.: ORİJİNAL ARAŞTIRMA
The Effect of Gender Perception on Family Planning Attitude and Method Use in Women of Reproductive Age: The Cross-Sectional Descriptive Study
Üreme Çağındaki Kadınlarda Toplumsal Cinsiyet Algısının Aile Planlaması Tutumu ve Yöntem Kullanımına Etkisi: Kesitsel Tanımlayıcı Çalışma
Turkiye Klinikleri J Nurs Sci. 2025;17(1):59-68
doi: 10.5336/nurses.2024-104120
Makale Dili: EN
Tam Metin
ABSTRACT
Objective: This study aims to investigate the impact of gender perception on family planning (FP) attitudes and method use among women of reproductive age. Material and Methods: This descriptive and cross-sectional study was conducted with 420 women at a women's health clinic of a university hospital in the Aegean Region. Data were collected using the Individual Information Form, the Gender Perception Scale (GPS), and the FP Attitude Scale (FPAS). Results: The study found a significant difference in FPAS (p<0.05) and GPS (p<0.05) scores based on the women's education level, geographic region, family type, occupation, and income status. Additionally, a negative correlation was found between age and FPAS (p=0.007, r=-0.652) and age and GPS (p=0.001, r=-0.813). The mean GPS score of the participants was 61.78±9.57 (minimum: 25; maximum: 125), and the mean FPAS score was 146.51±33.04 (minimum: 34; maximum: 170). A positive and strong correlation was found between FP attitudes and gender perception (r=0.648, p<0.01). Furthermore, significant differences were observed in FPAS (164.28±36.09, p<0.01) and GPS (82.82±10.42, p<0.05) scores based on contraceptive method use. Conclusion: The study determined that women with higher education levels, living in the West, residing in nuclear families, and having an income exhibit positive gender perceptions and FP attitudes, and their use of FP methods is higher. As participants' ages increased, their gender perceptions and FP attitudes were negatively affected. Additionally, it was identified that a key variable affecting FP attitudes is gender perception, and that both FP attitudes and gender perception positively influence the use of contraceptive methods.
Keywords: Gender; family planning; women's health; nursing
Objective: This study aims to investigate the impact of gender perception on family planning (FP) attitudes and method use among women of reproductive age. Material and Methods: This descriptive and cross-sectional study was conducted with 420 women at a women's health clinic of a university hospital in the Aegean Region. Data were collected using the Individual Information Form, the Gender Perception Scale (GPS), and the FP Attitude Scale (FPAS). Results: The study found a significant difference in FPAS (p<0.05) and GPS (p<0.05) scores based on the women's education level, geographic region, family type, occupation, and income status. Additionally, a negative correlation was found between age and FPAS (p=0.007, r=-0.652) and age and GPS (p=0.001, r=-0.813). The mean GPS score of the participants was 61.78±9.57 (minimum: 25; maximum: 125), and the mean FPAS score was 146.51±33.04 (minimum: 34; maximum: 170). A positive and strong correlation was found between FP attitudes and gender perception (r=0.648, p<0.01). Furthermore, significant differences were observed in FPAS (164.28±36.09, p<0.01) and GPS (82.82±10.42, p<0.05) scores based on contraceptive method use. Conclusion: The study determined that women with higher education levels, living in the West, residing in nuclear families, and having an income exhibit positive gender perceptions and FP attitudes, and their use of FP methods is higher. As participants' ages increased, their gender perceptions and FP attitudes were negatively affected. Additionally, it was identified that a key variable affecting FP attitudes is gender perception, and that both FP attitudes and gender perception positively influence the use of contraceptive methods.
