship. The need for good communiciation in healthcare increases as health services get complicated. The need for communication in health increases with the complexity of health services, good communication; it can overcome the shortcomings of health organizations such as trust, adaptation to treatment and saving time. Building good relationships while offering a service, the need for moral intelligence parameters kindness, tolerance, justice, empathy, self-control, conscience and respect is great. Moral intelligence is not only important for health professionals and patients who has an asymmetrical relationship but also important for superior-subordinate relationships of health care personnel. Following moral intelligence parameters carefully and giving clear and understandable information to patients will build their confidence to treatment. Thus, patient-centred medical practices can find more supporters, gratitude for high quality care institutions can raise, and better clinical skills and high quality health care can be improved.
Keywords: Moral intelligence; health services; communication
Individual-centered practice and workplace needs multiple theories of intelligence. The researches have shown that people who have multiple intelligence abilities are more efficient in their work life. Moral intelligence, that is described as a skill within the concept of administrative intelligence which includes individual-emprical and intuitional skills; refers to a kind of intelligence with which individuals evaluate their decisions in their minds before taking an action. This skill involves distinguishing-making decisions and decisions after taking an aciton. Moral intelligence is required especially for specific groups. These are company administratives, doctors, nurses, therapists and psychologist and people who work in managerial positions. Moral intelligence levels of the doctors and nurses who are in contact with patients every day would raise the quality of healthcare professional-patient relationship. The need for good communiciation in healthcare increases as health services get complicated. The need for communication in health increases with the complexity of health services, good communication; it can overcome the shortcomings of health organizations such as trust, adaptation to treatment and saving time. Building good relationships while offering a service, the need for moral intelligence parameters kindness, tolerance, justice, empathy, self-control, conscience and respect is great. Moral intelligence is not only important for health professionals and patients who has an asymmetrical relationship but also important for superior-subordinate relationships of health care personnel. Following moral intelligence parameters carefully and giving clear and understandable information to patients will build their confidence to treatment. Thus, patient-centred medical practices can find more supporters, gratitude for high quality care institutions can raise, and better clinical skills and high quality health care can be improved.
Keywords: Moral intelligence; health services; communication
REFERANSLAR:
- Stevenson A. Oxford Dictionary Of English. 3rd ed. USA: Oxford University Press; 2010. p.2069.
- Çapraz B, Kesken J, Ayyıldız NA, İlic D. [Towards managerial intelligence: a conceptual study to recognize managerial intelligence and its components]. Ege Academic Review. 2009;9(1):187-211. [PMC]
- Wigglesworth C. SQ: Spiritüel Zekâ. Toksoy S, çeviri editörü. 1. Baskı. İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık; 2013. p.256.
- Altan MZ. [Multiple intelligence theory]. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 1999;(17):1-13.
- Kaptan F. Fen Bilgisi Öğretimi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları; 1999. p.5-22.
- Gardner H. Zihin Çerçeveleri Çoklu Zekâ Kuramı. Kılıç E, çeviri editörü. 2. Baskı. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım; 2010. p.559.
- Mintzberg H. Planning on the left side and managing on the right. Harward Business Review. 1976;54(4):49-58.
- Çapraz B, Kesken J, Ayyıldız NA, İlic D. [Through managerial intelligence: a conceptual study to define managerial intelligence and its components]. Ege Academic Review. 2009;9(1):187-211. [Crossref]
- Buzan T. Aklın Gücü. Yazgan G, çeviri editörü. 1. Baskı. İstanbul: Epsilon Yayınevi; 2003. p.276.
- Goldman GM. The tacit dimension of clinical judgment. Yale J Biol Med. 1990;63(1):47-61.
- Ghayumi A. Imani MN. Relationship between moral intelligence and organizational health from the perspective of managers of İslamic Azad Universities in Tehran. International Journal of Learning & Development. 2015;5(4):1-9.
