.: REVIEW
Hava Kirliliği ile İnsan Sağlığı Üzerine İrdelemeler ve Türkiye Örneği
Evaluations on Air Pollution and Its Influence on Human Health and a Case of Turkey: Review
Turkiye Klinikleri Arch Lung. 2014;15(2):59-69
Article Language: TR
Full Text
ÖZET
İnsanoğlunun sağlıklı bir yaşam sürdürebilmesi için sağlıklı bir çevrede yaşama gerekliliği aşikârdır. Bireysel sağlık, huzur ve başarı gibi, toplumsal refah, sağlık ve gelişme açısından da insanoğlunun sağlıklı bir toplum ve çevreye ihtiyacı bellidir. Bireyin yaşamını sürdürdüğü çevrenin bozulması incelendiğinde, bu bozulmanın genellikle insan kaynaklı olduğu tespit edilmektedir. Bu çevre kirliliği içinde yer alan önemli kirlilik çeşitlerinden biri olarak hava kirliliği, giderek artan bir önem arz etmektedir. Yirminci yüzyılın başında gelişmeye başlayan endüstrileşme ve dolayısıyla iktisadi gelişmeyle birlikte hava kirliliği de ortaya çıkmaya ve bu gelişmeye paralel olarak önem ve negatif etkileri hızla çözüm aranan konulardan biri haline gelmiştir. İktisadi faaliyetlerin yanı sıra, ilerlemenin ya da gelişmenin dolaylı etkileriyle beraber, artarak ve yoğun olarak, metalürji ve kimyasal endüstrilerin neden olduğu kükürt bileşikleri, ağır metal partikülleri havada gözlemlenmiştir. Yanı sıra, dünya nüfusunun hızlı artması, enerji tüketimini de arttırmaktadır. Enerji ihtiyacının büyük kısmı fosil yakıtlarından sağlanmakta olup bunun sonucunda da atmosferin bileşiminde değişiklikler ortaya çıkmaktadır. Atmosferdeki yüksek miktardaki zararlı maddelerin solunması insan sağlığını bozmaktadır. Havada oluşturdukları kirliliğe karşı duyarlılığı yüksek olan kişiler, bu zararlı maddelerden diğerlerine oranla, daha fazla etkilenmekte ve ciddi sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kalmaktadırlar. Nitekim sağlıklı kişiler bile hava kirliliğinden olumsuz etkilenmektedirler. Bu bağlamda hava kirliliği, solunum sistemi hastalıkları, solunum fonksiyon bozulmaları, erken ölümler, kanser vakalarında artışlar, kalp hastalıkları üzerinde olumsuz etkilenmelere neden olmaktadır. Nitekim bu çalışmada Türkiye genelinde 1995-2004 döneminde hava kirleticileri ve bunlarla ilintili belli hastalıklar arasındaki ''ilişki'' ve ''sebep-sonuç'' etkileşimleri incelenmiş, ''solunum sistemi tüberkülozu'' hastalığıyla kükürt oksit (SOx) arasında aynı yönde ve %83,6; havadaki uçucu bileşenlerle (VOC) aynı yönde ve %73,6 düzeyinde ilişki analiz edilmiştir. Yanı sıra havadaki karbon monoksit (CO) ile bronşit, amfizem ve astım hastalıkları arasında %95,2, diğer solunum sistemi hastalıkları ile %94,6 ve göz hastalıkları ile de %89,4 düzeyinde ilişki saptanmıştır. Aynı ilişki durumun azot oksitler (NOx) için de geçerli olduğu tespit edilmiştir. Seçili hastalıklar ile hava kirleticileri arasında yapılan doğrusal regresyon analizleri sonucunda SOx ve VOC kirleticilerinin söz konusu hastalıkların geneli üzerinde etkin kirleticileri olduğu ayrıca analiz edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Veri yorumlama, istatistiksel; hava kirliliği; çevre ve halk sağlığı; hava kirliliği, ev içi; regresyon çözümlemesi
İnsanoğlunun sağlıklı bir yaşam sürdürebilmesi için sağlıklı bir çevrede yaşama gerekliliği aşikârdır. Bireysel sağlık, huzur ve başarı gibi, toplumsal refah, sağlık ve gelişme açısından da insanoğlunun sağlıklı bir toplum ve çevreye ihtiyacı bellidir. Bireyin yaşamını sürdürdüğü çevrenin bozulması incelendiğinde, bu bozulmanın genellikle insan kaynaklı olduğu tespit edilmektedir. Bu çevre kirliliği içinde yer alan önemli kirlilik çeşitlerinden biri olarak hava kirliliği, giderek artan bir önem arz etmektedir. Yirminci yüzyılın başında gelişmeye başlayan endüstrileşme ve dolayısıyla iktisadi gelişmeyle birlikte hava kirliliği de ortaya çıkmaya ve bu gelişmeye paralel olarak önem ve negatif etkileri hızla çözüm aranan konulardan biri haline gelmiştir. İktisadi faaliyetlerin yanı sıra, ilerlemenin ya da