Keywords: Gender; family planning; women's health; nursing
ÖZET
Amaç: Çalışma, üreme çağındaki kadınlarda toplumsal cinsiyet algısının, aile planlaması tutumu ve yöntem kullanımına etkisini araştırmak amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntemler: Araştırma tanımlayıcı ve kesitsel tipte olup Ege Bölgesi'nde bir üniversite hastanesinin kadın sağlığı polikliniklerinde 420 kadın ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri; Birey Tanıtım Formu, Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeği (TCAÖ) ve Aile Planlaması Tutum Ölçeği (APTÖ) kullanılarak toplanmıştır. Bulgular: Araştırmada kadınların eğitim seviyesi, yaşanan coğrafi bölge, aile tipi, meslek ve gelir durumu ile APTÖ (p<0,05) ve TCAÖ (p<0,05) arasında anlamlı bir fark olduğu belirlenmiştir. Ayrıca yaş ile APTÖ (p=0,007, r=-0,652) ve TCAÖ (p=0,001, r=-0,813) arasında da negatif yönde bir ilişki olduğu saptanmıştır. Katılımcıların TCAÖ puan ortalaması 61,78±9,57 ve APTÖ puan ortalaması 146,51±33,04 olarak bulunmuştur. Katılımcıların aile planlaması tutumu ile toplumsal cinsiyet algısı arasında pozitif yönde ve yüksek düzeyde ilişki saptanmıştır (r=0,648; p<0,01). Aile planlaması yöntem kullanma durumlarına göre APTÖ (164,28±36,09; p<0,01) (minimum: 34; maksimum: 170) ve TCAÖ (82,82±10,42; p<0,05) (minimum: 25; maksimum: 125) ölçek puan ortalamaları arasında da anlamlı bir fark olduğu bulunmuştur. Sonuç: Araştırmada yüksek eğitim seviyesi, batı illerinde yaşama, çekirdek ailede yaşama, gelir sahibi olma parametrelerine sahip kadınların toplumsal cinsiyet algısı ile aile planlaması tutumlarının olumlu olduğu ve aile planlaması yöntem kullanımlarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Katılımcıların yaşları arttıkça toplumsal cinsiyet algısı ile aile planlaması tutumlarının olumsuz yönde etkilendiği saptanmıştır. Bunun yanında katılımcıların aile planlaması tutumlarının olumlu olduğu, tutuma etki eden önemli bir değişkenin toplumsal cinsiyet algısı olduğu ve aile planlaması tutumu ve toplumsal cinsiyet algısının aile planlaması yöntem kullanma durumunu pozitif yönde etkilediği saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Toplumsal cinsiyet; aile planlaması; kadın sağlığı; hemşirelik
Amaç: Çalışma, üreme çağındaki kadınlarda toplumsal cinsiyet algısının, aile planlaması tutumu ve yöntem kullanımına etkisini araştırmak amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntemler: Araştırma tanımlayıcı ve kesitsel tipte olup Ege Bölgesi'nde bir üniversite hastanesinin kadın sağlığı polikliniklerinde 420 kadın ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri; Birey Tanıtım Formu, Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeği (TCAÖ) ve Aile Planlaması Tutum Ölçeği (APTÖ) kullanılarak toplanmıştır. Bulgular: Araştırmada kadınların eğitim seviyesi, yaşanan coğrafi bölge, aile tipi, meslek ve gelir durumu ile APTÖ (p<0,05) ve TCAÖ (p<0,05) arasında anlamlı bir fark olduğu belirlenmiştir. Ayrıca yaş ile APTÖ (p=0,007, r=-0,652) ve TCAÖ (p=0,001, r=-0,813) arasında da negatif yönde bir ilişki olduğu saptanmıştır. Katılımcıların TCAÖ puan ortalaması 61,78±9,57 ve APTÖ puan ortalaması 146,51±33,04 olarak bulunmuştur. Katılımcıların aile planlaması tutumu ile toplumsal cinsiyet algısı arasında pozitif yönde ve yüksek düzeyde ilişki saptanmıştır (r=0,648; p<0,01). Aile planlaması yöntem kullanma durumlarına göre APTÖ (164,28±36,09; p<0,01) (minimum: 34; maksimum: 170) ve TCAÖ (82,82±10,42; p<0,05) (minimum: 25; maksimum: 125) ölçek puan ortalamaları arasında da anlamlı bir fark olduğu bulunmuştur. Sonuç: Araştırmada yüksek eğitim seviyesi, batı illerinde yaşama, çekirdek ailede yaşama, gelir sahibi olma parametrelerine sahip kadınların toplumsal cinsiyet algısı ile aile planlaması tutumlarının olumlu olduğu ve aile planlaması yöntem kullanımlarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Katılımcıların yaşları arttıkça toplumsal cinsiyet algısı ile aile planlaması tutumlarının olumsuz yönde etkilendiği saptanmıştır. Bunun yanında katılımcıların aile planlaması tutumlarının olumlu olduğu, tutuma etki eden önemli bir değişkenin toplumsal cinsiyet algısı olduğu ve aile planlaması tutumu ve toplumsal cinsiyet algısının aile planlaması yöntem kullanma durumunu pozitif yönde etkilediği saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Toplumsal cinsiyet; aile planlaması; kadın sağlığı; hemşirelik