- Borba M. Building Moral Intelligence: the Seven Essential Virtues That Teach Kids to Do the Right Thing. Vol. 192. 1st ed. San Francisco: Wiley; 2001. p.336.
- Lennick D, Kiel F. Moral Intelligence: Enhancing Business Performance and Leadership Success. 1st ed. New Jersey: Pearson Prentice Hall; 2007. p.286.
- Kruger T. Moral Intelligence: the Construct and Key Correlates. 9th ed. ABD: American Medical Association; 2012. p.1-99.
- Plante TG. Sen Doğru Olanı Yap-Etik Olmayan Dünyada Etik Yaşamak. Sabuncu P, çeviri editörü. 1. Baskı. Ankara: Adya Yayıncılık; 2005. p.152.
- Şeşen H. [The effect of justice perception on burnout: the structural equation model of the tool variable role of job satisfaction test]. Savunma Bilimleri Dergisi. 2010;9(2):67-90.
- Bol P, Gül G, Erbaycu AE. [The assistance of Fmea model analysis in revealing failures and deficiencies of patient-physician communication]. İzmir Göğüs Hastanesi Dergisi. 2012;26(3):183-94.
- Sulmasy DP. Tolerance, professional judgment, and the discretionary space of the physician. Camb Q Healthc Ethics. 2017;26(1):18-31. [Crossref] [PubMed]
- Ozawa S, Sripad P. How do you measure trust in the health system? A systematic review of the literature. Soc Sci Med. 2013;91:10-4. [Crossref] [PubMed]
- Şahin F. [Creativity-intelligence relationship: new evidence]. İlköğretim Online. 2014;13(4): 1516-30. [Crossref]
- Uluğ M. Empati Nedir? Tanımı ve Benzer Kavramlardan Farkı. Çelik EAT, çeviri editörü. 1. Baskı. İstanbul: İstanbul Kültür Üni Yay; 2014. p.1-99.
- Cevizci A. Felsefe Ansiklopedisi. 1. Baskı. Ankara: Ebabil Yayınları; 2003. p.1-99.
- André B, Nøst TH, Frigstad SA, Sjøvold E. [Differences in communication within the nursing group and with members of other professions at a hospital unit]. J Clin Nurs. 2017;26(7-8):956-63. [Crossref] [PubMed]
- Díez-Go-i N, Rodríguez-Díez MC. Why teaching empathy is ımportant for the medical degree. Rev Clin Esp. 2017;217(6):332-5. [Crossref]
- Ersoy EG, Köşger F. [Empathy: definition and its ımportance]. Osmangazi Journal of Medicine. 2016(38). [Crossref]
- Yelkikalan N. [The new feature of the entrepreneur in the 21st century: emotional intelligence]. Araştırmaks. 2007;1(2):7.
- Gözüm S, Çapık C. [A guide in the development of health behaviours: health belief model (HBM)]. DEUHYO ED. 2014;7(3):230-7.
- Kutlu M, Çolakoğlu N, Özgüvenç ZP. [A study on the importance of empathy in patient-doctor relationship]. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi. 2010;2(2):127-43.
- Bağdatlı S. Hukuk Sözlüğü. 1. Baskı. İstanbul: Der Yayınları; 1997. p.1-99.
- Güriz A. Adalet Kavramının Belirsizliği. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu; 1994. p.1-99.
- Çakar U, Arbak Y. [Emotional intelligence: the changing relationship of emotion-intelligence under modern approaches]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi. 2004;6(3):26.
- Demirel A, Akın B. [Social justice, equality and nursing in health]. DEUHYO ED. 2014;7(3): 238-45.
- Cappelen AW, Norheim OF. Responsibility, fairness and rationing in health care]. Health Policy. 2006;76(3):312-9. [Crossref] [PubMed]
- Yıldırım F. [The relationship between organizational justice and job satisfaction]. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 20017;62(1):253-75.
