'Klinik etik danışmanlık/konsültasyon'; klinik uygulamalarda ortaya çıkan etik ikilem/sorunları tanımlayıp, analiz ederek ilgili tarafların etik açıdan haklı çıkarılabilir kararlar vermesine yardımcı olmaktadır. Bu hizmetin Kanada'da sağlık sisteminin önemli bir bileşeni olarak yer edinmiş olmasına karşın, Türkiye'de henüz özerk bir mesleki faaliyet alanı niteliği kazanmadığı görülmektedir. Öte yandan klinik uygulamalarda çeşitli tıbbiadli (mediko-legal) sorunlarla da karşılaşılabilmektedir. Gerek tıbbi-adli vakalarda gerekse tıbbi-adli boyutta inceleme veya görüş gerektiren davalarda hayatta olan mağdura/mağdur olduğu iddia edilen kişiye, hekime, sağlık kuruluşuna ve mahkemeye tıbbi-adli değerlendirme ve kanıtlarla yardımcı olunabilmektedir. 'Klinik adli danışmanlık' olarak adlandırılan bu hizmetin ise Kanada ve Türkiye'de az sayıda uzman tarafından sunulduğu, bu nedenle de hâlihazırda her iki ülkede kurumsal ve özerk bir meslek olarak faaliyet alanı edinmediği görülmektedir. Klinik etik ve adli danışmanlığın etik ihlal ve tıbbi uygulama hatasıyla ilgili şikâyet/davaların azaltılması, hasta mağduriyetinin hafifletilmesi, hekim veya sağlık kurumuna tıbbi-adli ve etik konularda yardımcı olunması ve nihai olarak sağlık hizmetinde kalitenin artırılması gibi ortak amaç ve hedefleri bulunmaktadır. Ortak amaç ve hedeflere ise klinik etik ve adli danışmanlık hizmetinin aynı çatı altında kurumsal, sistematik ve sürdürülebilir nitelikte ve birlikte sunulmasıyla ulaşılabileceğini varsaymaktayız. Bu çalışmada, her iki danışmanlık hizmetinin birlikteliğine duyulan gereksinime ilişkin savımızın tanıtlanması yönünde tarafımızdan yürütülen ileri araştırmaların kuramsal temeli atılmaya çalışılmaktadır. Bu doğrultuda klinik etik ve adli danışmanlığın mahiyeti, tarihsel süreci ve mesleki yetkinlik kuralları literatür incelemesi ışığında Kanada ve Türkiye düzleminde karşılaştırmalı olarak irdelenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Etik sorun; klinik adli danışmanlık; klinik etik danışmanlık; tıbbi-adli sorun; tıbbi uygulama hatası
'Clinical ethics consultation' helps the related stakeholders to make ethically justified decisions by identifying and analyzing ethical dilemma/issues arising from clinical practices. It seems that this service is taken hold as an important component of the healthcare system in Canada, but hasn't been an autonomous area of professional activity in Turkey, yet. On the other hand, various medico-legal issues would be confronted in clinical practices, too. Both in medico-legal issues and litigations necessitating medico-legal examinations/opinions, relevant living person/ victim alleged, physician, healthcare institution and court can get medico-legal assessment and guidance as an aid. The service, called 'clinical forensic consultation', is provided by a couple of experts in Canada and Turkey, thus hasn't yet acquired an institutional and autonomous area of professional activity in both countries. Clinical ethics and forensic consultation has common goals and objectives such as reducing the complaints/litigations related to ethical violations and medical malpractice, easing patient suffering, assisting physicians/healthcare institutions about medico-legal and ethical issues, and ultimately improving quality of healthcare. We consider that these common goals and objectives can be achieved by establishing and providing clinical ethics and forensic consultation service together as a corporate, systematic and sustainable structure in the same organization. In this study, we attempt to lay a theoretical foundation for further researches that are carried out by us to prove our argument about requirement for collaboration of both consultation services. Therefore, the essence, historical process and code of professional competence for both subfields are comparatively questioned at the boundaries of Canada and Turkey by reviewing the related literature.
Keywords: Ethical issue; clinical forensic consultation; clinical ethics consultation; medico-legal issue; medical malpractice
- Yorulmaz AC. İstanbul Tabib Odası'na yansıyan hekim hatası iddiası bulunan olguların adli tıp açısından irdelenmesi [Doktora Tezi]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü; 2005. p. 4-42.