REFERANSLAR:
- World Health Organization [Internet]. Maternal mortality. [Cited: June 03, 2023]. Available from: [Link]
- Aygar H, Metintaş S. Bir kalkınma göstergesi olarak anne ölümleri [Maternal mortality as a development indicator]. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 2018;3(3):63-70. [Link]
- World Health Organization [Internet]. Abortion. [Cited: April 04, 2023]. Available from: [Link]
- UNDP Türkiye [İnternet]. Sürdürülebilir Kalkınma İçin Küresel Amaçlar. © 2025 [Erişim tarihi: 03 Haziran 2023]. Erişim linki: [Link]
- Okigbo CC, Speizer IS, Domino ME, Curtis SL, Halpern CT, Fotso JC. Gender norms and modern contraceptive use in urban Nigeria: a multilevel longitudinal study. BMC Womens Health. 2018;18(1):178. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- World Family Planning 2017 Highlights. United Nations Department of Economic and Social Affairs. 2017. [Link]
- Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2018. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. 2019. [Link]
- Gbagbo FY, Nkrumah J. Family planning among undergraduate university students: a case study of a public university in Ghana. BMC Women's Health. 2019;19(12):1-9. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Tezel A, Gönenç İM, Akgün Ş, Öztaş Karataş D, Altuntaş Yıldız T. Kadınların aile planlamasına yönelik tutumları ve etkileyen faktörler [Attitudes towards family planning of women and affecting factors]. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2015;18(3):181-8. [Crossref]
- İbar Aydın E. Genç yetişkinlerin aile planlaması tutumu toplumsal cinsiyet ve dini yönelim arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi]. Bolu: Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2019. [Link]
- Çıtak Bilgin N, Ak B, Coşkuner Potur D, Özdoğan E. Identifying engaged couples' knowledge and attitudes about family planning. JAREN. 2019;5(2):141-8. [Crossref]
- Küçük Durur E, Kaymak A. Sivas yerel basınında kadın kimliğinin temsili [Representation of woman identity in local press of Sivas]. Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi. 2018;2(2):43-66. [Link]
- Apanga PA, Adam MA. Factors influencing the uptake of family planning services in the Talensi District, Ghana. Pan Afr Med J. 2015;20:10. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. Türkiye aile yapısı araştırması, tespitler ve öneriler. 1. Baskı. İstanbul: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları; 2014. [Link]
- Altınova HH, Duyan V. Toplumsal cinsiyet algısı ölçeğinin geçerlik güvenirlik çalışması [The validity and reliability of perception of gender scale]. Toplum ve Sosyal Hizmet. 2013;24(2):9-22. [Link]
- Örsal Ö, Kubilay G. Aile planlaması tutum ölçeğinin geliştirilmesi [Developing family planning attitude scale]. Florence Nightingale Journal of Nursing. 2007;15(60):155-64. [Link]
- Tabachnick BG, Fidell LS. Using Multivariate Statistics. 6th ed. Boston, MA: Pearson; 2013. [Link]
- Uzunçakmak T, Hepokur ŞN. Evli kadınların aile planlaması yöntemlerini tercihlerinin ve tutumlarının belirlenmesi [Determination of the preferences and attitudes of married women on family planning methods]. STED. 2024;32(5):334-43. [Crossref]
- Saltık TN. 18-49 yaş arası kadınların toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ile aile planlaması tutumları arasındaki olası ilişki [Tıpta Uzmanlık Tezi]. İstanbul: Sağlık Bilimleri Üniversitesi; 2022. [Erişim tarihi: 24.02.2024] [Link]
