Pulmoner Tromboembolizm Özel Sayısı
.: EDITORIALS
Sayı Editöründen
Editorials
Article Language: TR
Pulmoner emboli hava, kemik iliği, artroplasti çimentosu, amniyon sıvısı, tümör, talk, sepsis, orak hücre hastalığı, vs gibi birçok değişik kaynaktan akciğerlere ulaşan embolileri ifade eder. Bunlardan biri olan pulmoner tromboembolizm ise, trombotik venöz embolizm anlamında kullanılır. Venöz tromboz, pulmoner embolinin kaynağı, emboli de venöz trombozun komplikasyonu olarak görülebilir. Bu nedenle venöz tromboz ve pulmoner tromboemboli aynı hastalık sürecinin birer komponenti olduğundan tanı ve tedavi girişimleri birlikte ele alınmalıdırlar.
Önemli çoğunluğu periferik venlerden (%90'dan fazla) orijin alan trombüsün en son ulaşıp, dramatik durumlar yaratabileceği yer akciğer olduğundan, pulmoner tromboemboli (PTE) sonuçta akciğer hastalıkları ile uğraşanları ilgilendiriyor gibi görünse de, tromboz oluşumu açısından bakıldığında hemen bütün klinik dallar işin içine girmektedir. PTE nin ilgilendirdiği, cerrahlar, kadın doğum uzmanları, kardiyologlar, dahiliye uzmanları, nörologlar, acil tıp uzmanları ve hatta psikiyatri uzmanlarından oluşan bu klinik grup, tanı söz konusu olduğunda radyologlar, nükleer tıp uzmanları ve hematologların da katılmasıyla daha da genişlemektedir. Yani PTE hem oluşum ve hem de tanı ve tedavisi açısından multidisipliner ilgi ve işbirliğini gerektiren çok yönlü bir hastalıktır.
Virchow'un 100 yıldan fazla zaman önce kendi adıyla anılan triadında belirttiği risk faktörlerine özellikle son yıllarda yeni detaylar eklenmiştir. Bilhassa genetik ve koagülasyon konusundaki gelişmeler baş döndürücüdür. Bu gelişmeler dikkate alındığında özellikle hiperkoagülasyon konusunda hala bilmediklerimizin, öğrendiklerimizin yanında çok fazla olabileceği akla gelmektedir. Günümüz yaşam koşullarının getirdiği, insan ömrünün uzaması, beslenme, hava kirliliği vs gibi çevresel etkenler ve uzun süren uçak yolculuklarında görülen ekonomik sınıf sendromu gibi değişik durumlar hastalığın artmasına ve farklı şekillerde ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
Hastalığın tanısı konusundaki ilerlemeler de baş döndürücüdür. Yaklaşık 30 yıl önce asistanlık yıllarımda elimizde çok kısıtlı olan ve seyrek kullanılan görüntüleme yöntemlerine ultrasonografi, spiral (helikal) bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme ve ekokardiyografinin eklenmiş olması ve bunların uygulama kolaylıklarından ötürü sadece tanı daha olanaklı hale gelmekle kalmamış, hastalığın fizyopatolojisinin anlaşılması ve tedavisi konusundaki bilgi ve davranışlarımızın da süratle değişmesine yol açmıştır. Örneğin masif PTE kavramının yeniden şekillenmesi ve tedavi prensiplerinin de bu paralelde oluşturulması birçok hayatın kurtarılmasına neden olan çok önemli bir ilerlemedir. Son yıllarda PTE nin tedavisi konusundaki anlayış ve imkanlar da çok artmıştır.
Düşük molekül ağırlıklı heparinler, ''recombinant'' doku plazminojen aktivatörü, oral direkt trombin inhibitörü ilaçlar ve vena kava filtrelerinin bir kateter işlemi sırasında konup çıkarılabilir hale gelmiş olması bunlar arasında sayılabilir.