- Locke J. A Letter Concerning Toleration. Indianapolis: Online Library of Liberty; 2010. p.1-45. [Crossref]
- Seneca. Hoşgörü Üzerine-Ruh Dinginliği Üzerine. Demiriş, B, çeviri editörü. 1. Baskı. İstanbul: Doğu Batı; 2014. p.122.
- Voltaire F. Felsefe Sözlüğü. Ay L, çeviri editörü. 1. Baskı. İstanbul: İnkılap Kitabevi; 2011. p.684.
- Reardon B. Tolerance: the Threshold of Peace. UNESCO; 1997. p.136.
- Ten Have H, Jean M. The UNESCO Universal Declaration on Bioethics and Human Rights: Background, Principles and Application. 1st ed. UNESCO; 2009. p.370.
- Alan S, Ertac S. [Patience, self-control and the demand for commitment: evidence from a large-scale field experiment]. Journal of Economic Behavior & Organization. 2015;115(C): 111-22. [Crossref]
- Yıldırım H. İyi İnsan Yetiştiriyor muyuz? Akşam Gazetesi; 1 Ocak 2011.
- Aydemir A. [The politeness in relations among people according to Divanu Lûgatı't-Turk]. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2014;3(3).
- Rousseau JJ. Emile-Bir Çocuk Büyüyor. Akagündüz ÜÖ, çeviri editörü. 1. Baskı. İstanbul: Selis Kitaplar; 2003. p.254.
- Otake K, Shimai S, Tanaka-Matsumi J, Otsui K, Fredrickson BL. Happy people become happier through kindness: a counting kindnesses intervention. J Happiness Stud. 2006;7(3):361-75. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Andreoni J. Cooperation in public-goods experiments: kindness or confusion]. Am Econ Rev. 1995;85(4):891-5.
- Hutcherson CA, Emma M, Seppala-James J. Gross, loving-kindness meditation increases social connectedness. Emotion. 2008;8(5): 720-4. [Crossref] [PubMed]
- Seyyar A. Ahlak Terimleri (Ansiklopedik Sözlük). 1. Baskı. İstanbul: Beta Yayınları; 2003. p.477.
- Sarı E. Konfüçyüs. 1. Baskı. İstanbul: Nokta Kitap; 2017. p.1-20.
- Störig HJ. İlkçağ Felsefesi. Güngören ÖC, çeviri editörleri. 3. Baskı. İstanbul: Felsefe Tarihi Dizisi; 2015. p.305.
- Sarıkaya Y. [Famous thinning and thickening in Arabic quote words in Turkmen Turkish]. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi. 2005;19(19):63-80.
- Bakırcıoğlu R. Ansiklopedik Psikoloji Sözlüğü. İstanbul: Anı Yayıncılık; 2006. p.266.
- Çilingir L. Ahlak Felsefesine Giriş. 1. Baskı. Ankara: Elis Yayınları; 2003.
- Tokmakoğlu G. Benlik, Bilinç ve Vicdan. 1. Baskı. İstanbul: İz Yayıncılık-Felsefe Dizisi; 2012. p.224.
- Benazus H. Vicdan-En Güçlü Tanık. 1. Baskı. İstanbul: Bizim Kitaplar; 2012. p.432.
- Gürsoy K. Yücel S. Etik ve Tasavvuf-Felsefi Diyaloglar. İstanbul: Sufi Kitap; 2008. p.206.
- Fine VK, Therrien ME. Empathy in the doctor-patient relationship: skill training for medical students. J Med Educ. 1977;52(9):752-7. [Crossref] [PubMed]
- İnce HGM. [A research on the relationship between the ethical leadership and organizational justice]. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2014;7(2):127.
- İşcan ÖF, Sayin U. [Relationship between organizational justice, job satisfaction and organizational trust]. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 2010;24(4):195-216.
- Gültekin E. [How should be a doctor-patient communication in ethical aspect?]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2016;24(3):111-5. [Crossref]
.: İşlem Listesi