gelişmenin dolaylı etkileriyle beraber, artarak ve yoğun olarak, metalürji ve kimyasal endüstrilerin neden olduğu kükürt bileşikleri, ağır metal partikülleri havada gözlemlenmiştir. Yanı sıra, dünya nüfusunun hızlı artması, enerji tüketimini de arttırmaktadır. Enerji ihtiyacının büyük kısmı fosil yakıtlarından sağlanmakta olup bunun sonucunda da atmosferin bileşiminde değişiklikler ortaya çıkmaktadır. Atmosferdeki yüksek miktardaki zararlı maddelerin solunması insan sağlığını bozmaktadır. Havada oluşturdukları kirliliğe karşı duyarlılığı yüksek olan kişiler, bu zararlı maddelerden diğerlerine oranla, daha fazla etkilenmekte ve ciddi sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kalmaktadırlar. Nitekim sağlıklı kişiler bile hava kirliliğinden olumsuz etkilenmektedirler. Bu bağlamda hava kirliliği, solunum sistemi hastalıkları, solunum fonksiyon bozulmaları, erken ölümler, kanser vakalarında artışlar, kalp hastalıkları üzerinde olumsuz etkilenmelere neden olmaktadır. Nitekim bu çalışmada Türkiye genelinde 1995-2004 döneminde hava kirleticileri ve bunlarla ilintili belli hastalıklar arasındaki ''ilişki'' ve ''sebep-sonuç'' etkileşimleri incelenmiş, ''solunum sistemi tüberkülozu'' hastalığıyla kükürt oksit (SOx) arasında aynı yönde ve %83,6; havadaki uçucu bileşenlerle (VOC) aynı yönde ve %73,6 düzeyinde ilişki analiz edilmiştir. Yanı sıra havadaki karbon monoksit (CO) ile bronşit, amfizem ve astım hastalıkları arasında %95,2, diğer solunum sistemi hastalıkları ile %94,6 ve göz hastalıkları ile de %89,4 düzeyinde ilişki saptanmıştır. Aynı ilişki durumun azot oksitler (NOx) için de geçerli olduğu tespit edilmiştir. Seçili hastalıklar ile hava kirleticileri arasında yapılan doğrusal regresyon analizleri sonucunda SOx ve VOC kirleticilerinin söz konusu hastalıkların geneli üzerinde etkin kirleticileri olduğu ayrıca analiz edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Veri yorumlama, istatistiksel; hava kirliliği; çevre ve halk sağlığı; hava kirliliği, ev içi; regresyon çözümlemesi
ABSTRACT
That is clear for human-beings that in order to sustain healthy life, they must live in a healthy environment. When environmental deterioration is examined, the main cause of deterioration is identified as generally humans. The air pollution, which is one of the significant environmental pollution, becomes gradually important. The growing industrialization in the beginning of 20th century and implicitly economic growth emerged the air pollution and parallel with this development, air pollution was to become a situation seek quickly the significance and negative impacts. Other than economic activity, along with explicit impacts of progress or development, intensively and increasingly, sulfur compounds caused by metallurgy and chemical industry, heavy metal particles are observed in the air. Moreover, quick increase in population of the world, increased the energy consumption. The need of energy's big portions were supplied by fossil fuels, consequently, alteration in composition of the atmosphere was revealed. Inhaling high amounts of harmful substances in the atmosphere deteriorates human health. The individuals who has high sensitivity of emerged air pollution, from these harmful substances, relatively, are affected more and expose oneself with significant health problems. Thus, even healthy people are affected negatively from air pollution. In this context the air pollution, causes respiratory diseases, deterioration of pulmonary function, premature deaths, increases in cancer cases, the negative influences on heart disease. Hence in the present study, in Turkey,during the period between 1995-2004, the cause and effect relationships as well as the strenght of the relationships between the air pollutants and some certain related diseases have been examined and it was found out that there was a direct relationship between the ''respiratory system