Objective: This research was conducted to determine the correlation between disease adaptation of patients undergoing hemodialysis treatment and fluid control. Material and Methods: It was carried out in the hemodialysis unit of a public hospital in the Marmara Region of Türkiye between June 13-September 11, 2022. This cross-sectional and correlational research design included 71 patients undergoing hemodialysis treatment. In the power analysis, type 1 error=0.05, effect size=0.502 and power level=0.995. Data were collected using a patient evaluation form, the End-Stage Renal Disease Adherence Questionnaire (ESRD-AQ), and the Fluid Control in Hemodialysis Patients Scale (FCHPS). The results were at 95% confidence interval and a significance level of p<0.05. Results: Of the individuals participating in the study, 54.9% were female, 57.7% were married, and 50.7% had an educational level of primary school or lower. Of the patients, 47.9% had been receiving hemodialysis treatment for 13 months to 5 years and 93% received hemodialysis treatment 3 times a week. The mean total score of the ESRD-AQ among the patients participating in the study was 986.66±154.38, while the mean total score of the FCHPS was 51.82±5.78. There was a significant relationship between the total score of the patients' sex, marital status, having a child and subscale mean score from the ESRD-AQ (p<0.05). Conclusion: Hemodialysis patients exhibited knowledge, behaviors, and attitudes regarding treatment adherence and fluid control above the moderate level. Additionally, there was a significant positive correlation between their treatment adherence and fluid control.
Keywords: Adaptation; hemodialysis; fluid control
Amaç: Bu araştırma, hemodiyaliz tedavisi uygulanan hastaların hastalığa uyumu ile sıvı kontrolü arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla yapıldı. Gereç ve Yöntemler: Bu araştırma 13 Haziran-11 Eylül 2022 tarihleri arasında Türkiye'nin Marmara Bölgesi'nde bulunan bir kamu hastanesinin hemodiyaliz ünitesinde yapıldı. Kesitsel ve ilişki arayıcı tipteki araştırma hemodiyaliz tedavisi uygulanan 71 hasta ile gerçekleştirildi. Yapılan güç analizinde tip 1 hata=0,05, etki değeri=0,502 ve güç düzeyi=0,995 olarak belirlendi. Araştırmanın veri toplama aşamasında Hasta Değerlendirme Formu, Son Dönem Böbrek Yetmezliği Uyum Ölçeği [End-Stage Renal Disease Adherence Questionnaire (ESRD-AQ)] ve Hemodiyaliz Hastalarında Sıvı Kontrolü Ölçeği [Fluid Control in Hemodialysis Patients Scale (FCHPS)] kullanıldı. Sonuçlar, %95'lik güven aralığında istatistiksel anlamlılık için p<0,05 düzeyinde değerlendirildi. Bulgular: Çalışmaya katılan bireylerin %54,9'u kadın, %57,7'si evli, %50,7'sinin eğitim durumu ilköğretim ve altıdır. Hastaların %47,9'unun 13 ay-5 yıldır hemodiyaliz tedavisi almakta ve %93'üne haftada 3 kez hemodiyaliz tedavisi uygulanmaktadır. Araştırmaya katılan hastaların ESRD-AQ toplam puan ortalaması 986,66±154,38, FCHPS toplam puan ortalaması ise 51,82±5,78'dir. Hastaların cinsiyet, medeni durum ve çocuk sahibi olma durumu ile ESRD-AQ toplam puan ve alt boyut puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu görüldü (p<0,05). Sonuç: Hemodiyaliz hastalarının tedaviye uyumun ve sıvı kontrolü hakkında bilgi, davranış ve tutumlarının orta düzeyin üzerinde olduğu, hastaların tedaviye uyumu ile sıvı kontrolü arasında pozitif yönde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu belirlendi.
Anahtar Kelimeler: Uyum; hemodiyaliz; sıvı kontrolü
- Birol L, Pakyüz SÇ. Böbrek hastalıkları ve hemşirelik bakımı. Akdemir N, [Crossref]
- Enç N, Uysal H. Diyaliz tedavisi ve hemşirelik bakımı. Enç, N. editör. İç Hastalıkları Hemşireliği. 3. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2020. p.313-23.
