Anayasa Mahkemesine göre cinsiyet; bireyin sahip olduğu fizyolojik, biyolojik ve genetik özelliklerini ifade eden bir kavram olup biyolojik cinsiyet, bireyin doğuştan sahip olduğu üreme organları ve sistemleri dikkate alınarak kadın veya erkek olarak yapılan tanımlamadır. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 40. maddesinde cinsiyet değişikliği talebinde bulunan kişinin Asliye Hukuk Mahkemesine başvurarak şahsen dava açması, 18 yaşını doldurmuş olması, hâlihazırda evli olmaması, transseksüel yapıda olup cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunlu olduğunu bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmî sağlık kurulu raporuyla belgelemesi gerektiği belirtilmektedir. Cinsiyet değişikliği talebi ile Hukuk Mahkemesince rapor düzenlenmesi istemi adli tıp pratiğinde sıkça karşılaşılan bir durumdur. Mahkemeler cinsiyet değişikliği davalarının farklı aşamalarında farklı soruların yanıtlanmasını isteyebilmektedirler. Çalışmamızda, 2022 ve 2023 yıllarında adli tıp ana bilim dalımıza başvuran 4 olgu hakkında düzenlenen raporlar ışığında; mevcut yürürlükteki kanunlar, Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay kararları, cinsiyet değişikliği dosyalarının aşamaları, yapılan tıbbi tedavi ile izlemler ve düzenlenen rapor sonuçlarının tartışılması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Cinsiyet değişikliği; adli tıp; transseksüalizm; Türk Medeni Kanunu
According to the Constitutional Court, gender is a concept that expresses an individual's physiological, biological, and genetic characteristics, and biological gender is defined as male or female based on the reproductive organs and systems an individual is born with. According to Article 40 of the Turkish Civil Code No. 4721, the person requesting gender change must personally file a lawsuit by applying to the Civil Court of First Instance, must be over 18 years of age, must not be currently married, must be transgender and must have an official health certificate obtained from a training and research hospital stating that gender change is mandatory for mental health. It is stated that it must be documented with the board report. The request for the issuance of reports by the Legal Courts for gender transition is a frequently encountered situation in Forensic Medicine practice. Courts may request answers to different questions at various stages of gender transition cases. In our study, based on the reports prepared regarding 4 cases that applied to our Department of Forensic Medicine in 2022 and 2023; current laws, Constitutional Court decisions, stages of gender reassignment files, medical treatments administered, and follow-ups were discussed, and the results reported were examined accordingly.
Keywords: Sex reassignment; forensic medicine; transsexualism; Turkish Civil Code
- Doğru O, Nalbant A. Cinsiyet kimlik. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi (Açıklama ve Önemli Kararlar) (İHAS 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14 Ek Protokol 1-1, 1-2, 1-3 Maddeler). 2. Cilt. 1. Baskı. İstanbul: T.C. Yargıtay Başkanlığı; 2012. p.34-6.
- AYM R.G. tarih 20.03.2018, 30366 R.G. sayı, K.T. 29.11.2017, 2015/79 E. 2017/164 K. sayılı kararı, para.15. Erişim tarihi: 13.06.2024. [Link]
- Aksoy İpekçioğlu P. Ceza muhakemesi hukukunda beden muayenesi ve vücuttan örnek alma [Physical examination and taking examples from body in criminal procedure law]. İÜHFM. 2012;70(1):19-38. [Link]
- Toprak S, Avgören Kapoğlu A, Tüzün B. Cinsiyet hoşnutsuzluğu olan bireylerin cinsiyet değiştirme sürecinin hukuki boyutu [Sex reassignment's legal procedures of people with gender dysphoria]. J Ist Faculty Med. 2021;84(1):31-4. [Crossref]
- Özata Yıldızhan B, Yüksel Ş, Avayu M, Noyan H, Yıldızhan E. Cinsiyet disforisi olan bireylerde cinsiyet değiştirmenin ruh sağlığı ve yaşam kalitesi üzerine etkileri [Effects of gender reassignment on quality of life and mental health in people with gender dysphoria]. Türk Psikiyatri Dergisi. 2018;29(1):11-21. [Link]
- The American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders DSM-5. 5th ed. Washington: American Psychiatric Publishing; 2013. [Crossref]
- Resmî Gazete (22.11.2001/24607), 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu; 2001. Erişim tarihi: 13.06.2024. [Link]
- kararara.com [İnternet]. [Erişim tarihi: 03 Ağustos 2023]. Hukuk Genel Kurulu 2013/18-464 E., 2013/1698 K. Erişim linki: [Link]
- Ersoy B, Ünüvar Göçeoğlu Ü, Gök Y, Balcı Y. Cinsiyet değişikliği taleplerine yönelik adli tıp ana bilim dalınca düzenlenen raporlar: 2 olgu sunumu [Examples of alteration gender (transgender) request's reports organized by the forensic medicine department: 2 case reports]. Turkiye Klinikleri J Foren Sci Leg Med. 2020;17(3):292-8. [Crossref]
- Atamer YM, Taşkın ZD. Transseksüellere ilişkin hukuksal düzenlemeler: uygulama, anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne aykırı yönler ve revizyon teklifleri [The legal regime of transsexuals: the current practice, violation of the Turkish constitution and the European Convention on Human rights and proposals for a revision]. Yargıtay Dergisi. 2016;42(4):719-82. [Link]
- Yücesoy Yılmaz Y. Mahkemeden izin alınmaksızın gerçekleşen cinsiyet değişikliğinin Türk hukuku açısından değerlendirilmesi [The evaluation of realized gender change without permission from the court in terms of Turkish law]. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2021;29(1):725-58. [Crossref]
- Alçık M. Türk anayasa mahkemesinin trans bireylere ilişkin cinsiyet değişikliği kararları üzerine bir değerlendirme [An evaluation on Turkish constitutional court's considerations on gender change related to trans individuals]. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2019;21(2):1875-906. [Link]
- Kılınç O, Karagöz YM, Yiğit G, İlhan M. Cinsiyet değişikliğinin adli tıp açısından değerlendirilmesi: dört olgu sunumu [Evaluation of gender change in terms of forensic medicine: four case reports]. Akdeniz Tıp Dergisi. 2024;10(1):165-71. [Crossref]
- Hakeri H. Cinsiyet değiştirme hukuku [Gender reassignment law]. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Platformu. 2014;(29):28-32. [Link]
- Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 13.02.2006 tarih, 2005/17485 Esas-2006/1343 Karar sayılı kararı. (Erişim tarihi: 13.06.2024). [Link]
.: Process List