- Nazik F, Mumcu Ş, Sönmez M, Yılmaz AN, Yüksekol ÖD. 15-49 yaş evli kadınların aile planlamasına ilişkin tutumlarının belirlenmesi [Determination of attitudes of 15-49 age married women towards family planning]. Ordu University J Nurs Stud. 2021;4(3):326-36. [Crossref]
- Ejder Tekgündüz S, Gür EY, Ejder Apay S. Evli kadınların aile planlaması tutum ve niyetleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi [The determination of relationship between family planning attitudes and intentions of married women]. Sakarya Tıp Dergisi. 2021;11(4):743-50. [Crossref]
- Bilgin NÇ, Kesgin MT. Kanatlı sektöründe çalışan kadınların aile planlaması ve acil kontrasepsiyona ilişkin bilgi ve tutumlarının belirlenmesi [Determining the knowledge and attitudes of women working in the poultry sector regarding family planning and emergency contraception]. Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020;29(2):123-32. [Crossref]
- İbar Aydın E, Çıtak Bilgin N. Evlilik aşamasında olan bireylerin aile planlaması tutumu, toplumsal cinsiyet ve dini yönelim arasındaki ilişki [Relationship among family planning attitude, gender and religious orientation of individuals preparing for marriage]. Eurasian Journal of Family Medicine. 2020;9(4):214-24. [Crossref]
- Eryılmaz N, Ege E. Doğum sonu dönemdeki kadınların aile planlaması konusundaki tutumları ve ilişkili faktörler [The attitudes of women towards family planning and related factors in the postpartum period]. J Hum Sci. Journal of Human Sciences, 2016;13(2):3389-401. [Crossref]
- Gözükara F, Kabalcıoğlu F, Ersin F. Şanlıurfa ilinde kadınların aile planlamasına ilişkin tutumlarının belirlenmesi [Determining the attitudes of woman towards family planning in Şanlıurfa]. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Derg. 2015;12(1):9-16. [Link]
- Öner O. Evli kadınların doğurganlığa ve aile planlamasına yönelik tutumları ile kontraseptif yöntem kullanma niyetleri arasındaki ilişkinin ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi [Yüksek lisans tezi]. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2019. [Link]
- Alan Dikmen H, Marakoglu K, Mertcan K. Kadın sağlık çalışanlarının toplumsal cinsiyet rolleri ile kadınların çalışmasına yönelik tutumlarının değerlendirilmesi [Evaluation of attitudes towards gender roles and women's working of woman health professionals]. Eurasian J Fam Med. 2019;8(1):36-44. [Crossref]
- Avci IA, Cavusoglu F, Aydin M, Altay B. Attitude and practice of family planning methods among Roma women living in northern Turkey. Int J Nurs Sci. 2018;5(1):33-8. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Esen E, Siyez DM, Soylu Y, Demirgürz G. Üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet algısının toplumsal cinsiyet rolü ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi [Examination of gender perception of university students according to sex and sex roles]. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi. 2017;8(1):46-63. [Crossref]
- Kadir Has Üniversitesi [İnternet]. Toplumsal cinsiyet ve kadın algısı. [Erişim tarihi: 13.02.2025] Erişim linki: [Link]
- İlhan MN, Dikmen AU, Nihan AK. Toplumsal cinsiyet algısının değerlendirilmesi [Evaluation of the gender perception]. IJSHS. 2017;1(2):108-21. [Link]
- Mishra A, Nanda P, Speizer IS, Calhoun LM, Zimmerman A, Bhardwaj R. Men's attitudes on gender equality and their contraceptive use in Uttar Pradesh India. Reprod Health. 2014;11(1):1-13. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Withers M, Dworkin SL, Zakaras JM, Onono M, Oyier B, Cohen CR, Bukusi EA, Grossman D, Newmann SJ. 'Women now wear trousers': men's perceptions of family planning in the context of changing gender relations in western Kenya. Cult Health Sex. 2015;17(9):1132-46. [Crossref] [PubMed]
- Gür A. Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ile aile planlaması tutumları arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi]. İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2019. [Link]
.: İşlem Listesi