- Francis A, Harhay MN, Ong ACM, Tummalapalli SL, Ortiz A, Fogo AB, et al; American Society of Nephrology; European Renal Association; International Society of Nephrology. Chronic kidney disease and the global public health agenda: an international consensus. Nat Rev Nephrol. 2024;20(7):473-85. [Crossref] [PubMed]
- Ateş K, Seyahi N, Koçyiğit İ. Türkiye?de Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon. [Erişim tarihi: 29 Ocak 2025]. Erişim linki: [Link]
- Has E, Bahçecik AN. Hemodiyaliz uygulanan hastalarda öz bakım gücü ve spiritüel bakım gereksinimlerinin değerlendirilmesi [Evaluation of self-care ability and spiritual care needs in hemodialysis patients]. Nephrol Nurs J. 2024;19(2): 53-62. [Crossref]
- Gökalp K, Arpacı R. Diyaliz hastalarının psikolojik durumlarının değerlendirilmesi [Evaluation of psychological status of dialysis patients]. Turkish Journal of Science and Health. 2021;2(1):22-30. [Link]
- Özdemir Ö. Hemodiyaliz tedavisi gören hastalarda diyaliz yeterliliği ile deneyimledikleri semptomlar arasındaki ilişki [The relationship between dialysis adequacy and the symptoms experienced in patients under hemodialysis treatment]. Nephrol Nurs J. 2024;19(2):43-52. [Crossref]
- Yılmaz FT, Sert H, Karakoç Kumsar A, Aygin D, Sipahi S, Genç AB. Hemodiyaliz tedavisi alan hastaların umut düzeyleri, semptom kontrolü ve tedaviye uyumlarının değerlendirilmesi [Evaluation of hope, symptom control, and medication compliance/adherence in hemodialysis patients]. ACU J. Health Sci. 2020;(1):35-44. [Link]
- Özkurt S, Sağlan Y, Gölgeli H, Sağlan R, Balcıoğlu H, Bilge U, et al. Hemodiyaliz hastalarında tedaviye uyumun değerlendirilmesi [Assessment of compliance with treatment in hemodialysis patients]. Ankara Med J. 2017;17(4):275-83. [Crossref]
- Ok E, Kutlu FY. Son dönem böbrek yetmezliği uyum ölçeği Türkçe uyarlamasının psikometrik özellikleri [Psychometric properties of Turkish version of the end stage renal disease adherence questionnaire]. ACU J. Health Sci. 2019;(3):427-37. [Crossref]
- Abatay SN, Akyol A. Hemodiyaliz tedavisi alan bireylerde sıvı kontrolüne uyum ile hastalık semptomları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Investigation of the relationship between adaptation to liquid control and disease symptoms in individuals taking hemodialysis]. Nephrol Nurs J. 2024;19(1):1-17. [Crossref]
- Özkan ZK, Ünver S, Çetin B, Ecder T. Hemodiyaliz tedavisi alan hastaların sıvı kontrolüne yönelik uyumlarının belirlenmesi [Determining of compliance of patients receiving hemodialysis for fluid control]. Nephrol Nurs J. 2019;14(1):10-6. [Link]
- Güçlüel Y, Güneş N. Hemodiyaliz hastalarında sıvı kontrolü ve etkileyen faktörler [Fluid control and affecting factors in individuals undergoing hemodialysis treatment]. Nephrol Nurs J. 2023;18(3):144-50. [Crossref]
- Naalweh KS, Barakat MA, Sweileh MW, Al-Jabi SW, Sweileh WM, Zyoud SH. Treatment adherence and perception in patients on maintenance hemodialysis: a cross-sectional study from Palestine. BMC Nephrol. 2017;18(1):178. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Agustina F, Yetti K, Sukmarini L. Contributing factors to hemodialysis adherence in Aceh, Indonesia. Enfermeria Clinica. 2019;29:238-42. [Crossref]