tuberculosis'' and sulphur oxide with a degree of 83.6% together with a direct relationship between the same disease and volatile compounds with a degree of 73.6%. Additionally, it was discovered that there was a relationship between carbon monoxide (CO) in the air and diseases like bronchitis, emphysema and asthma with a degree of 95.2% while a direct relationship between carbon monoxide and other respiratory diseases was found out to have a degree of 94.6% and again a relationship was discovered between the same compound and eye diseases with a degree of 89.4%. The same relationship status was also analyzed to be valid for nitrogen oxide (NOx). As a result of the linear regression analyses done between the selected diseases and air pollutants, SOx and VOC pollutants were found to be effective pollutants within the context of the mentioned diseases in general.
Keywords: Data interpretation, statistical; air pollution; environment and public health; air pollution, indoor; regression analysis
That is clear for human-beings that in order to sustain healthy life, they must live in a healthy environment. When environmental deterioration is examined, the main cause of deterioration is identified as generally humans. The air pollution, which is one of the significant environmental pollution, becomes gradually important. The growing industrialization in the beginning of 20th century and implicitly economic growth emerged the air pollution and parallel with this development, air pollution was to become a situation seek quickly the significance and negative impacts. Other than economic activity, along with explicit impacts of progress or development, intensively and increasingly, sulfur compounds caused by metallurgy and chemical industry, heavy metal particles are observed in the air. Moreover, quick increase in population of the world, increased the energy consumption. The need of energy's big portions were supplied by fossil fuels, consequently, alteration in composition of the atmosphere was revealed. Inhaling high amounts of harmful substances in the atmosphere deteriorates human health. The individuals who has high sensitivity of emerged air pollution, from these harmful substances, relatively, are affected more and expose oneself with significant health problems. Thus, even healthy people are affected negatively from air pollution. In this context the air pollution, causes respiratory diseases, deterioration of pulmonary function, premature deaths, increases in cancer cases, the negative influences on heart disease. Hence in the present study, in Turkey,during the period between 1995-2004, the cause and effect relationships as well as the strenght of the relationships between the air pollutants and some certain related diseases have been examined and it was found out that there was a direct relationship between the ''respiratory system tuberculosis'' and sulphur oxide with a degree of 83.6% together with a direct relationship between the same disease and volatile compounds with a degree of 73.6%. Additionally, it was discovered that there was a relationship between carbon monoxide (CO) in the air and diseases like bronchitis, emphysema and asthma with a degree of 95.2% while a direct relationship between carbon monoxide and other respiratory diseases was found out to have a degree of 94.6% and again a relationship was discovered between the same compound and eye diseases with a degree of 89.4%. The same relationship status was also analyzed to be valid for nitrogen oxide (NOx). As a result of the linear regression analyses done between the selected diseases and air pollutants, SOx and VOC pollutants were found to be effective pollutants within the context of the mentioned diseases in general.
Keywords: Data interpretation, statistical; air pollution; environment and public health; air pollution, indoor; regression analysis
.: Process List