- Frenkel DA. Law and medical ethics. J Med Ethics. 1979;5(2):53-6. [Crossref] [PubMed]
- Tepe H. 'Pratik Etik'-Etiğin Pratik Sorunları. 1. Baskı. Ankara: BilgeSu Yayıncılık; 2016. p. 11-80.
- Aşar H. İnsan-merkezcilik canlı-merkezcilik ikileminde biyoetik [Bioethics in dilemma of anthropocentrism and biocentrism]. TJOB. 2017;4(2):74-86. [Crossref]
- Callahan DJ. Bioethics. Post SG, ed. Encyclopedia of Bioethics. 3rd ed. Vol. I. New York: Macmillan Reference USA; 2004. p. 278-87.
- Oğuz Y. Felsefi yaklaşımların ışığında klinik etiğe giriş. Erdemir-Demirhan A, Oğuz Y, Elçioğlu Ö, Doğan H, ed. Klinik Etik. 1. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2001. p. 9-25.
- Kornfeld DS. What is the role of a clinical ethics consultant? Am J Bioeth. 2016;16(3):40-2. [Crossref] [PubMed]
- Tarzian AJ. Health care ethics consultation: An update on core competencies and emerging standards from the American Society for Bioethics and Humanities' Core Competencies Update Task Force. Am J Bioeth. 2013;13(2):3-13. [Crossref] [PubMed]
- Fletcher JC, Siegler M. What are the goals of ethics consultation? A consensus statement. J Clin Ethics.1996;7(2):122-6.
- Kanoti GA. Clinical ethics: clinical ethics consultation. Post SG, ed. Encyclopedia of Bioethics. 3rd ed. Vol. I. New York: Macmillan Reference USA; 2004. p. 439-44.
- Recktenwald K, Hunsaker DM, Corey TS, Weakley-Jones B. Clinical forensic medicine introduction for healthcare providers. J Ky Med Assoc. 2005;103(9):433-5. [PubMed]
- Pollak S, Saukko PJ. Clinical forensic medicine. Encyclopedia of Forensic Sciences. 2nd ed. Cambridge: Academic Press-Elsevier; 2013. p. 83-8. [Crossref]
- Debnath M, Prasad GBKS, Bisen PS. Forensic medicine. Debnath M, Prasad GBKS, Bisen PS, eds. Molecular Diagnostics: Promises and Possibilities. 1st ed. Dordrecht: Springer; 2010. p. 425-34. [Crossref]
- Pollak S, Saukko PJ. Clinical forensic medicine-overview. Siegel JA, Saukko PJ, Knupfer GC, eds. Encyclopedia of Forensic Sciences. 1st ed. Cambridge: Academic Press-Elsevier; 2000. p. 362-8. [Crossref]
- Sharma BR. Clinical forensic medicine in the present day trauma-care system-an overview. Injury. 2006;37(7):595-601. [Crossref] [PubMed]
- Meilia PDI, Freeman MD, Herkutanto, Zeegers MP. A review of causal inference in forensic medicine. Forensic Sci Med Pathol. 2020;16(2):313-20. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- DEÜ [İnternet]. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı [Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021]. Sağladığımız hizmetler. Erişim linki: [Link]
- Özkara E. Adli tıp derslerinin amaçları ve hukuk uygulamasında adli tıbbın önemi. Özkara E, ed. Hukuk Öğrencileri ve Uygulayıcıları için Adli Tıp. 3. Baskı. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar; 2020. p. 13-9.
- CFMC [Internet]. Canadian Forensic Medicine Consulting ©2019 [Accessed: April 19, 2021]. Our services. Retrieved from: [Link]
- Yorulmaz MedikoLegal [İnternet]. Adli Bilimler ve Tıbbi Malpraktis Danışmanlığı ©2021 [Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021]. Erişim linki: [Link]
- Löwy I. Ludwik Fleck and the history of sciences today. Hist Cienc Saude Manguinhos. 1994;1(1):7-18. [Crossref] [PubMed]
- Atıcı E. Etik kurullar. Demirhan-Erdemir A, Öncel Ö, Aksoy Ş, ed. Çağdaş Tıp Etiği. 1. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2003. p. 409-36.