Pulmoner tromboembolizimin fizyopatolojisi, tanı ve tedavisi konusundaki bütün bu ilerlemelere rağmen mortalite ve rekürrens oranları hala yüksek kalmaya devam etmektedir. Hastalığın klinik özellikleri, tesadüf olarak yakalanan klinik önemi olmayan emboliden, hastayı ani ölüme götüren masif emboliye kadar geniş bir yelpaze içinde dağılmaktadır. Bu nedenle hastalığın tanınması ve dolayısıyla tedavisi her şeyden önce doktorların hastalığın değişik görüntülerini bilmelerine ve değişik durumlarda bu tanıyı düşünmelerine bağlıdır. Günümüzde ülkemizde de bu hastalığa verilen önem giderek artmaktadır. Asistanlığım süresince ve bunu takip eden birkaç yılda görüp tanı ve tedavisine katıldığım PTE li vaka sayısı bir elin parmak sayısını geçmez iken, 1970'li yılların sonlarında Paris'te çalışmaya başladığım kliniğin yirmi yataklı bir servisinde ayda gördüğüm hasta sayısı yaklaşık bu kadardı. Orada dikkatimi çeken bir diğer özellik pulmoner sintigrafi ve pulmoner anjiyografi gibi görüntüleme yöntemlerinin çok rahat ve çabucak uygulanabilmesiydi. Son yıllarda ülkemizdeki bir çok merkezden konuyla ilgili hasta serileri ve araştırmalar giderek artan şekilde göze çarpmaktadır. Tanı olanakları yaygınlaşmaktadır. Göğüs hastalıklarıyla ilgili kongrelerin hemen hepsinde konuyla ilgili panel ve konferanslara yer verilmektedir. Bu toplantılarda PTE konusunda çok sayıda bildiri yapılmaktadır. Bizim kliniğimizde de günlük çalışmalarımızda PTE li hastalar daima belli bir yer tutmaktadır. Örneğin yaklaşık 20 yataklı servisimizde her ay yaklaşık 3-5 PTE'li hasta yatarak tedavi olmaktadır.
Dilimizde yazılmış, konuyla ilgili güncel gelişmeler yanında, günlük yaşantımızda karşılaştığımız PTE ile ilgili sorunlara cevap verebilecek bir kaynak olması ümit ve arzusu ile bu ek sayıyı hazırladık. Konular ele alınırken her branştaki meslektaşlarımızın ihtiyaçları göz önünde tutulmaya ve yeterli bilgi verilmeye çalışılmıştır. Ancak yabancı yayınlarda da, yeterli kaynak sıkıntısı çektiğimiz Hematolojik Risk Faktörleri ve Tedavi ve Prognoz konuları akla gelebilecek her türlü teorik ve pratik soru ve sorunlara cevap verebilecek düzeyde detaylı olarak ele alınmışlardır. Hocamız Prof.Dr. Y. İzzettin BARIŞ hastalığın ''Epidemiyolojisi, Patogenez ve Risk Faktörlerini'', Doç Dr.Reyhan KÜÇÜKKAYA, tromboz oluşumunda ve dolayısıyla hastanın tedavisi ve takibinde çok özel yeri olan ''Hematolojik Risk Faktörlerini'', Prof.Dr. Turhan ECE, ''Trombüsün Akciğerdeki Doğal Seyri ve Etkileri'' konusunu, Yard.Doç.Dr. Oğuz UZUN ''Klinik Özelliklerini'', Prof.Dr. M. Levent ERKAN, ''Tanı'' ve Yard.Doç.Dr. Serhat FINDIK hastalığın ''Tedavi ve Prognoz'' konusunu ele aldılar. PTE ile ilgili güncel bilgileri ve deneyimlerimizi aktarmaya çalıştığımız bu sayının meslektaşlarımıza yararlı olmasını dilerim.
Prof.Dr. M. Levent ERKAN
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD
Önemli çoğunluğu periferik venlerden (%90'dan fazla) orijin alan trombüsün en son ulaşıp, dramatik durumlar yaratabileceği yer akciğer olduğundan, pulmoner tromboemboli (PTE) sonuçta akciğer hastalıkları ile uğraşanları ilgilendiriyor gibi görünse de, tromboz oluşumu açısından bakıldığında hemen bütün klinik dallar işin içine girmektedir. PTE nin ilgilendirdiği, cerrahlar, kadın doğum uzmanları, kardiyologlar, dahiliye uzmanları, nörologlar, acil tıp uzmanları ve hatta psikiyatri uzmanlarından oluşan bu klinik grup, tanı söz konusu olduğunda radyologlar, nükleer tıp uzmanları ve hematologların da katılmasıyla daha da genişlemektedir. Yani PTE hem oluşum ve hem de tanı ve tedavisi açısından multidisipliner ilgi ve işbirliğini gerektiren çok yönlü bir hastalıktır.
Virchow'un 100 yıldan fazla zaman önce kendi adıyla anılan triadında belirttiği risk faktörlerine özellikle son yıllarda yeni detaylar eklenmiştir. Bilhassa genetik ve koagülasyon konusundaki gelişmeler baş döndürücüdür. Bu gelişmeler dikkate alındığında özellikle hiperkoagülasyon konusunda hala bilmediklerimizin, öğrendiklerimizin yanında çok fazla olabileceği akla gelmektedir. Günümüz yaşam koşullarının getirdiği, insan ömrünün uzaması, beslenme, hava kirliliği vs gibi çevresel etkenler ve uzun süren uçak yolculuklarında görülen ekonomik sınıf sendromu gibi değişik durumlar hastalığın artmasına ve farklı şekillerde ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
Hastalığın tanısı konusundaki ilerlemeler de baş döndürücüdür. Yaklaşık 30 yıl önce asistanlık yıllarımda elimizde çok kısıtlı olan ve seyrek kullanılan görüntüleme yöntemlerine ultrasonografi, spiral (helikal) bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme ve ekokardiyografinin eklenmiş olması ve bunların uygulama kolaylıklarından ötürü sadece tanı daha olanaklı hale gelmekle kalmamış, hastalığın fizyopatolojisinin anlaşılması ve tedavisi konusundaki bilgi ve davranışlarımızın da süratle değişmesine yol açmıştır. Örneğin masif PTE kavramının yeniden şekillenmesi ve tedavi prensiplerinin de bu paralelde oluşturulması birçok hayatın kurtarılmasına neden olan çok önemli bir ilerlemedir. Son yıllarda PTE nin tedavisi konusundaki anlayış ve imkanlar da çok artmıştır.