- Mirzaei-Alavijeh M, Hamzeh B, Omrani H, Esmailli S, Khakzad S, Jalilian F. Determinants of medication adherence in hemodialysis patients: a cross-sectional study based on capability-opportunity-motivation and behavior model. BMC Nephrol. 2023;24(1):174. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Günalay S, Taşkıran E, Mergen H. Hemodiyaliz hastalarında diyet ve sıvı kısıtlamasına uyumsuzluğunun değerlendirilmesi [Evaluation of dietary and fluid restriction non-adherence in patients on hemodialysis]. FNG&Bilim Tıp Dergisi. 2017;3(1):9-14. [Crossref]
- Balım S, Pakyüz SÇ. Hemodiyaliz hastalarının sıvı kısıtlamasına uyumlarının değerlendirilmesi [Evaluation of compliance of haemodialysis patients with fluid restriction]. Nephrol Nurs J. 2016;11(1):34-42. [Link]
- Kızılcık Özkan Z, Ünver S, Çetin B, Ecder T. Hemodiyaliz tedavisi alan hastaların sıvı kontrolüne yönelik uyumlarının belirlenmesi [Determining of compliance of patients receiving hemodialysis for fluid control]. Nephrol Nurs J. 2019;14(1):10-6. [Link]
- Kulaksız AT, Arslan S. Hemodiyaliz tedavisi alan bireylerin sıvı kısıtlamasına uyumu [Adaptation to liquid intake restriction by persons undergoing haemodialysis treatment]. Journal of Continuing Medical Education. 2018;27(6):407-14. [Link]
- Kim Y, Evangelista LS, Phillips LR, Pavlish C, Kopple JD. The End-Stage Renal Disease Adherence Questionnaire (ESRD-AQ): testing the psychometric properties in patients receiving in-center hemodialysis. Nephrol Nurs J. 2010;37(4):377-93. [PubMed] [PMC]
- Albayrak Cosar A, Cinar Pakyuz S. Scale development study: the fluid control in hemodialysis patients. Jpn J Nurs Sci. 2016;13(1):174-82. [Crossref] [PubMed]
- Chan YM, Zalilah MS, Hii SZ. Determinants of compliance behaviours among patients undergoing hemodialysis in Malaysia. PLoS One. 2012;7(8):e41362. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Alikari V, Fradelos E, Zyga S. Family support, social and demographic correlations of non-adherence among haemodialysis patients. Am. J. Nurs. Sci. 2015;4(2):60-5. [Crossref]
- Nakao RT, Gorayeb R, Cardeal da Costa JA. Factors associated with treatment adherence of Brazilian patients undergoing hemodialysis. Actualidades en Psicología. 2016;30(121):77-90. [Crossref]
- Acar D. Kronik böbrek yetmezlı̇ğı̇ olan hastalarda tedaviye uyumla ı̇lı̇şkı̇lı̇ faktörler: anksı̇yete, depresyon, hastalık algısı [Yüksek lisans tezi]. Aydın: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi; 2018. Erişim linki: [Link]
- Yacan L. Kronik böbrek hastalığı olan bı̇reylere verı̇len eğı̇tı̇mı̇n hastalığa uyum, öz bakım ve ı̇yı̇lı̇k haline etkı̇sı̇ [Doktora Tezi)]. Edirne: Trakya Üniversitesi; 2022. [Nisan 2024]. [Link]
- Başer E, Mollaoğlu M. The effect of a hemodialysis patient education program on fluid control and dietary compliance. Hemodial Int. 2019;23(3):392-401. [Crossref] [PubMed]
- Yılmaz Karabulutlu E, Çayır Yılmaz M. Hemodiyaliz tedavisi alan bireylerin sıvı kısıtlamasına uyum düzeyleri [Level of concordance with fluid restriction in individuals receiving hemodialysis]. ACU J. Health Sci. 2019;3:390-8. [Crossref]
- Khalil AA, Frazier SK, Lennie TA, Sawaya BP. Depressive symptoms and dietary adherence in patients with end-stage renal disease. J Ren Care. 2011;37(1):30-9. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Efe D, Kocaöz S. Adherence to diet and fluid restriction of individuals on hemodialysis treatment and affecting factors in Turkey. Jpn J Nurs Sci. 2015;12(2):113-23. [Crossref] [PubMed]
.: Process List