Amaç: Ergenlik dönemi, ergenlerin riskli sağlık davranışları denemeye ve bunların olumsuz sonuçlarına maruz kalmaya daha açık oldukları bir dönemdedir. Davranış değişikliği teorileri, yaralanma önleme girişimlerinin nasıl etkili olabileceğini anlamamıza yardımcı olabilmektedir. Yaralanmanın önlenmesi için en yaygın olarak uygulanan davranış teorilerinden biri de Sağlık İnanç Modeli'dir. Bu model ve modele dayalı bir ölçüm aracının kullanımı yaralanmalara yönelik bilgi toplamamız için iyi bir fırsat sağlayacaktır. Bu çalışmada Sağlık İnanç Modeli (SİM) Temelli Yaralanma Ölçeği'ni Türkçe'ye uyarlamak ve geçerlilik-güvenirliliğini analiz etmek amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntemler:Metodolojik tipte olan bu araştırma, 2017-2018 eğitim-öğretim yılında İstanbul'da iki devlet lisesinin 9-12. sınıf öğrencileri ile yürütülmüştür (n=481). Veriler, sosyodemografik veri formu ve SİM Temelli Yaralanma Ölçeği kullanarak kâğıt-kalem yöntemi ile toplanmıştır. Ölçek, beşli likert tipi 22 madde ve beş faktörden oluşmaktadır. Ölçeğin, geçerliliğinde kapsam geçerliliği indeksi, yapı geçerliğinde açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi, güvenirliliğinde iç tutarlılık katsayısı ve test-retest analizleri kullanılmıştır. Bulgular: Ölçeğin Türkçe uyarlaması 22 madde ve beş faktörden (duyarlılık, ciddiyet, yarar, engeller ve eyleme geçiriciler) oluşmuş olup, Cronbach's alfa katsayısı 0,92, alt boyutların Cronbach's alfa katsayısı ise sırasıyla 0,89; 0,84; 0,77; 0,83 ve 0,77?dir. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda X2/sd: 2,67, AGFI: 0,87, GFI: 0,90, CFI: 0,91, IFI: 0,91, RMSEA: 0,06 değerinde ve kabul edilebilir düzeydedir. Test-tekrar test korelasyon değeri tüm ölçek için 0,48'dir (p<0,05). Sonuç: Türkçe SİM Temelli Yaralanma Ölçeği 22 maddeden ve beş alt boyuttan oluşan, yeterli geçerlilik ve güvenirlilik göstergeleri olan bir ölçüm aracıdır.
Anahtar Kelimeler: Ergenlik dönemi; yaralanmalar; sağlık inanç modeli; geçerlik-güvenirlik; okul sağlığı hemşireliği
Objective:Adolescence is a time when adolescents are more exposed to risky health behaviors and to their negative consequences. Behavioral change theories can help to understand how injury prevention initiatives can be effective. One of the most widely applied behavior theories for prevention of injury is the Health Belief Model. The use of this model and a model-based measurement tool will provide a good opportunity to collect information about the injury. In this study, it was purposed to adapt the Health Belief Model (HBM) Based Injury Scale to Turkish and analyze its validity-reliability. Material and Methods: This methodological study was conducted with the students of two state schools in Istanbul during the academic year of 2017-2018 (n=481). Datas were collected by paper-pen method using the socio-demographic data form and the HBM Based Injury Scale. The scale consists of 22 items with five likert types and five factors. Content validity index, explanatory and confirmatory factor analysis for construct validity, internal consistency coefficient for reliability and test-retest analysis were used for validity of the scale. Results: The Turkish version of the scale consists of 22 items and 5 factors (susceptibility, severity, benefit, obstacles perception and cues the action); Cronbach's alpha coefficient is 0.92 and Cronbach's alpha coefficient of the subscales respectively is 0,89, 0.84, 0.77, 0.83 and 0.77. As a result of confirmatory factor analysis, X2/sd: 2,67, AGFI: 0.87, GFI: 0.90, CFI: 0.91, IFI: 0.91, RMSEA: 0.06 and acceptable level. The test-retest correlation value was 0.48 for the whole scale (p<0.05). Conclusion: Turkish HBM Based Injury Scale is a measurement tool with sufficient validity and reliability indicators consisting of 22 items and five sub-dimensions.