- La Puma J, Schiedermayer DL. Ethics consultation: skills, roles and training. Ann Intern Med. 1991;114(2):155-60. [Crossref] [PubMed]
- Tapper EB. Consults for conflict: the history of ethics consultation. Proc (Bayl Univ Med Cent). 2013;26(4):417-22. [Crossref] [PubMed]
- CMA [Internet]. Canadian Medical Association ©2019. [Accessed: April 25, 2021]. Committee on ethics. Retrieved from: [Link]
- Smith S. The history and development of forensic medicine. Br Med J. 1951;1(4707):599-607. [Crossref] [PubMed]
- Amundsen DW, Ferngren GB. The physician as an expert witness in Athenian law. Bull Hist Med. 1977;51(2):202-13. [PubMed]
- Hemanth K, Tharmavaram M, Pandey G. History of forensic science. Deepak Rawtani D, Mustansar-Hussain C, eds. Technology in Forensic Science: Sampling, Analysis, Data and Regulations. 1st ed. Wiley-VCH: Weinheim; 2020. p. 3-16. [Crossref]
- Grenier G. [Internet]. Dictionary of Canadian Biography. Vol. 16. 2003. [Accessed: January 18, 2022]. Derome, Wilfrid (baptized Joseph-Wilfrid). Retrieved from: [Link]
- VMC [Internet]. Dr. Wilfrid Derome. Virtual Museum of Canada ©1998. [Accessed: May 25, 2021]. History of forensic science in Canada. Retrieved from: [Link]
- Sarı N. Ethical aspects of Ottoman surgical practice. T Klin J Med Ethics. 2000;8(1):9-14.
- Sarı N. Osmanlılarda Tıp Ahlakı. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları; 2015. p. 276-89.
- Yıldırım N. Aydınlatılmış onamın Osmanlı Devletindeki öncülleri ve 1897 Türk-Yunan Savaşı yaralılarına ait onam belgeleri: hüsn-i rıza senetleri. Işıl-Ülman Y, Başağaç-Gül T, Kadıoğlu FG, Yıldırım G, Edison Z, ed. Tıp Etiğinden Biyoetiğe. Ankara: Türkiye Biyoetik Derneği Yayını; 2009. p. 206-20.
- Koç S, Biçer Ü. Adli tıbbın tarihsel gelişimi, Türkiye'deki yapılanması ve sorunları. Klinik Gelişim. 2009;22(Adli Tıp Özel Sayısı):1-5.
- Payne-James JJ. History and development of clinical forensic medicine. Stark MM, ed. Clinical Forensic Medicine: A Physician's Guide. 2nd ed. Totowa, NJ: Humana Press Inc; 2005. p. 1-36. [Crossref]
- Butler-Sloss, E. Report of the Inquiry into Child Abuse in Cleveland-1987. London: HMSO; 1988. p. 12-55.
- Yarmolinsky R. Ethics for ethicists? The professionalization of clinical ethics consultation. AMA J Ethics. 2016;18(5):506-13. [Crossref] [PubMed]
- Baker R. A draft model aggregated code of ethics for bioethicists. Am J Bioeth. 2005;5(5): 33-41. [Crossref] [PubMed]
- Tarzian AJ, Wocial LD. A code of ethics for health care ethics consultants: journey to the present and implications for the field. Am J Bioeth. 2015;15(5):38-51. [Crossref] [PubMed]
- MacDonald C. Draft Model Code of Ethics for Bioethics. Toronto, ON: Canadian Bioethics Society; 2003. [Accessed: May 14, 2021]. p. 1-6. Retrieved from: [Link]
- ASBH. Code of Ethics and Professional Responsibilities for Healthcare Ethics Consultants. 2nd ed. Glenview, IL: American Society for Bioethics and Humanities; 2011.
- CSFS. Rules of Professional Conduct. Ottawa, ON: Canadian Society of Forensic Science; 1994 (November 5). [Accessed: June 5, 2021]. Retrieved from: [Link]
- Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Adli Tabiplik Hizmetlerinin Yürütülmesinde Uyulacak Esaslar Genelgesi, 2005/143. [Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021]. Erişim linki: [Link]
- Resmî Gazete. Bilirkişilik Kanunu 2016. 03.11.2016, Sayı: 29898. [Erişim tarihi: 21 Mayıs 2021]. Erişim linki: [Link]
.: Process List