Düşük molekül ağırlıklı heparinler, ''recombinant'' doku plazminojen aktivatörü, oral direkt trombin inhibitörü ilaçlar ve vena kava filtrelerinin bir kateter işlemi sırasında konup çıkarılabilir hale gelmiş olması bunlar arasında sayılabilir.
Pulmoner tromboembolizimin fizyopatolojisi, tanı ve tedavisi konusundaki bütün bu ilerlemelere rağmen mortalite ve rekürrens oranları hala yüksek kalmaya devam etmektedir. Hastalığın klinik özellikleri, tesadüf olarak yakalanan klinik önemi olmayan emboliden, hastayı ani ölüme götüren masif emboliye kadar geniş bir yelpaze içinde dağılmaktadır. Bu nedenle hastalığın tanınması ve dolayısıyla tedavisi her şeyden önce doktorların hastalığın değişik görüntülerini bilmelerine ve değişik durumlarda bu tanıyı düşünmelerine bağlıdır. Günümüzde ülkemizde de bu hastalığa verilen önem giderek artmaktadır. Asistanlığım süresince ve bunu takip eden birkaç yılda görüp tanı ve tedavisine katıldığım PTE li vaka sayısı bir elin parmak sayısını geçmez iken, 1970'li yılların sonlarında Paris'te çalışmaya başladığım kliniğin yirmi yataklı bir servisinde ayda gördüğüm hasta sayısı yaklaşık bu kadardı. Orada dikkatimi çeken bir diğer özellik pulmoner sintigrafi ve pulmoner anjiyografi gibi görüntüleme yöntemlerinin çok rahat ve çabucak uygulanabilmesiydi. Son yıllarda ülkemizdeki bir çok merkezden konuyla ilgili hasta serileri ve araştırmalar giderek artan şekilde göze çarpmaktadır. Tanı olanakları yaygınlaşmaktadır. Göğüs hastalıklarıyla ilgili kongrelerin hemen hepsinde konuyla ilgili panel ve konferanslara yer verilmektedir. Bu toplantılarda PTE konusunda çok sayıda bildiri yapılmaktadır. Bizim kliniğimizde de günlük çalışmalarımızda PTE li hastalar daima belli bir yer tutmaktadır. Örneğin yaklaşık 20 yataklı servisimizde her ay yaklaşık 3-5 PTE'li hasta yatarak tedavi olmaktadır.
Dilimizde yazılmış, konuyla ilgili güncel gelişmeler yanında, günlük yaşantımızda karşılaştığımız PTE ile ilgili sorunlara cevap verebilecek bir kaynak olması ümit ve arzusu ile bu ek sayıyı hazırladık. Konular ele alınırken her branştaki meslektaşlarımızın ihtiyaçları göz önünde tutulmaya ve yeterli bilgi verilmeye çalışılmıştır. Ancak yabancı yayınlarda da, yeterli kaynak sıkıntısı çektiğimiz Hematolojik Risk Faktörleri ve Tedavi ve Prognoz konuları akla gelebilecek her türlü teorik ve pratik soru ve sorunlara cevap verebilecek düzeyde detaylı olarak ele alınmışlardır. Hocamız Prof.Dr. Y. İzzettin BARIŞ hastalığın ''Epidemiyolojisi, Patogenez ve Risk Faktörlerini'', Doç Dr.Reyhan KÜÇÜKKAYA, tromboz oluşumunda ve dolayısıyla hastanın tedavisi ve takibinde çok özel yeri olan ''Hematolojik Risk Faktörlerini'', Prof.Dr. Turhan ECE, ''Trombüsün Akciğerdeki Doğal Seyri ve Etkileri'' konusunu, Yard.Doç.Dr. Oğuz UZUN ''Klinik Özelliklerini'', Prof.Dr. M. Levent ERKAN, ''Tanı'' ve Yard.Doç.Dr. Serhat FINDIK hastalığın ''Tedavi ve Prognoz'' konusunu ele aldılar. PTE ile ilgili güncel bilgileri ve deneyimlerimizi aktarmaya çalıştığımız bu sayının meslektaşlarımıza yararlı olmasını dilerim.
Prof.Dr. M. Levent ERKAN
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD
.: Process List