Keywords: Adolescence; injuries; health belief model; validity-reliability; school health nursing
- World Health Organization. Injuries. WHO: 2017. [Link]
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Healthy youth! Unintentional injuries, violence and the health of young people. CDC: 2016. [Link]
- Peden M. World report on child injury prevention appeals to ?keep kids safe?. Inj Prev. 2008;14(6):413-4. [Crossref] [PubMed]
- National Highway Traffic Safety Administration. Traffic safety facts: 2014 data-occupant protection. Washington, DC: US Department of Transportation, National Highway Traffic Safety Administration; 2016. p.7. [Link]
- Bostancı N, Albayrak B, Bakoğlu İ, Çoban Ş. [The effect of childhood traumas on depressive symptoms in university students]. New Symposium Journal. 2006;44(2):1006.
- Gür K, Yıldız A. [Development of scales of pupils? knowledge and attitude towards the security prevention against school accidents]. Maltepe University Journal of Nursing Science and Art. 2009;2(1):10-21.
- Philbrook JK, Kiragu AW, Geppert JS, Graham PR, Richardson LM, Kriel RL. Pediatric injury prevention: methods of booster seat education. Pediatr Nurs. 2009;35(4):215-20. [PubMed]
- Gözüm S, Çapık C. [A guide in the development of health behaviours: health belief model (HBM)]. DEUHYO ED. 2014;7(3):230-7.
- Öncel S, Akcan A, Meydanlıoğlu A. [Development of health and prevention of diseases: Health Belief Model]. Gözüm S, editör. Okul Dönemindeki Çocukların Sağlığının Geliştirilmesi. 1. Baskı. İstanbul: Vize Yayıncılık; 2016. p.195-6.
- Champion VL, Skinner CS. The health belief model. In: Glanz K, Rimer BK, Viswanath K, eds. Health Behavior and Health Education: Theory, Research, and Practice. 4th ed. San Francisco: Jossey-Bass; 2008. p.45-62.
- Cao ZJ, Chen Y, Wang SM. Health belief model based evaluation of school health education programme for injury prevention among high school students in the community context. BMC Public Health. 2014;14:26. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Ross TP, Ross LT, Rahman A, Cataldo S. The bicycle helmet attitudes scale: using the health belief model to predict helmet use among undergraduates. J Am Coll Health. 2010;59(1):29-36. [Crossref] [PubMed]
- Esin MN. [Reliability and validity of data collection methods and tools & data collection tools]. Erdoğan S, Nahcivan N, Esin MN, editörler. Hemşirelikte Araştırma Süreç, Uygulama ve Kritik. 2. Baskı. İstanbul: Nobel; 2015. p.716-30.
- Alpar R. [Validity and reliability]. Spor, Sağlık ve Eğitim Bilimlerinden Örneklerle Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik-Güvenirlik. 4. Baskı. Ankara: Detay Yayıncılık; 2011. p.508-10.
- Aksayan S, Gözüm S. [A guide for trans-cultural adaptation of the scale I]. Journal of Re search and Development in Nursing. 2002;4 (1):9-14.
- Gözüm S, Aksayan S. [A guide for trans-cultural adaptation of the scale II: psychometric characteristics and croos-cultural comparisons]. Journal of Research and Development in Nursing. 2003;5(1):3-14.
- Ergin DY. [Validity and reliability in scales]. Marmara University Atatürk Journal of Educational Sciences. 1995;7(7):125-48.
- Ercan İ, Kan İ. [Reliability and validity in scales]. Uludağ University Journal of Medical Faculty. 2004;30(3):211-6.
- Çokluk Ö, Şekercioğlu G, Büyüköztürk Ş. [Validity and reliability]. Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve LISREL Uygulamaları. 3. Baskı. Ankara: Pegem Akademi; 2014. p.275-332.
- Özdamar K. [Validity and reliability]. Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi. 5. Baskı. Eskişehir: Nobel Akademik Yayıncılık 2004. p.450-5.
- Yaşar M. [Attitudes towards statistics scale: validity and reliability]. Pamukkale University Journal of Education Faculty. 2014;36(2):5975. [Crossref]
- Tavşancıl E. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. 5. Baskı. Ankara: Nobel Yayıncılık; 2014.
- Çakmur H. [Measuring-reliability-validity in research]. TAF Prev Med Bull. 2012;11(3):33944. [Crossref]
.: Process List